Оқуды бағалау немесе жиынтық бағалау

Оқуды бағалау немесе жиынтық бағалау

Оқуды бағалаудың мақсаты, керісінше, оқушы қазіргі уақытта не оқып білгенін жинақтау болып табылады. Негізінен, ол тікелей келешек оқытуға үлес қосуға бағытталмаған, оның үстіне маңызды мәні бар тестілеу оқыту үдерісіне кері әсерін тигізуі мүмкін (Assessment Reform Group, 2002b). Оқуды бағалау кезінде бір оқушының жетістіктерінің белгіленген нормалармен немесе бірдей жастағы оқушылар тобының қол жеткізген деңгейімен арақатынасы салыстырылған соң қорытынды жасалады. Мұндай қорытындылар стандартқа немесе әдетте балл немесе деңгей түрінде келтірілген межелікке «сәйкес/сәйкес емес» деген нысанда жасалады.

Оқу үшін бағалау немесе қалыптастырушы бағалау

Оқу үшін бағалау кезінде қолданылатын қадағалау, интерпретация және өлшемдер оқуды бағалау кезінде қолданылатын өлшемдерге ұқсас болуы мүмкін, бірақ олардан туатын қорытынды мен шешім басқа сипатта болады. Негізінен, ОүБ балалар оқыту үдерісінің қандай екенін, әсіресе олардың мықты және әлсіз жақтарының сипаты мен себептері қандай туралы алынған мәліметтерге басты назар аудартады. Осылайша, ОүБ қорытындыс бұдан әрі дамыту үшін олардың не істеуі мүмкін екендігіне негізделген.

Бағалауды Реформалау Тобы оқу үшін бағалауға мынадай анықтама береді:

оқу үшін бағалау – бұл білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек және қажетті деңгейге қалай жету керек екендігін анықтау үшін оқушылар мен олардың мұғалімдері қолданатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру үдерісі.

Берілген анықтаманың маңызды элементтерінің бірі оқушылардың деректерді қолдануына баса назар аударту болып табылады. Бұл жерде мұғалімдер жалғыз бағалаушы тұлға болмайтындығына назар аударылады. Оқушылар өздерінің сыныптастарын және өздерін бағалауға тартылуы қажет, 131 мұғалімдер бағалауды белсенді жүргізген кезде, бұл үдеріске оқушылар да белсенді қатысуы керек [3]

Қалыптастырушы бағалау күнделікті оқыту мен оқу үдерісінің ажырамас бөлігі болып табылады, ол үздіксіз жүзеге асырылады, оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу үдерісін баға қоймайақ реттеуге мүмкіндік береді және мұғалімдердің оқытуды өлшеу және сабақты жоспарлауға көмектесу үшін пайдаланылады.

Жиынтық бағалау мұғалімдер мен оқушыларға бөлімдерды/ұқсас тақырыптарды аяқтаған кездегі оқу жетістіктері туралы ақпараттар беру үшін баллдар мен бағалар қоюмен жүргізледі.

Қалыптастырушы және жиынтық бағалау барлық пән бойынша жүргізіледі. Алайда бағалау тәсілдері олардың мазмұны мен түріне қарай әртүрлі болуы мүмкін. Мұғалімдер оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету және оқу үдерісінде ата-аналарға ақпарат беру үшін қалыптастырушы жәнежиынтық бағалау нәтижелерін пайдаланады.

Оқу мақсаттарына жету дәрежесін анықтау үшін Б. Блум таксономиясына сәйкес ойлау деңгейлері бойынша бағалау критерийлері жасалады.

Формативті бағалауға және жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар барлық оқушылар үшін бағалаудың тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету үшін жасалуы керек.

Жиынтық бағалау кезінде қойылатын балл мен тоқсандық бағалар қою процесі бағалау нәтижесінің сенімділігін және мұғалімге және оқушыларға оқыту және оқу процесі туралы пайдалы ақпаратпен қамтамасыз етеді.

