Сурет 1. Австралиядағы реттеу формалары

Ө зін-ө зі реттеу – тә ртіп стандарттарын орнату жә не олардың қ олданылуы жә не ешбір мемлекеттік қ ол сұ ғ усыз қ орғ ау.

Квази-реттеу (со-реттеу) – белгілі бір формада мемлекеттің бизнеспен қ ұ растырылғ ан кодекстерді жә не ережелерді ұ стануды қ амтамасыз етуде қ атысуы.

Мемлекеттік реттеу – орындалуын мемлекеттік мекеме жү ргізетін орындалуы ү шін міндетті нормативті акттің қ абылдануы.

Ә рбір жағ дайда нарық тың еркін қ ызмет етуіне қ ол сұ ғ у қ ажеттілігі дә лелденген болса, алдымен анағ ұ рлым қ арапайым нұ сқ асының - ө зін-ө зі реттеуінің жү зеге асырылу мү мкіндігі, содан кейін квази-реттеу, жә не тек қ ысылғ ан жағ дайда тура мемлекеттік реттеу мү мкіндігі қ арастырылады. Ә рбір реттеу формасының ішінде альтернативті қ ұ ралдардың қ олдану мү мкіндігі қ арастырылады, соның ішінде:

· Ешбір арнайы ә рекеттерсіз (жауапкершілік туралы жалпы заң дылық тың қ олданылуы);

· Ақ параттық жә не жарық тандыру компаниясы (тауарлардың маркіленуін немесе СМИ компаниясын қ оса алғ анда);

· Нарық тық қ ұ ралдар (салық ты, субсидиялар, жіберілетін рұ қ сатнамалар жә не т. с. с. қ оса алғ анда);

· Меншіктің берілетін қ ұ қ ық тары;

· Міндетті бақ ылаудың сызбалары (сертификаттау, лицензиялау жә не т. с. с. );

· Нарық тан шектеу шаралары (тауарларды шақ ырту, «негативті» лицензиялау жә не т. с. с. );

· Стандарттар (міндеттілерді жә не ө з қ алаулары бойыншаларды қ оса алғ анда);

· Басқ а механизмдер, міндетті аудитті, жарияланбалы ақ параттық регистрлерді жә не т. с. с. қ оса алғ анда.

Мемлекеттік реттеуді ендірудегі сияқ ты квази-реттеуді ендіру де регулятивті ә сер етудің талдау процедураларын ө ткізуді талап етеді (Regulation Impact Statement, RIS)[2]) (АРВ).

Регулятивті ә сер етудің талдау процедуралары (АРВ).

Экономикағ а қ ол сұ ғ у ә дісін таң дау реттеуге жалпы ың ғ айланудан шығ атын аса қ атал процедура бойынша жү ргізіледі: реттеу жай ғ ана нә тижелі болмай, сондай-ақ нақ ты саяси мақ сатқ а жетудің нә тижелі қ ұ ралы болу керек. АРВ процедурасы бар реттеуді қ айта қ арап шығ у ү шін жә не бизнеске тура ә сер ететін, бизнеске жанама мә нді ә сер ететін немесе бә секелестікті шектейтін ү кіметтік келісім шарттарды тұ йық тауды қ айта қ арап шығ у ү шін Одақ Ү кіметімен жә не австралиялық ү кіметтердің Кең есімен (штаттар мен территориялардың ү кіметтері) міндетті болып қ абылданды. (Guide to Regulation, 1998, pp. A2-A3).

«Реттеу» деп заң дылық тарды, Парламентпен, Ү кіметпен, мемлекеттік министірліктермен, агенттіктермен жә не департаменттермен, штаттардың жә не территориялардың ү кіметтерімен қ абылданатын басқ а да нормативті актілерін, квази-реттеудің сызбаларын тү сінеміз (Guide to Regulation, 1998, p. A3). АРВ-нің толық процедурасы салық тық сипаттамадағ ы шаралар ү шін қ олданылмайды, ө йткені алдын-ала жү ргізілген ашық кең есулер салық тан бас тартуғ а еліктіруі мү мкін. Бірақ та салық тық қ ұ ралдар ү шін АРВ-нің ерекше процедурасы қ олданылады. АРВ-ні қ олданудың ұ лттық қ ауіпсіздігінің ойларымен, халық аралық келісім шарттардың міндеттеріне байланысты бірқ атар шектеулері бар.

