|
|||
су́жу, су́зишь и т. д. буд. от су́зитьсу́жу, су́зишь и т. д. буд. от су́зить сужу́(сь), су́дишь(ся) и т. д. наст. от суди́ть(ся) су́зить сов., что 1) (сделать у́же)гатдан 2) перен. жимдан, духаоза су́зиться сов. 1)гатдала 2) перен. (сократиться)жимдала, духаозадала сук м 1) (боковой отросток)га 2) (в бревне, доске)шад су́ка ж зуд сукн||о́ м исхар, маша; обтяну́ть ~о́м тIе исхар тоха; дороги́е су́кна деза исхарш ◊ положи́ть под ~о́ дIа а диллина дита сукова́т||ый, -ая, -ое шеддаш долу; ~ая па́лка шеддаш долу гIаж суко́нка ж исхаран цуьрг суко́нн||ый, -ая, -ое машин, исхаран; ~ые брю́ки машин хеча ◊ ~ый язы́к шога мотт су́кровица ж соьла, цIандар сулема́ ж сулема (дIаьвше хIума) сули́ть несов., что кому, разг. дала хьахо, лур ду ала султа́н 1м (титул)хонкар султа́н 2 м (украшение)хонкар султана́т м хонкаран Iедал сум||а́ ж уст. тIоьрмиг ◊ ходи́ть с ~о́й тIоьрмигца лела сумасбро́д м,~каж телхинарг сумасбро́дный, -ая, -ое телхина сумасбро́дство с телхина хилар сумасше́дший, -ая, -ее 1. тилла,хьерадаьлла; ~ая ско́рость хьераваьлча санна сиха; ~ий домхьерабевллачеран цIа 2. в знач. сущ. ~ий м,~ая ж хьерадаьлларг сумасше́ствие с хьерадãлар, тилар; э́то ~,то что ты де́лаешь ахь дийриг хьераваьллачо а дийр дац сумато́х||а ж кегари; в ~е кегари хиллачохь сумбу́р м гIурт; у него́[по́лный] ~ в голове́ цIена гIурт бу цуьнан коьрта чохь сумбу́рн||ый, -ая, -ое гIypтe; ~ые представле́нияо чем-л. гIурте кхетам су́меречн||ый, -ая, -оемаьркIажа, бодане; ~ая пора́ маьркIажа хан; ~ый свет бодане серло су́мерк||и мн. бода; (вечерние)маьркъаже; боданаш; наступи́ли ~и маьркIажа хан хилла; в ~ахбодашкахь суме́ть сов., с неопр. хаа; (смочь)кархдãла; ~ сде́лать дан хаа; он не суме́л найти́ цунна каро ца хии су́мка ж тIоьрмиг ◊ пасту́шья ~бот. кIаьнзиг, потак су́мм||а ж 1) мат. жамI, дерриг а 2) (количество денег)ахча; значи́тельная ~а дикка ахча; кру́пные ~ы дуккха а ахча; небольша́я ~агIехь ахча 3) перен. дерриг; в ~е дерриг а сумма́рн||ый, -ая, -ое жамIан; ~ые све́дения жамIан хаамаш сумми́ровать несов., что жамI дан су́мочка ж тIоьрмиг су́мрак м бода су́мрачн||ый, -ая, -ое 1) бодане [долу]; ~ое у́тро бодане Iуьйре 2) перен. (угрюмый)бодане; ~ое лицо́ бодане юьхь су́мчат||ый, -ая, -ое зоол. 1. гай-тIоьрмиге; ~ые живо́тныегай-тIоьрмиге дийнаташ 2. в знач. сущ.~ые мн. гай-тIоьрмигенаш сумя́тица ж разг. гIурт; у него́ ~ в голове́коьртехь гIурт бу цуьнан сунду́к м тIорказ су́нна ж сунна сунни́зм м суннаталла (ислам-динан суннатхойн болам) сунни́т м,~ка ж суннатхо су́нуть сов. 1) что Ioттa, долла 2) кому, перен., прост. (дать взятку)дала, кховдо су́нуться сов. 1) куда [дIа]гIорта; (полезть)эккха, лелха 2) (вмешаться)юкъаэккха ◊ куда́ ни су́ньсямичча иккхича а суп м чорпа;мясны́е ~ы́жижган чорпеш суперобло́жка ж супермужалт (переплёт тIехулара мужалт) суперфосфат м хим. суперфосфат (апатитаххий, фосфоритаххий дина фосфоран туьха) су́песок м гIум-латта супесча́н||ый, -ая, -ое гIум-лаьттан; ~ая по́чва гIум-латта супов||о́й, -а́я, -о́е чорпин, чорпа молу; ~ая ло́жка [чорпа молу] чада супо́нь ж (ремень для хомута)чIичкъа супоро́с[н]ая: ~ свинья́ жаргIа хьакха супру́г м майра супру́га ж сесаг, зуда супру́ги мн. мар-зуда супру́жеск||ий, -ая, -ое мар-зудчун; ~ие отноше́ния мар-зудчун юкъаметтигаш супру́жество с мар-зуда хилар сургу́ч м сургуч, балоз сургу́чный, -ая, -ое сургучан, балозан суре́пка ж бот. кIелхьардиг, чхьовг суро́вость ж буьрсалла, луьралла суро́в||ый, -ая, -ое1) буьрса, луьра; ~ая зима́ буьрса Iа; ~ый челове́к буьрса стаг; он суро́в со мной иза соьца буьрса ву; ~о (нареч.)