Критериалды бағалау мұғалімнің сыныптағы жұмысын қолдауға бағытталған және оның қызметін қолдауға арналған. Нәтижесі мұғалімге рефлексия (кері байланыс) жасауға және одан әрі іс-әрекетті жоспарлауға көмектеседі.

Бағалаудың жаңа жүйесі оқушыларға өздерінің іс-әрекеттерін бақылауға және бағалауға, қиындықтар туындаған себептерді анықтауға және жоюға мүмкіндік береді.

Оқу процесі функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға және оқушылар арасында кең ауқымды дағдыларды қалыптастыруға бағытталған. Оқу процесі дәстүрлі оқытудан алшақтауды көздейді және күтілетін нәтижелерге негізделген «біледі», «түсіну», «қолдан», «талдау», «синтездеу», «бағалау» деген алты білім беру аймағымен анықталған қызмет бағытын көрсетеді.

Критериалды бағалау оқушылардың табыстары мен кемшіліктері туралы ақпаратты алған кезде кері байланыс функциясын орындайды. Сонымен қатар аралық жұмыстың ең қанағаттанарлықсыз нәтижелерінің өзі оқушының өз нәтижелерін жақсарту бойынша ұсыныстар ретінде қабылданады [3].

Критерийлер бойынша олардың жетістіктерін бағалау және жетілдіру үшін қосымша мүмкіндіктер пайда болды. Критериалды бағалау кезінде оқушылар өздерін басқа оқушылармен мен салыстырмайды. «Үздік оқушы», «жақсы», «орташа» сияқты белгілер өздігінен кетіп қалады, бірақ олардың 132 жетістіктерін бір критерий бойынша немесе басқа деңгейде бағалау және жетілдіру үшін қосымша мүмкіндіктер бар.

Бағалау критерийлері не үшін қажет?

Мұғалім үшін:

- оқу үдерісіне қатысты анық нұсқаулар бар;

- бағалау процесін объективті және дәйекті ету;

- мұғалімдердің жетістіктерін бағалау процесін жеңілдетеді.

Оқушылар үшін:

- оқу мақсаттарын, күтілетін нәтижелрді, бағалау критерийлерін және өз жұмысын жетілдіру жолдарын нақты түсінуді қамтамасыз етеді;

- өзіндік жұмысына жағдай жасалады.

Бағалау түрінің артықшылықтары:

§ оқушының жеке басы емес, оның жұмысы бағаланады;

§ оқушылардың жұмысы белгілі бағалау критерийлері бойынша тексеріледі;

§ оқушы біліктілігін бағалаудың нақты алгоритмін біледі, оған сәйкес ол өзінің табыс деңгейін анықтай алады;

§ оқушылардың өзін-өзі бағалау мен оқытуға деген ынтасы артады.

Осы педагогикалық технологияны енгізумен және ендірумен біз рубрика, критерий, дескриптор сияқты ұғымдармен танысамыз.

Критерийлер - оқушылардың түрлі қызметтерінің тізімі;

Дескрипторлар – белгілі бір баллмен есептелетін, әрбір критерий бойынша жеткен нәтижесін көрсететін жетістіктер деңгейі;

Рубрикалар - баланың не үшін оқығанын, критерийлер нені оқу керектігін, ал дескрипторлар қалай оқу керектігін көрсететін бағалау критерийлеріне сәйкес білім алушылардың оқу жетістіктері деңгейлерін сипаттау тәсілі.

19. Жаңартылған мазмұндағы бағдарлама бойынша химия сабақтарында проблемалық оқыту әдісін қолдануға мысалдар келтіріңіз.

Проблемалық оқыту

Жаңартылған мазмұндағы бағдарлама бойынша химия сабақтарында

проблемалық оқытуды әдісін қолдану – мұғалімнің салыстырмалы түрде

тәуелсіз іздеу қызметін ұйымдастыратын оқыту үлгісі. Осы іс-шара барысында

білім алушылар жаңа білімдерді, дағдыларды меңгереді, жалпы қабілеттерін

дамытады, сонымен қатар ғылыми-зерттеу қызметі, шығармашылық

дағдыларды қалыптастырады.