АРВ ү кіметпен немесе реттейтін мекемемен оның реттеуін ендіру туралы шешім қ абылдағ анша дейін дайындалады.

АРВ-нің ішінде міндетті тү рде келесілер болады:

· белгілі бір ә рекеттерді талап ететін мә селенің сипатталуы;

· мақ саттың сипатталуы;

· қ ойылғ ан мақ сатқ а жету ү шін қ олданылуы мү мкін қ ызметтер (регуляторлы жә не регуляторлы емес);

· тұ тынушылар, бизнес жә не қ оғ ам ү шін жалпы алғ андағ ы ә р қ ызметтің бағ алануы жә не пайдалары;

· кең есулер туралы бекітулер (АРВ авторлары дайындау кезінде кіммен кең есті );

· ұ сынылатын қ ызмет;

· қ олдану жә не ұ сынылатын қ ызметінің нә тижелілігін келесі бағ алаулар стратегиясы.

АРВ-ні дайындау кезінде ү кімет қ атты қ ажет емес реттеулерді немесе кез келген аса қ атал кеткен бизнеске, ә сіресе кішігірім бизнеске қ ойылатын талаптар енгізбеуге міндетсінуден шығ ады. Сондық тан да, заң ды реттеу ендіру туралы сұ рақ қ арастырылғ анша дейін Ү кімет қ арапайым қ ұ ралдармен қ анағ аттандырлық нә тижелерге жетуге бола ма екенін зерттейді (Ministry for Custom and Consumer Affairs, 1998, p. 13).

Мә селе бағ алануы

Мә селе бағ алануы аса маң ызды орын алады. Мә селені нақ ты тү сінбеу теріс шешім қ абылдауғ а алып келуі мү мкін дегені ә бден дұ рыс. (Ministry for Custom and Consumer Affairs, 1998, p. 8).

Мә селе бағ алануы келесі факторлардың идентификациясын жобалайды:

· мә селенің негізгі ойы;

· мә селенің пайда болуының себептері;

· кімге ә сер етеді;

· мә селенің бар болуының қ атысты адамдарғ а тигізетін зардаптары;

· мә селенің жалпы қ оғ ам ү шін тигізетін зардаптары;

· пайда болғ ан жағ дайдан кім ұ тады жә не қ андай дә режеде;

· мә селе ауқ ымы;

· мә селе локальді ма, штат мә селесі ме, жалпы ұ лттық немесе халық аралық мә селе болып келе ме екенін анық тау.

Нарық тың еркін қ ызмет етуіне қ ол сұ ғ у қ ажеттілігі келесі екі жағ дайғ а кө неді: нарық тың қ ұ лдырауының бар болуы жә не нақ ты ә леуметтік мақ саттың бар болуы.

1. 2. 2. Кә сіпкерлік реттеу туралы АҚ Ш заң дылығ ының кө рінісі

АҚ Ш-та реттеуді ендіру қ ажеттілігін анық тау ережелерін орнататын негізгі нормативті қ ұ қ ық тық актілер болып келесілерді атаймыз: Реттеудің Федералды кодексі (US Code of Federal regulations (CFR)), ә кімшілік процедуралары туралы Федералды акт (Federal administrative procedure act, FAPA), кіші бизнестерді реттеу туралы Федералды акт.

Бұ дан басқ а, 1995 жылдан бастап Конгреспен жә не президентпен АҚ Ш-тағ ы реттеу процедураларының реформалануына бағ ытталғ ан актілер қ арастырылды: реттеудің ауыспалы аралығ ы туралы актісі (The Regulatory Transition act, RTA), реттеудің жақ саруы туралы актісі (Regulatory Improvement Act, RIA), рисктің бағ асы туралы жә не реттеудің ұ сталынымдарының жә не пайдаларының талдауы туралы актісі (Risk Assessment and Cost Benefit Act, RACBA).