обойти́сьс кем цхьаьнца буьрса хила 2) (угрюмый)луьра 3) (о материале)морса; ~ое полотно́морса гата суро́к м дIам суррога́т м суррогат (башхалонаш таръеш йина хIума) сурьма́ ж сурьма (хим. элемент) суса́льный, -ая, -ое: ~ое зо́лото хи дуьллу деши су́слик м оьпа су́сло с совсалла суста́в м гола, хоттар суставно́й, -а́я, -о́е голийн, хоттарийн; ~ ревмати́зм мед. голийн энаш суста́вчатый, -ая, -ое голаш йолу, хотторш долу су́тки мн. де-буьйса; кру́глые ~ дуьззина де-буьйса; дво́е су́ток ши де-буьйса; два ра́за в ~дийнахь-бусий цкъа су́толока ж кегари; в ~екегарехь су́точн||ый, -ая, -ое 1. де-буьйсанан, де-буьйса даьлла 2. в знач. сущ. ~ые мн. суточни (командировкехь де-буьйса даккхарна лун ахча) суту́лить несов., что: ~ спи́ну букъ букара бан суту́литься несов. букардаха, букардола сутулова́тый, -ая, -ое,суту́лый, -ая, -ое букар[доьлла], букардахна суть ж дух; ~ де́ла гIуллакхан дух; войти́ в ~ де́ла гIуллакхан духе кхиа ◊ по су́ти де́ла ма-дарра аьлча гIуллакхан духе кхиъча сутя́га м и ж разг. суьдехула леларг сутя́жничать несов. суьдехула лела суфлёр м театр. суфлёр (къайлахула ролийн дешнаш дIаолу белхахо) суфлёрск||ий, -ая, -ое суфлёран; ~ая бу́дка суфлёран будка суфли́ровать несов., что, кому суфлёралла дан, дIаала су́ффикс м грам. суффикс суффикса́льный, -ая, -ое грам. суффиксийн, суффиксальни; ~ спо́соб образова́ния но́вых словкерлачу дешнийн кхолладаларан суффиксийн кеп суффикса́ция ж грам. суффиксаци (суффиксаш дешан хIоттамца хилар, цаьрца дош кхолладалар) суха́рь м сухар (дакъийнчу бепиган цастар) су́хо 1. нареч. (сдержанно, холодно)декъа, шийла; (нелюбезно, нехотя)дог ца догIуш; он при́нял нас сли́шком ~ дукха шийла тIеийцира цо тхо 2. в знач. сказ. дакъадала; у меня́ в го́рле ~ сан легаш дакъаделла; на дворе́ ~ арахь якъаелла сухове́й м бекъа мох, бовха мох сухогру́з м (судно)[декъчу киранан] хикема суходо́л м aтaгIe сухожи́лие с анат. хьорзам, кIоз йохург ◊ ахилле́сово ~анат. кIажнн пха сух||о́й, -а́я, -о́е1) (не мокрый, не влажный, просохший)дакъаделла; декъа; ~о́й кли́мат екъа климат; ~а́я ве́тка декъа га; ~о́е полоте́нце декъа гата; ~о́й во́здух декъа хIаваъ; ~а́я ме́стностьекъа меттиг; ~о́е помеще́ние екъа чоь; ~и́е цветы́ дакъаделла зезагаш; ~а́я рука́ дакъаделла куьг;~о́е ру́сло декъа харш; ~а́я доро́га бекъа некъ; ~а́я по́чва декъа латта; ~о́й хлеб декъа бепиг; ~и́е фру́кты бакъийна стоьмаш; ~о́е молоко́ якъийна шура 2) (сухощавый)декъана; (о животных)оза 3)перен. декъа, шийла; ~о́й приём шийла тIеэцар; он сух со все́ми массаьрца а шийла ву и ◊~о́й ка́шель екъа йовхарш; вы́йти ~и́м из воды́ хьовзам боцуш кIелхьарвãла; ~о́й счёт(в игре)екъа чот;~о́й за́конбекъа бехкам сухоло́м м декъа дечиг сухолюби́вый, -ая, -ое йокъо еза сухомя́тк||а ж разг.: сиде́ть на ~е бекъачу кхачи тIехь Iан сухопа́рый, -ая, -ое разг. декъана сухопу́тн||ый, -ая, -оелаьттахулара; ~ые доро́ги лаьттахулара некъаш; ~ые войска́ гIãш эскарш сухосто́й м собир. дакъаделла дитташ су́хость ж 1)йокъо 2) (климата и т. п.)йокъалла 3) перен. векъа хилар сухофру́кты мн. бакъийна стоьмаш, якъоргаш сухоща́вый, -ая, -ое декъана, хесара сучён||ый, -ая, -ое:~ые ни́тки даьIна тай сучи́||ть несов. 1) что (нитки)даIа 2) чем лесто; ребёнок ~т но́жками беро когаш лестабо сучкова́тый, -ая, -ое шеддаш долу суч||о́к м 1) зуьгалг, га (ветка)2) шад (остаток сучка в доске) ◊ без ~ка́ без задо́ринки ала хIума доцуш су́ш||а ж латта; на ~е и на мо́ре лаьтта тIехь а, хIурда тIехь а
|
|||
|