Проблемалық оқыту барысында білім алушылар жаңа білімдерді,

дағдыларды игеріп, жалпы қабілеттерін дамытады, сондай-ақ зерттеу қызметі,

шығармашылық дағдыларды қалыптастырады. Проблемаларды шешудің

түрлері: талқылау, проблемалық лекция, проблемалық міндеттер мен

тапсырмалар, тарихи мәліметтер, мәтіндер және т.б. болуы мүмкін [28].

Мысалы, мұғалім проблема туғызады: алюминий жер бетіндегі ең көп

таралған метал болып табылады (ол жер қыртысының 8%-нан астамын

құрайды) және технологияда жақында қолданылған (1855 жылы Париж

көрмесінде алюминий алтыннан 10 есе қымбат тұратын құны ең сирек металл

ретінде танылды). Неліктен? Білім алушыларға проблема ұсынылады, олар оны

әр түрлі мамандардың тұрғысынан қарастырады. Сабақты диспут түрінде

ұйымдастыруға болады: сыныпты үш топқа бөліп, бір топты – тәуелсіз

сарапшылар, екіншісін – жақтаушылар, үшіншісін даттаушылар ету.

Проблемалық оқытуды келесі жағдайларда жүзеге асыру мүмкін:

– проблемалық жағдайлар болғанда;

– оқушының шешім табуына даярлығы болса;

– шешімнің біркелкі емес жолдары болса.

Мысалы, 8-сыныпта «Заттардың ерігіштігі» тақырыбы бойынша мынадай

проблема туғызуға болады: қатты заттардың суда еруіне температураның әсері

қандай?

Білім алушылар күнделікті өмірде қанттың суда қалай еритінін жақсы

біледі. Сондықтан қатты заттар суда температураны көтергенде жақсы ериді

деп ой тұжырымдайды. Мұғалім таң қалдыратын жағдайды жасайды: NaCl еруі

іс жүзінде температураға тәуелсіз екендігін және оны үйде әр түрлі

температурада жасап көруді ұсынады.

Мұнда мәселе анық: қантпен қаныққан тәтті судың температурасын оның

тәттілігін азайту үшін қалай өзгерту керек және керісінше? Проблема

анықталғаннан кейін, сабақтың келесі кезеңі білім беру мәселесін шешу болып

табылады.

20. Сыни тұрғысынан ойлауды дамыту үшін технологияны қолданудың үш негізгі кезеңін көрсетіңіз.

Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту – үш бөлімнен тұрады:

Шақыру,ұғыну, жаңа ой-пікірдің туындауы,РЕФЛЕКЦИЯ

І бөлім шақыру (evocation). Оқытудың нәтижесінің болмауы, мынадай мән-жайлармен түсіндіріледі. Мұғалім оқыту процесін құрастырады, оқыту үрдісін негізге ала отырып, алдын ала қойған үлкен мақсаттарды орындау үшін оқушылармен жұмыс жасалады. Шынында да, мақсатты мұғалім алдын ала қойып, оны нақты жобалайды, оқу үдерісінің кезеңдерін анықтайды, түрлі критерийлер мен оның нәтижелілігін және диагностикалау тәсілдері арқылы жоспарлауға мүмкіндік береді.

Көптеген атақты ғалымдардың өздері зерттеулерінде құрастырушылық әрекет арқылы оқушының өздеріне ішкі қажеттіліктер үшін мақсат қойдыруға мүмкіндік беру керек деп санайды. (Дж. Дьюи, Б. Блум және басқа да). Тек осыдан кейін ғана мұғалім мақсаттарға қол жеткізу үшін тиімді әдістерді таңдайды. Еске алайық, біз нені жақсы меңгереміз? Белгілі бір тақырып туралы қазірдің өзінде бір нәрсе білеміз. Бізге оңай шешім қашан қабылдауға болады? Біз бір зат жасау үшін, алдымен тәжірибесіне, құрылымына қарап, содан кейін барып жасалады.