Жґнге салу федералды кодексін негізгі актілерден біреумен єанамен келіп жатыр, федералды агенттіктердіѕ, їкімет мекемелерді хабардарлыќ аныќтаушы жјне мемлекеттіктердіѕ АЌШ ќызмет ететін. Тап осы кодекс бірінші бастарына президент туралы жалпы жайлар, жайларды реттелген, мемлекеттік ќызмет бюджеттік жјне ереженіѕ, міндеттілер атќаруєа арналєан АЌШ барлық мемлекеттіктермен ќызмет етеді. Бастай 6 бас, жайлар орналастырып жатыр туралы їкіметтерді агенттіктерде, комиссияларда жјне лауазымды беттерде салалыќ белгімен. Кґлемді кґрсетілген актісі бар жјне оєан мемлекеттік органдардыѕ лауазымды беттердіѕ ґкілеттіктері барлыќ саналєан, жўмыс реті туралы соныѕ ішінде айналдырулармен жјне сауалдармен, ќаржыландыру беруі реті туралы, мемлекеттік органдардыѕ ќызметтерініѕ ќўн есеп-ќисабы реті туралы.

Ә кімшілік ќўќыќ облысында екінші ґте маѕызды актілерге сә йкес келеді, їкімет органдардыѕ јрекет уаќыт тјртіптері ўстанады. Ө тетін дјуірге уаќытша јрекет актісімен жү реді. Денсаулыќ жјне ќауіпсіздікке потенциалды тјуекел бар, оларєа бўтаќ шыєаруыныѕ ар жаєында жґнге салу облысында қ ұ қ ық тық шығ армашылық қ а мораторий аныќталєан, болып сонымен ќатар ќылмыстыќ ќўќыќ облысында жјне айќын азаматтыќ ќўќыќ.

Осы кодекс талдаудының 3-ші бабы ќосуды талап етеді «шыєындар - пайданыѕ» қ ұ қ ық тық шығ армашылық та процес, талдау жјне тјуекелдердіѕ баєалауын, ќайсыда еѕ жаќсы єылыми жјне экономикалыќ јдістерді ќажетті ќолдану.

4-ші бабы, федералды тізімде президентпен барлыќ жґнге салу облысында актілер, кезең інде шыєарылатындар мораторий јрекеттері.

6-шы бап қ ұ қ ық тық шығ армашылық қ а мораторийдан шыєаруларды тап осы келесілерді оќиєаларда кө рсетілген:

Алдын ала жазып ќойылғ андарды шыєаруы жјне келешек пайызды ўтыс тігулердіѕ баєалауларыныѕ, еѕбек аќы тґлеуге шыєындарды жасаулар жјне ќўн їлкейтетін бірлестіктердіѕ ќайта ўйымдастырулары, ќаражаттыќ ќўрылымдардыѕ, ќосымша ќызметтердіѕ жасаулары,;

Келесі объектілерімен ережелердіѕ, байлаулылардыѕ жґнге салу: ўшулардыѕ ќауіпсіздігі, монетарлы саясат, їлестерді саќтандыру, мемлекеттік кјсіпорындар жјне федералды саќтандыру резервтер;

Лицензияларды беру, тіркеу, басќа ґкілеттіктердіѕ беруі, егер мјлімдеуші ґндіріс жаќсарєан технологиялары ќолданса, таратудыѕ, сатылулар немесе ґнім ќолдануы.

9-шы бап тоќымалы ґнеркјсіп, кеден жаѕартуын, ойдыѕ меншік ќорєанышын жјне Ќытай базарына рўќсат жґнге салуы мораторийдан азат етеді; тапсыруды федералды комиссиямен жиіліктердіѕ коммуникацияларымен 5 герц 50 мегагерц жеке беттерге, кеѕ кґз алдына келген радиостанцияныѕ жјне аймаќ аралыќ сауда толыќ жетілдіруі.

10-шы бап аз кјсіпкерлік бўл жаєынан алєанда мораторий јрекет дјуірі їлкейтіп жатыр (ќызметкерлердіѕ санымен 100 адам кемірек).

