И К Е Н Ч Е П Ә Р Д Ә.

⇐ ПредыдущаяСтр 5 из 5

БИШЕНЧЕ КҮРЕНЕШ.

Зарифның өй каршындагы кечкенә җимеш бакчасында җәйге өстәл.Зариф өстәл артында башына таянып утыра. Ганҗия чыга.

З а р и ф (үзалдына). Балалы булам, дисәң дә,

Акылсыз кызлы булма.

Лә илаһи, илллаллаһи,

Мөхәммәдрәсулла!

Г а н җ и я.Нәрсә уйланып утырасың һаман?

З а р и ф. Нишләргә тиеш инде мин синеңчә?

Г а н җ и я. Йөрәгем ярыла бит инде...

З а р и ф. Ярылмас... Безнең хәл кабатлана шикелле...

Г а н җ и я. Нинди хәл?

З а р и ф. Яшь чагында кич урманга кереп киткән идек... Адашып иртәнгә чаклы йөрдек түгелме?

Г а н җ и я. Ә ул кем белән адашып йөрергә тиеш? Ияртеп кайткан егете үзенә урын таба алмый.

З а р и ф. Табар, аны берәү дә чакырып китермәгән монда. Үзе ияреп килгән.

Г а н җ и я. Кирамның эше бу... Нигә аны эзләп китмисең?

З а р и ф. Үзен чакырттым, хәзер килеп җитәргә тиеш.

Урам коймасы аша Гарифның башы күренә.

Г а р и ф. Кәефләр ничек, Зариф кордаш?

З а р и ф. Сиңа нәрсә кирәк?

Г а р и ф. Нигә, әллә килеп хәл белешеп китәргә дә ярамый хәзер?

З а р и ф. Анысын белешеп йөрмәсәң дә була, әле бервакытта да хәлсез ятканым юк!

Г а р и ф. Кәефең шәп түгел икәне күренеп тора.

З а р и ф. Анысында эшең булмасын.

Г а р и ф. Бер дә борчылып утырма әле, хәзер милиция килеп җитәргә тиеш.

З а р и ф. Монда милициягә нәрсә калган?

Г а р и ф. Кеше югалгач милиция чакыртмый, мулла чакыртмассың бит инде.

Г а н җ и я. Безнең берәүне дә чакыртканыбыз юк әле.

Г а р и ф. Чакыручы кешесе табылган инде аның, хәзер барып җитәм дигән участковый.

Г а н җ и я. Барыбер хәбәр итәргә туры килер иде инде...

Г а р и ф. Чит илдән килгән кеше алдында бик кыендыр инде сиңа, Зариф яшьти, бик кыендыр.

З а р и ф. Син китәсеңме-юкмы?

Г а р и ф. Менә минем бер кызым да, Мәскәүдән гарәп ияртеп кайтып, бүтән егет белән төнозын кайтмый югалып йөрмәде.

З а р и ф (торып чыгарга бара). Хәзер югалтам мин сине!

Г а р и ф. Кызыңны югалткан да бик җиткән сиңа! (Югала.)

Зариф ашыгып чыгып барганда кереп килгән Кирам белән Гөлсинәгә бәрелә яза.

Г ө л с и н ә. Урамда Гариф абый йөгерә, монда Зариф абый йөгерә. Нәрсә булган боларга?

К и р а м. Алар яшь чакта ук бер-бере белән сугышып йөргәннәр бит. Картайгач кына акыл керми торгандыр инде ул. (Ганҗияне күреп.) Исәнмесез, Ганҗия апа!

Г а н җ и я.Алия кая булды, Кирам?

Г ө л с и н ә. Әле һаман кайтмады мени әле ул?

Г а н җ и я.Мин сиңа сорау бирдем түгелме, Кирам?

К и р а м. Бирүен бирдең дә бит, Ганҗия апа...

Г а н җ и я. Нигә җавап бирмисең?

К и р а м. Әле менә, мине чакыралар дигәч гармунны күтәреп килдем. Алия гарәп егете ияртеп кайткан бит. Туйларында уйнарга кирәктер, дигән идем... Җырлап торырга Гөлсинәне дә иярттем менә...

Зариф керә.

З а р и ф (Кирамга усал карап тора). Килдеңме, бандит?

Г а н җ и я. Тукта, син ипләп, картым. Кирамның бер катнашы да юк бу буталчыкта.