Сонымен, бірінші, егер оқушыға талдау жасауға мүмкіндік берсек, ол сол білетін оқыған тақырып туралы ізденіп, зерттейді, оны жасау үшін қосымша стимул туындайды, өз мақсаттарына жетуге деген талпыныс пайда болады. Бұл міндет шақыру (evocation) кезеңінде шешіледі.

Екінші міндет, оқушының танымдық белсенділігін арттыру міндеті болып табылады. Көбінесе кейбір оқушылар сабақта зияткерлік күш-жігерін көрсете бермейді, басқалардың осы тапсырманы орындау сәтін күтеді.

Сондықтан шақыру кезеңінде әркім өз мақсатының өзекті екенін тәжірибеде қолдану арқылы іске асыруға қатысу, бөлімнің шақыруын жүйелеу маңызды болып табылады. Оқушы үшін біріншіден жиналған ақпараттың түсініктілігі осы құрылымға енуі мүмкін барлық пікірін: "дұрыс" және "дұрыс емес" пікірлерді қоса есептеу нәтижесінде пайда болады. Екінші жағынан, реттеуді, айтылған пікірлерді көруге мүмкіндік береді. Қарама-қайшылықтарды, түсініксіз сәттерді анықтайды, бағыттарын іздеу, зерттеу барысында жаңа ақпаратқа қол жеткізеді. Яғни әрбір оқушыда жеке бағыттар пайда болуы мүмкін. Оқылып отырған тақырыптың қай жеріне көңіл аудару қажет, қай ақпаратты анықтап, дұрыстығына көз жеткізу қажет екендігін оқушы өзі анықтайды

Іске асыру үдерісіндегі шақыру бөлімі:

1. Оқушылар өздерінің көзқарастарын оқытылатын тақырыптар бойынша еркін түрде жеткізе алады, қателесу барысында мұғалімнің түзетуінен қорықпайды.

2. Кез келген айтылымның ары қарай жұмыс істеу үшін маңызды екеніне, бұл ретте "дұрыс" немесе "дұрыс емес" деген пікірдің жоқ екеніне көздері жетеді.

3. Топтық және жеке жұмыстың үйлесімділігі. Жеке жұмыс әр оқушыға өз білімі мен тәжірибесін өзектендіруге мүмкіндік береді. Топтық жұмыс басқалардың пікірін естуге, өз көзқарасын баяндауға мүмкіндік береді. Пікір алмасу жаңа, күтпеген идеялар әзірлеуге ықпал етеді. Пікір алмасу арқылы қызықты сұрақтардың пайда болуына, сондай-ақ ынталандыру зерттеу, жаңа материалдарға жауап іздеуге тырысады. Сонымен қатар, кейбір оқушылар өз пікірін мұғалімге немесе үлкен аудиторияға мазмұндауға қорқады. Осындай оқушылар шағын топтарда жұмыс істеу арқылы өз ойларын іркілмей айтуға мүмкіндік алады, өздерін анағұрлым жайлы сезінеді.

Мұғалімнің бұл кезеңдегі жұмысының рөлі оқушыларды ынталандырумен қатар, қазірдің өзінде білетін, зерттелетін тақырып бойынша топтарда пікір алмасуға, оқушылардан алынған ақпаратты талдау және жүйелеу болып табылады. Бұл ретте олардың жауаптары дәл емес немесе дұрыс емес болған жағдайларда да сынамау керектігі маңызды. Осы кезеңде маңызды ереже: "Оқушының кез-келген пікірі құнды". болып табылады.

Ұстаздарға, өз оқушылары алдында шыдамды тыңдаушының рөлінде болу өте қиын. Біз олардың іс-қимыл әрекетін түзетуге, сынауға, әдепті болуға үйретуге дағдыланып қалғанбыз. Осы әдеттен арылу үшін және қиындықтар болмас үшін педагогикалық технология режимінде жұмыс істеу барысында сын тұрғысынан ойлауды дамытуды қолдану болып табылады.