Біраќ негізгі актілермен, - АЌШта жґнге салу облыс реформаныѕ, осы уаќытќа дейін сын кјсіпшілік шеѕберлермен бағ аланады– бұ л RIA (1999) жә не RACBA (1995).

RIA пайдалардыѕ талдау ретін жјне жґнге салу шыєындарын ќондырады. Оєан, сонымен ќатар шыєындардыѕ ґзгертулері бўл жаєынан алєанда мїмкіншілік жоќ болуы жанында сандыќ баєалауды, агенттік ґз кїтуларын тиісті ўсынайыќ деген айтылып жатыр.

Келесі шешімдерден бір талдаудан кейін агенттікті тиісті ќабыл алу:

1. мемлекет араласуын қ ажет етпейді;

2. географиялыќ аймаќ аралыќ ерекшеліктерді ќажетті орнату немесе тұ лғ а топтарымен;

3. жґнге салу иілгіш опциялары ќолданылып жатыр.

Мемлекет ґзінді кодекстердіѕ дайындауы жанында міндеттемелерді кеѕесу жолымен нјтижелі ґздігінен басќарылу ґѕдеуінде кјсіпкерлікке кґмектесу, рўќсат жїйелерініѕ жә не т. б. (соның ішінде қ ұ растырылғ ан Guidelines қ олдану).

Ү кімет агенттіктен басќа ө зіндік шешімдерді шешім экономикалыќ жјне єылыми негіздеу, мїмкін тјуекелдерді баєалау, мїмкін баламалыќ шешімдерді талап ету.

Сонымен қ атар RIA тә уекелді анық тауда нақ ты дерек бермейді. Сол ү шін RACBA қ олданылады.

RACBA кез келген реттеуге қ олданылады. Ол АҚ Ш ү шін 25 миллионнан артық потенциалды тү рде шығ ын тү сіреді.

Басты актіні асырап жатыр, тјуекел баєалау реттеуші, пайдалардыѕ талдау жјне шыєындардыѕ тјуекел минимизация жасаулары, шолу дайындау реті офиспен ґткізумен єылым облысында саясатшылар жјне технологиялардыѕ, заѕгерлік шолудыѕ, сонымен ќатар лайыќты талдаулардыѕ нјтижелердіѕ жариялау реті. Тґтенше жаєдайларда, ќорєаныс ќабілеті ќамтамасыз етуі жанында, ґндіріс жґнге салуында жјне тамаќтыќ ґнімдердіѕ дјрілердіѕ таратуында актіні ќолданылмайды

Алдымен, ө мір денсаулығ ы жјне ќоршаєан ортада ќауіп-ќатер туралы есептеу нјтижесі јзірленіп жатыр. Содан соѕ пайдаларды жјне шыєындарды талдау ґткізіліп жатыр. Пайдалардыѕ баєалауы туралы есептеу нјтижесі дайындауы жанында жјне шыєындардыѕ федералды агенттікке ќаражатпен басќарумен офис кґмектесіп жатыр.

Егер шыєындарды 100 миллион доллардағ ы шамадан асырса, онда єылым облысында саясатшылар жјне технологиялардыѕ ќамтамасыз етумен офиспен есептеу нјтижесі јзірленеді.

Қ азіргі актіге ґткізілген процедуралардыѕ сјйкестік затына заѕгерлік шолу, сонымен ќатар кґрсетілген шолу дайындауынан кейін јзірлену.

Кґрсетілген шолуларды конгреске жјне АЌШ президентіне жариялап жатыр жјне баєыттап жатыр.

Қ ашан тјуекелдер қ аралғ анда денсаулыќ жјне адамдардыѕ ґмірлері, ќўжат хабарды бір уаќытта тјуекел баєалауымен тиісті асырау туралы лабораториялыќ жјне эпидемиологиялыќ зерттеулерде, бары немесе денсаулыќ арналєан ќауіп-ќатер аралыќ тјуелділік жоќ болу жјне адам ґмірлері жјне потенциалды зиянды ќызметпен кґрсетіп жатыр. Мынау айтылғ ан жай сыншылары пікірі бойынша тјуекелдердіѕ барысына зерттеу затымен єылыми јдебиеттіѕ барлыќ шолу дайындау ќажеттілігі білдіріп жатыр.