Шул вакытта койма артында Гарифның башы күренә.

Г а р и ф. Печән чабарга оста булсаң да, минем арттан чабып йөрмә инде син, Зариф кордаш. Барыбер куып тота алмассың!

З а р и ф. Ах анаңны гына орган икән! (Тышка ашыга.)

Г а н җ и я. Тагын кая чабасың?

З а р и ф (борылып). Оясын туздырып кайтам!

Г а н җ и я. Кеше көлдереп йөрмә инде!

З а р и ф. Көлсеннәр! Юкса, дөнья тулган елак адәм белән! (Чыгып китә.)

Г ө л с и н ә. Ни булган аңа?

Г а н җ и я. Әгәр син төнлә юкка чыксаң синекеләр нишләр иде дип уйлыйсың?

Г ө л с и н ә. Андый хәлне башыма да китерә алмыйм. Мин бит Мәскәүләргә китеп бозылып йөрмәгән...

Г а н җ и я. Ул бозылганмы?

Г ө л с и н ә. Белмим шул, миңа сөйләмәде.

Г а н җ и я. Кичә син чакырып чыгардың бит урамга. Нәрсә турында сөйләштегез?

Г ө л с и н ә. Хәл белештек тә...

К и р а м. Без Гөлсинә белән икәү идек. Мин Алинәгә, туегызга бүтән гармунчы чакыртмаң дидем дә, Гөлсинәне чишмә буена алып төшеп киттем.

Г а н җ и я. Синең Алинә артыннан чапканыңны бөтен халык белә.

К и р а м. Юри генә бит ул, Гөлсинәне көнләштерер өчен генә.

(Уйнап, җырлап җибәрә.)

Чишмә буена барасың,

Су аласың Гөлсинә.

Күңелемдә җыр уяна,

Ятка түгел, гел сиңа.

Г ө л с и н ә.

Сине көтеп, сине сагынып,

Су буйларын урадым.

Бер генә тапкыр чакырды,

Ярата дип юрадым.

Г а н җ и я. Тапкансың икән уен! Барыйм әле, ул чынлап та тегендә барып дөнья туздырып ятмасын тагын... Яшь чагында да акыллары юк, картайгач бөтенләй юк бу ирләрнең!

Ганҗия чыгып китә, Хәмзәт күренә.

Х ә м з ә т. Шулай матур уйнап була, дип уйлап та караганым юк иде.

К и р а м. Уйнаштырабыз инде аны... Алинә кайда соң әле, сез бергә түгел мени?

Х ә м з ә т. Миңа йортт Самат дигән туганнары йортында урын бирделәр бит. Ә егет белән кыз, никах укытканчы, бер түбә астында яшәргә тиеш түгелләр.

Г ө л с и н ә. Кичәдән бирле Алигәне таба алмыйлар.

Х ә м з ш т. Шуңа мин дә иртәдән бирле борчылып йөрим. Күрше авылда да туганнар бар, дип сөйләнгән иде ул, шунда киткәндер.

К и р а м. Сиңа әйтми торыпмы?

Х ә м з ә т. Ә нигә миңа әйтеп йөрергә тиеш ул?

К и р а м. Ә беләсеңме, гарәп дус, безнең татарда кыз урлау дигән төшенчә бар. Ул турыда ишеткәнең дә юктыр әле.

Х ә м з ә т. Ишеткәнем бар, чөнки халыкларның гореф-гадәтләре турында күп укырга туры килде миңа.

К и р а м. Әгәр Алияне берәр егет урлап алып киткән булса?

Х ә м з ә т. Кыз кешене, урлап кына яраттырып булмый. Әгәр ул аны ташлап яңадан минем янга кайтса, димәк мине өстенрәк күрә дип уйларга була.

К и р а м. Син аны шундый хәлдә дә кабул итәр идеңме?

Х ә м з ә т. Мин аны яратам икән, димәк кабул итеп үз мәхәббәтемнең чын икәнен исбатлыйм гына түгелме?

К и р а м. Әгәр ул хатын кеше булып чыкса?

Х ә м з ә т. Әйттем бит инде, мин чынлап яратам икән, аның хатынмы-кызмы икәне мине борчымый. Иң асылы шунда-ул да мине яратырга тиеш.