Кейде жағдай мәлімделген тақырып оқушыларға таныс емес, жеткілікті білім мен тәжірибесі болмауы мүмкін. Мұндай жағдайда оларға пайымдаулары мен ойлауы арқылы жорамал немесе болжау мүмкіндігі туралы затты, объектіні зерттеуіне мүмкіндік беру. Бұл мүмкіндіктің табысты іске асырылған жағдайында бөлімнің бұл шақыруы, оқушылар арасында жаңа ақпарат алу барысында үлкен бір серпіліс жасауға мүмкіндік береді.

2.Ұғыну, мазмұндау бөлімі: (realization of mening) Мектептерде жаңа тақырыпты түсіндіруде бұл бөлім көп уақытты алады. Көп жағдайларда жаңа тақырыпты мазмұндау мұғалімнің түсіндірілуімен іске асады. Оқу барысында материалды бейне фильм арқылы немесе компьютерлік оқыту бағдарламалары арқылы түсіндіру өте аз қолданылады. Ұғынау, мазмұндау үдерісі кезінде оқушылар жаңа ақпаратпен байланыс жасайды. Жаңа тақырыпты тыңдау және жазу арқылы жылдам мазмұндау оның мағынасын түсіну мүмкіндігін шектейді.

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту шарттарының бірі оқылатын материалды түсіну кезінде қадағалау болып табылады Дәл осы міндет негізгі оқыту процесіндегі ұғыну, мазмұндау бөлімі болып табылады. Маңызды сәт жаңа тақырып бойынша жаңа ақпарат алу. Егер ұғыну бөлімі кезінде оқушылар өз бағыттарын анықтай алатын болса, онда мұғалім оқытуды түсіндіру барысында күтілген нәтижеге қол жеткізеді, қойылған сұрақтарға сәйкес жауаптар ала алады. Жұмысты ұйымдастыру осы кезеңде әртүрлі болуы мүмкін. Бұл әңгіме, лекция, жеке, жұптық немесе топтық оқу және бейнематериал көру.

Кез-келген жағдайда, ол жеке қабылдау және ақпаратты қадағалап отыру. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының авторлары айтады: «Ұғыну, мазмұндау бөлімінің негізгі міндеті оқушылардың белсенділігін арттыру, олардың қызығушылығы мен танымын дамыту». Мұнда маңызды сәт іріктелген материалдың сапалылығында. Кейде жұмыс барысында оқушылардың қызығушылығы мен белсенділігі әлсірейді. Біріншіден, ақпаратты қамтитын жаңа тақырып оқушының күткеніндей жауап болмауы мүмкін. Олар тым күрделі немесе «мүмкін емес» жауаптарды қамтуы мүмкін. Бұл тұрғыда бірнеше оңай ұйымдастырылған зерттеулер жасау арқылы сыни тұрғыдан ойлануға мүмкіндік беру. Психологиялық қабылдау ерекшеліктерді ескере отырып, арнайы дәрістер арқылы, сыни түсіну тәсілдерін қолдануға ынталандыру, белсенділіктерін арттыру қажет. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту, оқушыларды әлдеқайда көп дәрежеде ынталандырады, сыни ойлану, жаңа ақпаратты жылдам қабылдап, тез ойлану үдерісіне бейімдейді. Осылайша, оқу барысында оқушылар түсініксіз жағдайларды сараптап, маңызды бөлімді белгілеп қосымша ақпарат көздеріне жүгінуге болатындығына көз жеткізеді.

Екіншіден, мұғалім әрқашан ықтимал тәсілдерді пайдаланады. Бұл мәселелер бойынша түсіндіру барысында баяндау, қызықты фактілер мен пікірлерді, графикалық материалдарды ұсына алады. Сонымен бірге, ойдан шығарылғандарды оқу тәсілдерін қолдануға болады. Жаңа тақырыппен танысу барысында мақсаттар қою алынған білім нәтижесінде жүзеге асырылады. Оқушылар алдын қойылған сұрақтарға жауап беріп, алғашқы кезде туындаған қиындықтарды шешуге атсалысады. Бірақ барлық сұрақтарға жауап алмауы да мүмкін. Бұл жағдайда мұғалім оқушыларды ынталандыра отырып, жауап іздеу, жаңа сұрақтар қою, ақпаратты дұрыс қолдануға бағыттауы өте маңызды

Сабақтың мазмұнын түсіну бөлімі:

1. Жаңа ақпаратпен байланысты жүзеге асырылады.