Егер тјуекелдердіѕ баєалау ќўжатын жорамалдардыѕ ќатарына, болжаулар їлгілерін ќосса, онда келесі ќўжатқ а тиісті:

1. Баламалыќ жјне шын сияќты сценарийлардыѕ тїсіндірулердіѕ таныстырылушы тізім, їлгілердіѕ жјне болжауларды ўсыну,

2. Таѕдау негіздерін тїсіндіру,

3. Тјуекел ќолданылатын баєалау їлгісі толыќ бейнелеп тїсіндіру жјне мїмкін сценарийлардыѕ їлгісіне инкорпорация мїмкіншілігі туралы нјтиже істеу,

4. Аныќтау, сценарийлардан эмпиризмдік зерттеулермен дауєа ќандай болуы мїмкін (тап осы талабы таѕ ќалу жјне сыншылардыѕ ўєынбаушылығ ын туғ ызады).

Ә рбір ќўжат тјуекел баєалауымен келесі талаптарєа тиісті жауап береді:

Тә уекелді бағ алау. Тјуекел баєалауын тјуекел заты тиісті мінездеме беру. Сонымен ќатар, агенттікті тјуекел сандыќ баєалауына тиісті ўмтылу, ќажетті єылыми жабдық тармен сондай баєалауды ќамсыздандыру.

Негативтік јсер сценарийлары. Тјуекел баєалау ќўжатын тјуекел орындаулары зардаптардыѕ болуы мїмкін мґлшерлердіѕ болжауы тиісті болу.

Салыстыру. Барлыќ тјуекелдердіѕ баєалауымен болатын тјуекелдердіѕ баєалау ќўжатын тиісті ќосу (ґмірге жјне денсаулыќ, экологиялыќ, заттыќ зиянды жјне т. с. с. ), сонымен ќатар шыєарулар олардыѕ алдын алуына немесе алдын ала алмауына жјне салыстырудыѕ басќа тјуекелдермен, бўл жаєынан алєанда ќайсылардыѕ їкімет агенттіктердіѕ жаќ жґнге салуы бар болуы жатады.

Тјуекелдердіѕ орнын баса тўруы. Қ ўжат тјуекел баєалауымен тјуекелдермен мјлімдеулерді тиісті асырау, орынды болады, біраќ їкімет агенттіктермен реттелген.

Қ азіргі уақ ытта заѕ шыєару пайдалардыѕ талдауы туралы жјне їлкен сыншыда барлыќ шыєындары соѕєы кезде дұ шар болып жатыр. Сын сґз сґйлеудіѕ негізгі тезисімен томєа пікір жасайды, не жґнге салу јдісі таѕдауы шыєындарыныѕ есеп-ќисабы шыєындардыѕ жјне тјуекелдердіѕ есеп-ќисап методологиясы.

1995 жылдың 30 наурызынан Rachel’s environment & health weekly-да мысал келтірілген, 20 жағ дайдың тек ү ш жағ дайында ғ ана мү мкін болатын пайда мен шығ ынды бағ алауғ а болды. Басқ а мысалда сондай жағ дайда жү ргізілген 12 шығ ын реттеуінің бағ алауында алтауы реттеу 100 миллион АҚ Ш доллары, 3 – 150 миллионАҚ Ш доллары, басқ а ү шеуі – 200 миллион АҚ Ш долларынан жоғ ары тұ рандығ ын кө рсетті.

Қ ажетті нә рсені белгілеп кету керек, бїгінде австралиялыќ заѕ шыєару жә не АЌШ заѕ шыєарулары тенденцияларыныѕ жалпылыќ жјне реттеуге жалпы жаќын келуін бґлімінде қ ұ ру. Уаќытты ќажетті белгілеп ќою, не АЌШта сондай заѕ шыєару ќўру ґтетін дјуірі аяќталмай жатќанда, нјтиже сияќты - оныѕ їзінділігі, ќайталау жјне бґлек жайлардыѕ ќайшылығ ы келеді.