Г ө л с и н ә. Ә бездә көнчеллек дисәң, у-у-...

Х ә м з ә т. Көнчеллек-чир бит ул, ир кешегә хас нәрсә түгел.

Г ө л с и н ә. Ә бездә... Егетләр яраткан кешеләрен генә чишмә буена алып төшәләр... ( Кирамга сынаулы карап.) Ә син, Кирам, көнчел түгелме?

К и р а м. Юк, кәнишне...

Г ө л с и н ә. Бервакытта да көнләшмәс идеңме?

К и р а м. Бервакытта да! Менә Алинәне урлап киткәннәр, әйеме? Аның урынына сине гарәп дуска биреп җибәримме? Алып китәсеңме шушы гүзәлне, гарәп дус? Хәзер үк мулла чакыртып никах укытам!

Х ә м з ә т. Алинәне кемдер урлап киткән дип берәү дә исбат итмәгән әле.

К и р а м. Исбат ителгән очракта? Авылдан ялгыз китмә инде...

Г ө л с и н ә. Анысын миннән сорарга кирәк әле башта.

К и р а м. Ник, син риза түгел мени?

Г ө л с и н ә. Риза түгел.

К и р а м. Нишләп? Хәзер кызлар чит җиргә китәргә ашкынып торалар бит?

Г ө л с и н ә. Ә мин кичләрен чишмә буена төшеп йөрергә яратам шул.

К и р а м. Мин синең белән бер генә тапкыр төштем бит анда.

Г ө л с и н ә. Ә мин күп тапкырлар төштем инде.

К и р а м. Кем белән?

Г ө л с и н ә. Берьялгызым, хыялым белән.

К и р а м. Син китаптагыча сөйлисең икән.

Г ө л с и н ә. Ә минем күңел иң серле китап ул, Кирам. Аның битләрендә язылган серләрне укырга насыйп булса, син үзеңне иң бәхетле кеше итеп санар идең. Аңладыңмы шуны, бәхетсез Кирам!

К и р а м. Син бәхетсез Кирамга кияүгә чыга алыр идеңме?

Г ө л с и н ә. Кыз кешенең шарты була, андый адым ясаганчы.

К и р а м. Нинди шарт тагын?

Г ө л с и н ә. Син алты сыер тотасыңмы әле?

К и р а м. Сигез булды, киләсе елга уннан арттырырга исәпләп торам.

Г ө л с и н ә. Ир белән хатынның бар да уртак булырга тиеш, шулаймы?

К и р а м. Әлбәттә! Уртак булмагач нинди тормыш инде ул?

Г ө л с и н ә. Мин дүрт сыер саусам, калган дүртесен ирем саварга тиеш. Па-па-лам! (Башын югары тотып чыгып китә.)

К и р а м (телсез калып аның артыннан карап тора, аннан үзенең кулларына карап тора.) Аңламадым! (Пауза.) Гармунчы Кираммы мин, сыер савучымы?

Гөлсинә башын югары тотып чыгып китә.

Син берәр нәрсә аңлыйсыңмы, гарәп дус?

Х ә м з ә т. Аңлыйм...

К и р а м. Йә, нәрсә аңладың инде?

Х ә м з ә т. Беренчедән, ул сиңа җаны-тәне белән гашыйк. Икенчедән, күп сыер тотканда, саву машинасы да алып була. Өченчедән, син аны югалтмасаң, бу дөньяда иң бәхетле кеше булачаксың.

К и р а м. Без әлегә икебез дә бәхетсез димәк?

Х ә м з ә т. Әлегә шулайрак.

К и р а м.. Әйдә су буеннан урап менәбез, бәлки бераз бушанып алырбыз?

Х ә м з ә т. Киттек!

Кирам уйнап-җырлап җибәрә.

К и р а м. Күңелем тулган чагында

Су буйларына барам.

Бәлки бер төзәлер әле,

Минем дә йөрәк ярам.

Су буйларында җиләк күп,

Су буйлары әрәмә.

Җырлыйк әле, безнең яшьлек

Үтмәсен дип әрәмгә.

Алар чыгарга барганда Сибат килеп керә.

С и б а т. Сине монда дигәч, тиз генә күрим дигән идем. Нәрсә, хуҗалар өйдә юк әллә?

К и р а м. Өйдә юклар шул.