2. Бұл ақпаратты қазірдің өзінде қолда бар білім мен тәжірибемен салыстыруға тырысады.

3. Өзінің назарын бұрын туындаған мәселелер мен қиындықтарға аударады

4. Түсініксіз болған жағдайларға көңіл бөледі .

5. Жаңа ақпаратқа назар аудару, қандай аспектілері қызықты және неге.

6. Оқығанды, естігенді талдау және талқылау

Оқытушы осы кезеңде:

1. Жаңа ақпараттың тікелей көзі болуы мүмкін. Бұл жағдайда ол анық және тартымды баяндалған болуы тиіс.

2. Егер оқушылар мәтінмен жұмыс жасаса, мұғалім олардың белсенділігінің деңгейі мен зейінділігін қадағалайды.

3. Мәтінмен жұмыс ұйымдастыру үшін мұғалім әр түрлі тәсілдерді ұсынады.

3. Рефлексия (reflection). Роберт Бустром кітабында "шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау" деп атап өтеді: "Ойлаудың ерекше түрі рефлексия... Рефлексиялық ойлау дегеніміз, сіздің көңіліңізді, ойыңызды шоғырландыру. Ол - мұқият өлшеу, бағалау және таңдау дегенді білдіреді ".

Рефлексия үдерісі кезіндегі ақпарат жаңа, меншікті болып табылады. Алғашқы екі бөлімнің функцияларын талдай отырып, сын тұрғысынан ойлауды дамытуға қорытынды жасауға болады, бұл, шын мәнінде, рефлексивті талдау және барлық жұмыс бөлімінің кезеңдерін бағалау. Алайда, рефлексия бөлімінде шақыру және іске асырудың функциялары бар. Үшінші бөлімде рефлексия оқушылар мен мұғалімдер қызметінің негізгі нәтижесі болып табылады.

Рефлексивті талдау жаңа материалдың мағынасын құру, одан әрі бағытты оқыту (бұл түсінікті, бұл түсініксіз, бұл туралы білу қажет, осы мәселе бойынша жақсы болар еді, сұрақ қою және тағы басқа). Рефлексия жазуда вербальды шашыраңқы ой, санасында өз бетінше пайымдау, құрылымдау, жаңа ақпаратты білуге ұмтылуға болады. Туындаған мәселелер немесе күмән шешілуі мүмкін. Сонымен қатар, пікір алмасу бойынша оқыған немесе естігенді бар мүмкіндікті сезініп, әр түрлі бағалау, мазмұны бойынша ерекшелеуге болады. Кейбір оқушылар мүлде басқаша пайымдауы мүмкін. Басқа да пайымдаулар қажеттілікті пікірталас тудырады. Кез-келген жағдайда, рефлексия сыни ойлау дағдыларының белсенді дамуына ықпал етеді.

Сонымен, Сыни ойлауды дамыту технологиясы кезінде рефлексияны іске асыру механизмдері қандай?

- Бар білімдерін өзектендіру, қиындықтар мен олқылықтарды анықтау, тұжырымдау. Нәтижесі – оқу қызметінде нақты мақсаттар қою.

- Жаңа ақпаратпен танысу, оны салыстыру қолда бар білімді байланыстыру, бұрын қойылған сұрақтарға жауап іздеу, анықтау қиындықтар мен қайшылықтарды түзету

- Жиынтықтау және жүйелеу, жаңа ақпарат, оны бағалау, бұрын қойылған сұрақтарды тұжырымдау, сұрақтар қою, оқу барысында жаңа мақсаттарға жету болып табылады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 5 67