1. 2. 3. Еуропалық одақ тың кә сіпкерлік қ ызметті реттеу жү йесінің қ ұ руына жақ ындауы

Европалыќ одаќ кјсіпкерлік ќызмет жґнге салу бірыѕєай жїйесі жоќ болып жатыр. Уаќыт да еѕ комплексті жјне қ азіргі уақ ыттың техникалыќ жґнге салу жїйесін еуропалыќ одаќ ўйымдасќан есептеуді болады, негізі салынєанды тјуекелдердіѕ баєалау жїйесінде, тап осы зерттеуде ќаралєан болады.

1. 2. 4. Реттеуді тә уекелге жә не шығ ынғ а тә уелді жү ргізудің жалпы кепілдемелері.

Не мемлекеттік жґнге салуєа тўтас жаќын келу тек ќана АЌШта жјне Австралияда бар. Шетелдік заѕ шыєару зерттеулері айќындауды рўќсат етті. Еуропалыќ мемлекеттерде жјне Ресейде заѕ шыєару жґнге салуы туралы бґлек салалыќ заѕ, аныќтаушымен реттеу таѕдауына дербес жаќын келу.

Мемлекеттік реттеу кіріспесініѕ шыєындардыѕ шекті деѕгей аныќтамасы

Маѕызды белгілеп кету керек, тіпті бірыѕєай акті жоќ болуы жанында тјуекелдіѕ тјуелділікте мемлекеттік реттеу тїр таѕдау тїсінулері мемлекеттік реттеу туралы деѕгейде ўлттыќ органдардыѕ ќўќыќтыќ сана деѕгейінде жјне доктринальномда пайдалардыѕ жјне реттеу шыєындарыныѕ бар болу туралы сґйлеуі болады.

Еѕ (јкімшілік рұ қ сат жасалмағ анды жјне ќызмет лицензиялауын қ ұ ру) халыќ ќауіпсіздік немесе ел ќорєаныс ќабілетініѕ тікелей ќорќытулары бар болу жанында ќолданылып жатыр.

Аныќтама жанында аныќталатынныѕ араќатынас сияќты пайдалардыѕ жјне жґнге салу шыєындарыныѕ мемлекеттік ќол сўєу дјрежелері қ азіргі уақ ыттағ ы заѕ шыєарушыларды нјтижелілік тїсініктерінен аралап шыєуды ўмтылып жатыр.

Шыєындардыѕ аныќтама процесс жјне пайдалар бўл жаєдайда јртїрлілерді мемлекеттерде јр тїрліше уақ ыт тә ртібі белгіленген. Дјл осылай, еуропалыќ мемлекеттердіѕ кґпшілігінде тап осы процес бїтінде заѕ шыєаратын уақ ыт тә ртібі белгіленбеген жјне шешімдерді заѕ шыєарушылармен ќабылданып жатыр.

АЌШта айќын сандыќ белгілерден аралап шыєуды ўмтылып жатыр. Біраќ заѕ шыєару сынын кґрсетіп жатыр, табысты јрекеттер болып жатќан тїрда бірнеше себеп: статистикалыќ хабар таныстырылушылыќсызыныѕ, пайдалардыѕ есеп-ќисап бірыѕєайлы јдістерініѕ жоќ болу жјне шыєындардыѕ (јдеттегі заѕ шыєаруды кґмескі ўєыммен операция жасап жатыр «қ азіргі уақ ыттағ ы єылыми јдістердіѕ ќолдануымен»), мекеме арасындаєы келісу тартуымен, не ертіп ә келгені – мә селелердің кґрінуіне мемлекеттік шаєылысу. Сонымен ќатар, наќты экономикалыќ объектілер, аќиќатта экономика бїтін бўтаќ, тґтенше кїрделі жјне математикалыќ їлгілеу кө лемді ќолдануына арналєан.

Қ азіргі уақ ытта єылыми јдістемелер негізінде пайдалар жјне шыєындарды есеп айырысуы ќабылдауєа болатыны Австралия їлгісіне сә йкес келеді, біраќ міндетті сондай сандыќ есеп-ќисаптарды келмейді. Назар орталыќ ќўжат дайындауы жанында мемлекеттік реттеудің тїр таѕдау аныќтаушы, кїтілетін жґнге салу кїшті јсер бә секені болдырмаудағ ы зерттеулер орнында болып жатыр.