С и б а т. Аерым гына сөйләшәсе бар иде.

К и р а м. Хәмзәт, син бара тор, мин хәзер куып җитәрмен.

Х ә м з ә т. Ярый, юлны беләм мин, ашыкмасаң да була.

Хәмзәт чыгып китә.

К и р а м. Йә, нәрсә әйтмәкче идең?

Шул вакыта Гөлсинә керә, егетләрнең сөйләшкәнен ишетеп туктап кала.

С и б а т. Син вәгьдәңне үтәмисең бит әле.

К и р а м. Ачыграк сөйлә.

С и б а т. Без ничек сөйләшкән идек? Алинәне урлагач син миңа бер ярты белән бер тавык бирергә тиеш идең, шулаймы?

К и р а м. Шулай.

С и б а т. Алинә минем келәттә. Ә минем кесәдә тавык түгел, бер йомыркасы да юк әле.

К и р а м. Булыр әле, кая ашыгасың? Гарәп тә кайтып китәргә ашыкмый...

С и б а т. Гарәп кайтып киткәч син миңа бер сарык тиеш.

К и р а м. Ярты сарык...

С и б а т. Ярты булсын... Әле ярты сарык түгел, буш шешәне дә күрмим. Чыгарып җибәрәм Алинәне.

К и р а м. Ашыкма әле син.

С и б а т. Ашыгам!

К и р а м. Ярый ашыксаң, без хәзер гарәп белән су буеннан урап кайтабыз да шешәсен кибеттән алып бирермен.

С и б а т. Ә тавыгын?

К и р а м. Тавыгын да алып китәрсең!

С и б а т. Ә нигә син аның белән су буенда урап йөрергә булдың әле?

К и р а м. Минем гарәп белән дуслашып киткәнне бар да күреп калсыннар. Төшендеңме?

Г ө л с и н ә (үзалдына). Менә эш нидә икән! (Чыгып китә.)

С и б а т. Ә-ә...

К и р а м. Юкәдәме чикләвек?

С и б а т. Юкәдә икән шул...

К и р а м. Киттек, сабыр гына көт.(Уйнап җибәрә.)

С и б а т. Безнең кызларны йотарлык

Бер кашык суга салып.

Кыз урлауның берние юк-

Бер тавык та бер савыт.

Чыгып китәләр.

АЛТЫНЧЫ КҮРЕНЕШ.

Чишмә янында. Хәмзәт белән Кирам. Кирам гармунда уйный. Хәмзәт җырлый.

Х ә м з ә т. Кил әле гүзәлем,

Өзелә үзәгем,

Беләсең үзең дә син моны.

Күзләрең очкыны,

Назыңның бер чыңы,-

Җырымның шифага тиң моңы.

Көттермә егетне,

Өздермә өметне,

Чакыргач кош булып оч кына.

Тавышым чыкмыймы,

Хисләрем йоклыймы?

Юк, җаным, күңелем кычкыра.

Җилләрнең җиләсен,

Хисләрнең иләсен,

Тагын бер, тагын бер алып кил.

Бу язның яктысын,

Саф хисләр чаткысын,

Мәхәббәт җырына манып кил.

Беркемнән оялма,

Чынбарлык-хыялда,

Без сөю пары бит бу чорда.

Туктатма юлыңны,

Мәхәббәт җырыңны,

Җиһанга ялгызын очырма.

Тилмереп көтүләр,

Үпкәләп китүләр,

Беләм мин, була ул күпләрдә.

Канатлар кайрылып,

Бу җирдә айрылып,

Очрашмыйк бары тик күкләрдә.

Кил әле, гүзәлем,

Өзелә үзәгем,

Төннән соң атмасын кара таң.

Ни генә булмасын,

Мин синең юлдашың,

“Юк”-димә, барыбер яратам.

К и р а м. Хәмзәт, озак йөрдек, әллә кайтабызмы?

Х ә м з ә т. Син кайта тор, Кирам...

К и р а м. Ә син?

Х ә м з ә т. Мин калам әле... Алинә төш вакытына да кайтмаса...

К и р а м. Кайтмаса... нәрсә?

Х ә м з ә т. Мин кайтып китәм.

К и р а м. Син башкача уйлап тора идең бит әле.

Х ә м з ә т. Күңел төшенкелеккә бирелде дә, башка фикергә килдем.

К и р а м. Бик дөрес эшлисең! Качып йөргән кызларны көтеп утырма, вокзал тулы алар, Мәскәүдә яңасын табарсың. Ә бәлки...

Х ә м з ә т. Нәрсә?

К и р а м. Гөлсинәне алып китәрсең димәкче идем... Бер килгәч инде...

Х ә м з ә т. Юк, Кирам, миңа хәзер беркем дә кирәкми...

К и р а м. Ә син сагышланма, мин сине гармун белән, иң кадерле кунак итеп озатырмын!

Кирам дәртле көй уйный-уйный чыгып китә. Ул киткән якка карый-карый Гөлсинә керә.

Г ө л с и н ә. Хәмзәт...

Х ә м з ә т. Миңа эндәштеңме, сылу кыз?

Г ө л с и н ә. Әйе...

Х ә м з ә т. Тыңлыйм.

Г ө л с и н ә. Сагышланасыңмы?

Х ә м з ә т. Аптырашта калдым әле...

Г ө л с и н ә. Алинә кинәт кенә юкка чыкты бит, әйеме?

Х ә м з ә т. Әти-әнисенә дә әйтми китүе аптырашта калдырды.

Г ө л с и н ә. Дөресен әйтимме?

Х ә м з ә т. Алинәнең кайда икәнен беләсеңме?

Г ө л с и н ә. Беләм...

Х ә м з ә т. Кайда соң ул?

Г ө л с и н ә. Аны урлап киткәннәр.

Х ә м з ә т. Кем урлаган?

Г ө л с и н ә. Әле генә сиңа гармунда уйнап торган егет.

Х ә м з ә т. Кирам?

Г ө л с и н ә. Әйе, ул да Алинәгә гашик булып йөргән иде. Кыз урлангач сине тиз генә кайтып китәр дип уйлаганнар алар.

Х ә м з ә т. Әле кайда Алинә?

Г ө л с и н ә. Әнә теге кырый йортны күрәсеңме? Анда озак вакыт читтә йөргән егет тора. Кайтып өй салды да шунда яшәп ята. Әнә шуның келәтендә ябып тоталар Алинәне.

Х ә м з ә т. Ә ник әти-әнисенә әйтмәдең соң бу турыда?

Г ө л с и н ә. Үзем дә бая гына белдем. Әйтмәвеңнең сәбәбе шунда... Алар сине моннан тизрәк җибәрер өчен урлаганнар аны. Ә син бар да аны үзең урла.

Х ә м з ә т. Киттек тизрәк!

Г ө л с и н ә. Бакча артлап кына керербез, берәү дә күрмәсен.

Х ә м з ә т. Ә өй хуҗасы?

Г ө л с и н ә. Өй хуҗасы кибет янында Кирамның кайтканын көтеп тора. Анда синең белән кыз кайгысы түгел, кызны үзенең келәтендә тоткан өчен мәгәрич эчү кайгысы.

Х ә м з ә т. Әйдә, әйдә тизрәк!

Ашыгып чыгып китәләр. Ут сүнә. Ут кабынганда ашыгып Хәмзәт, Алинә, Гөлсинә керәләр.

А л и н ә. Сулышым капты, туктагыз...

Г ө л с и н ә. Хәзер котылдың инде, иркен тын ал.

А л и н ә. Хәзер, милициягә барып тын юлларын биклим мин аларның!

Г ө л с и н ә. Ничек итеп?

А л и н ә.Элекке замана түгел, кеше урлап, келәттә бикләп тоталар!

Г ө л с и н ә. Кеше көлдерергә уйлама. Сине урлаганны кем исбат итә ала?

А л и н ә. Син, менә Хәмзәт тә...

Г ө л с и н ә. Урлап нәрсә эшләделәр? Син исән-сау бит әле. Үзеңнән генә көләчәкләр.

А л и н ә. Миннән хәзер Хәмзәт тә көләдер инде...

Х ә м з ә т. Мин нигә көләргә тиеш? Киресенчә, мин сөенәм.

А л и н ә. Нәрсәгә сөенәсең?

Х ә м з ә т. Алар мине синнән аерыр өчен урлаганнар бит. Мине тиз генә кайтып китәр дип уйлаганнар. Ә мин сине алардан тартып алдым.

А л и н ә. Синең ачуың юкмени, Хәмзәт?