Шыєындардыѕ шекті маєына аныќтамасы тјуекел азаюы

Басќарудаєы тјуекелдермен єылыми білім дербес облысына кірді.

Сонымен ќатар, тјуекелдердіѕ сандыќ ґлшеу нјтижелілік бойын баќылау бірсыпыра объектілерініѕ ар жаєында ўзаќ статистикалыќ баќылау жоќ болуымен тежеліп жатыр. Математикалыќ їлгілерді ќолдану мїмкіншілігі (коэффициент, shortfall жјне басќа математикалыќ їлгініѕ, бірлестіктермен ќолданылатындар тјуекелдердіѕ баєалауына арналєан) сондыќтан їлкен аќпараттыќ объектілердіѕ артынан кем ыќтималдыќ ґлшеуіне арналєан тјуекел орындаулары аман саќталып қ алғ ан, кейбірлерге мемлекеттік реттеу объектілері апарып беруі жиі болады. Сонымен ќатар јрбірде єылым облыстарынан ќауіп-ќатерлердіѕ теѕестіруіне арналєан жеткілікті жабдық тар жјне тјуекелді тґмендетуіне арналєан баламалыќ шешімдердіѕ ұ йқ асы берілуі болады (мысалы, химиялыќ жјне микробиологиялыќ тјуекелдер).

Қ азіргі уақ ыттағ ы заң дар сол уақ ытта тә уекелді басқ ару кезіндегі шешімді қ абылдаудың алгоритмін сипаттау ү шін қ ұ рылады.

Тә ртіп таң дау

Тә уекелді талдаудан кейін реттілікті таң даудың тү рі туралы шешім қ абылданады. Егер халық тың денсаулығ ы мен ө міріне қ ауіп, сонымен қ атар, мемлекеттік қ орғ аныстық қ абілеттілігі болмаса, онда тә ртіптің ең тиімді тү рін таң даудың қ ажеттілігі туралы шешім қ абылданады (квази-тә ртіптік немесе ө зіндік тә ртіп).

Сонымен қ атар, шығ ын мен тә ртіптің нақ ты тү рлерінің пайдасын есептегеннен кейін, тә ртіптіліктің опциясының қ атыспауынан мақ сатқ а лайық тылығ ы туралы нә тижесі жасалады.

Реттілік пен ретсіздікті енгізу туралы шешімді қ абылдау алгоритмі:

1. мү мкін объектінің реттілігін арақ атынасының потенциалды зиянды оқ иғ асы туралы релевантты ақ параттың жиынтығ ы;

2. келіп тү скен ә рбір зиянды оқ иғ аның ық тималдығ ын ө лшеу;

3. реттілік бағ ытталғ ан «тә уекел объектісінің » тү сінігін қ алыптастыру;

4. агрегатталғ ан зиянды оқ иғ а ретінде, келген тә уекелдің ық тималдығ ын ө лшеу;

5. тә уекелдің жү зеге асуы кезінде зардаптарын жабу қ ұ ндылығ ын анық тау;

6. жеке зиянды оқ иғ алардың болдырмау қ атынасында реттіліктің белгілі тү рін шығ ару;

7. «пайда - шығ ын» критериі бойынша реттіліктің альтернативті тү рін бағ алау;

8. тү скен зиянды оқ иғ алардың зардаптарын бағ алау(адамның денсаулығ ына жә не ө міріне қ ауіп тигізу ық тималдығ ын анық тау, мемлекеттің қ орғ аныс қ абілеттілігінің ық тималдығ ы);

9. мемлекеттің қ орғ аныс қ абілеттілігін немесе адамның денсаулығ ына зиянына байланысты реттілікті таң дау тү рі:

10. егер адамның денсаулығ ына немесе мемлекеттің қ орғ аныстық қ абілеттілігіне қ ауіп тө нген жағ дайда, «пайда – шығ ын» талдауын жү ргізу жә не бә секеге қ абілетсіздігінің болу/болмауын талдау;

11. шешімді қ абылдау.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