Х ә м з ә т. Киресенчә, синең исән-сау икәнеңне күргәнгә күңелем җырлый.

А л и н ә. Чын сүзме бу, Хәмзәт?

Х ә м з ә т. Чын, Алинә, чын.

А л и н ә. Әгәр ул юньсез булып, аның хатынына әйләнгән булсам?

Х ә м з ә т. Яратмасаң, барыбер аның белән яшәмәс идең, аз гына булса да күңел түреңдә урын алган булсам, миңа кайтыр идең.

А л и н ә. Ничек...әллә кабул итәр идеңме?

Х ә м з ә т. Нигә андый артык сорау бирәсең, Алинә? Кабул итәсемне белеп торасың бит...

Алинә үзе дә сизмәстән Хәмзәт янына бара, алар кулларын кулга салып,

күзгә-күз карашып торалар.

Г ө л с и н ә. Бер акыллы сүз әйтимме, Алинә?

А л и н ә (сискәнеп). Әйт, минем башым әйләнеп китте... Хәзер ни эшләргә дә белмим...

Г ө л с и н ә. Синең төн буена өйдә кунмыйча, кинәт юкка чыкканыңны бөтен авыл белә.

А л и н ә. Шуңа оялам бит инде.

Г ө л с и н ә. Аларның авызын бик тиз томалап була.

А л и н ә. Чүпрәк тыгыпмы?

Г ө л с и н ә. Хәзер сезгә район үзәгенә барырга кирәк. Туй күлмәге ал, шуны ки дә, кире авылга кайтып авыл урамы буйлап култыклашып үтегез. Мин сезнең янда булырмын.

А л и н ә. Ничек... туй күлмәге?

Х ә м з ә т. Ул дөрес әйтә, әйдә шулай авызларын томалыйбыз, Алинә. Минем белән гомер итсәң, үкенмәссең.

А л и н ә (аңа сынап карап торгач). Син үкенечкә калдыра торган егеткә ошамагансың, тик...анда ничек барырга тиз генә?..

Г ө л с и н ә. Аптырамагыз, барыгыз, олы юлга чыга торыгыз. Мин хәзер абыйны машинасына утыртам да, ярты сәгатьтән районда булабыз.

А л и н ә. Абыең риза булырмы?

Г ө л с и н ә. Белә бит ул минем ике ел буена Кирамга хат язып ятуым турында.

Х ә м з ә т. Йә, нишлибез, Алинә?

А л и н ә. Урлап түгел, туй күлмәге кидереп алырга риза булгач...

Киттек, Хәмзәт!

Хәмзәт белән Алинә кулга-кул тотынып бер якка, Гөлсинә икенче якка китә.

ҖИДЕНЧЕ КҮРЕНЕШ.

Зарифның бакчасында. Зариф өстәл артында утыра, Ганҗия аңа карап тора.

Г а н җ и я. Башыңны күтәр инде, Зариф...

З а р и ф. Башны күтәреп ни эш кылам соң мин?..Аңа төшкән кайгы юкка чыгар дип уйлыйсыңмы әллә?

Г а н җ и я. Кайгы басарлык эш юктыр әле...

З а р и ф. Ничек булмасын? Теге гарәп тә юкка чыкты бит...

Г а н җ и я. Әллә алар сүз берләшеп качып китәргә уйладылар микән?

З а р и ф. Кемнән качып?

Г а н җ и я. Бездән.

З а р и ф. Ә бездән нигә качарга?

Г а н җ и я. Кызларын бирмәсләр дип курыккандыр теге егет...

З а р и ф. Кара, анысы башыма да килмәгән... Соң, никах укытып биргән булыр идек. Алай дисәң, төнлә кая булган соң Алинә?

Г а н җ и я. Акча биргәндер дә, бара тор дип алдан җибәргәндер...

Полиция киемендә Бахман керә.

Б а х м а н. Барыгызга да физкультпривет!

З а р и ф. Привет, привет! Ни эш бетереп йөрисез бу тирәдә?

Б а х м а н. Эшне әле башларга кирәк, аннан бетерү ягын карарбыз.Яхшы, утырып тын алыйк та, башларбыз.

З а р и ф. Нәрсә башларбыз?

Б а х м а н. Төшке ашны ашамый да китеп бардым... Тамак кипте...

Г а н җ и я. Хәзер чыгарам... (Ашыгып китә.)

Б а х м а н. Син хуҗа кеше, димәк?

З а р и ф. Шушы йортның хуҗасы булам.

Б а х м а н. Тормышлар ничек, әйбәт барамы?

З а р и ф. Зарланган юк әлегә...

Б а х м а н. Зарланган юк... Шулай дип теркәп куярбыз.

З а р и ф. Нәрсә теркәп куярсыз? Гомумән, ни йомыш белән йөрисез?

Шул вакытта Ганҗия чыга. Тарелкада кабымлыклар тоткан. Тарелканы өстәлгә куя .Халатының бер кесәсеннән стакан ала, икенчесеннән бер шешә чыгарып куя.

Г а н җ и я. Юлдан килгәч, тамак ялгап җибәргез башта.

Б а х м а н (шешәне алып карый). Бу нәрсә? Сөт дисәң сөт түгел, чәй дисәң-сыек күренә.

Г а н җ и я.Бу теге... ни...

Б а х м а н. Ни?

Г а н җ и я. Үзебез ясый торган, бик тамак кипкәндә генә эчә торган әйрән!

Б а х м а н. Һе...кызык... (Стаканга сала да эчә.Пауза.) Кара, шәп әйрән икән бит бу! Юкса, кичәгедән соң... Кхм!

Г а н җ и я. Капкалап җибәр артыннан.

Б а х м а н. Капкалармын... Тамак кибүе басылсын әле...(стаканга тагын сала.)

Г а н җ и я. Басылсын, басылсын! Күңелең булганча күтәр!

Б а х м а н (эчеп куя). Ну шәп ясыйсыз икән әйрәнне!

Г а н җ и я. Тырышабыз инде, кирәге чыгып тора бит. Менә Зарифның да тамагы кипкәләп ала кайвакыт... Тик син закон кешесе, бу әйрәнне чамалап кап...

Б а х м а н. Нигә?

Г а н җ и я. Көн авыр уза дигәч, узган атнада чират җитеп көтүгә чыкканда, абзаңа ике литр гына биреп җибәргән идем, сыерларны иртәнгә чаклы, абзаңны икенче көнне кичкә кадәр эзләделәр...

З а р и ф. Арттырма, төшкә кадәр генә...

Б а х м а н (кабымлык алып ашый башлый).Бакчагыз да бик матур күренә... Протоколга тотынганчы бераз сөйләшеп кенә утырырбыз...

Г а н җ и я. Капкаларга тагын берәр нәрсә чыгарыйм әллә?

Б а х м а н. Ашыкма, сеңсен әле...(Пауза.) Кызыгыз кая булды соң сезнең?

Г а н җ и я. Кызыбыз? Ни... күрше авылга китте.

Б а х м а н. Безгә сезнең кызыгыз югалуы турында шалтыраттылар бит.

З а р и ф. Берәрсе юри шалтыраткандыр.

Б а х м а н. Ну, шул хайваннарны тотып ярырга! Эш кешесен эшеннән бүлеп! (Агачлар арасына кереп китә.)

Шул вакытта култыгына гармун кыстырган Кирам керә.

К и р а м. Алинә табылмадымы?

Г а н җ и я. Ул сиңа нигә кирәк?

К и р а м. Болай гына сорыйм. Ә гарәп егете өйдәме, әллә кайтып киттеме инде?

Г а н җ и я. Ул синең белән чишмә буена төшеп киткән. Син кайткансың, ә гарәп юк иде.

Б а х м а н (агачлар арасыннан кулына алма тотып чыга). Гарәп кайда? (Пауза.) Мин сиңа сорау бирдем, чибәр егет!

К и р а м. Ә нигә миңа сорау бирәсең? Мин сорап торганны көтмим, кайда бәйрәм булса шунда гармунны күтәрәм дә китәм.

Б а х м а н. Шулаймы? Минем кебек икәнсең. Кайда җинаять булса, пистолетны тыгам да китәм!(Кирам янына барып аның гармунын сыйпап куя.) Нинди көйләр беләсең?

К и р а м. Мин белмәгән көй юктыр ул...

Б а х м а н. Ә менә мондыйны беләсеңме?

Дөньяда тәртип ярата,

Безнең кебек егетләр.

Безнең кебекләр булмаса,

Арбаны кем дегетләр?

Менә шулай ул! Әле менә сезнең эшне дә күз-ачып йомган арада ачтым! Мин бит ул!

К и р а м. Нинди эшне ачтыгыз?

Б а х м а н. Боларның кызы югалган, шулаймы?

К и р а м. Шулай?

Б а х м а н. Шуның өстенә гарәп югалган, шулаймы?

К и р а м. Шулай.

Б а х м а н. Ә сиңа-бәйрәм.(Пауза.) Бу дөньяда кызлар бетмәс. Син миңа шунысын әйт, гарәп кайда?

К и р а м. Кызык кеше икән син. Гарәп туган иленә кайтып киткәндер. Мин менә үз илемдә, гармуным иңемдә. (Уйнап-җырлап җибәрә.)

Бөтен җирдән дә кадерле

Миңа Башкортостаным.

Гарәп тә кайтып киткәндер,

Сагынып Гарәбстанын!

Шул вакытта Сибат килеп керә.

Б а х м а н. Һо! Кемне күрәм! Сәлам!

С и б а т. Мә бишне!

Б а х м а н. Нишләп килеп чыкмыйсың?

С и б а т. Сәбәп юк бит әле, кызу печән өсте. Син нигә мине сорап кермәдең?

Б а х м а н. Синдә әйрән бармы?

С и б а т. Сыер тотмагач нинди әйрән булсын миндә? Вәт өйләнгәч сыерын да алып җибәрермен...

Б а х м а н. Алай булса, кил әле, бер стакан әйрән җибәр!

(Стаканга эчемлек салып Сибатка бирә.) Мә...

С и б а т (эчә.) Оһ-һо! Ничево гына икән бу!Тукта, син монда нинди эш бедән килдең соң әле?

Б а х м а н (үзенә эчемлек салып). Мин монда нигә килдем соң әле?..

Бахман утырып, эчеп, азык чәйнәп, уйланып утырган арада Сибат ым кагып Кирамны читкә чакырып ала.

К и р а м. Нәрсә?

С и б а т. Келәттә Алинә юк.

К и р а м.Ничек юк, күселәр ашап бетергән әллә?

С и б а т. Юк булгач юк инде.

К и р а м. Ачкычы синдә түгел мени?

С и б а т. Ишекне каерып ачканнар.

К и р а м. Саклап кына утырган булсаң ачмаган булырлар иде. Әһә, кемдер ачып чыгарган, районга барып җиткән... Димәк, бу милиционер сине алырга килгән.

С и б а т. Нигә мине алырга?

К и р а м. Ә нигә келәтеңдә кызлар бикләп ятасың?

С и б а т (чиксез гаҗәпләнеп). Соң...

К и р а м. Соң шул инде хәзер, башта акыл белән уйларга кирәк иде. Хәер, ялгыз кеше булгач кыз да урларсың инде син...

Шул вакытта Галимә белән Сәлия килеп керәләр.

Г а л и м ә (керә-керешкә). Менә бит, милиция дә килеп җиткән!

Б о р х а н (төзәтеп). Полиция!

С ә л и я. Кем булсаң да барыбер безгә! Тикшерергә дип килгәнсеңдер бит?

Б о р х а н. Нәрсә тикшерергә?

Г а л и м ә. Кызлар югала башлады бит...

С ә л и я. Аңа ияреп килгән егет тә югалган...

Г а л и м ә. Анысы ничек югалган?

Г а л и м ә. Кирам белән чишмә буена төшеп баралар иде, бераздан Кирам берүзе генә әйләнеп кайтты.

С ә л и я. Кызы белән гарәбе чурт с ним аның! Бенең абзардагы тавыклар югала башласа нишләрбез?

Б о р х а н. Сез шуларны гына күрдегезме?

Г а л и м ә. Нишләп шуларны гына булсын, балакаем, без белмәгән берни дә юк авылда!

Б о р х а н. Йә, алай булгач, күргәннәрегезне сөйләгез!

С ә л и я. Гарәп егете белән Алинә чишмә буенда бии-бии җырлар җырлап, кочаклашып йөрделәр!

Г а н җ и я. Нигә шулай яла ягасың әле безнең кызга?

Б о р х а н. Бүлдермәгез! Тагын нәрсә күрдегез?

Г а л и м ә. Шуннан соң гарәп егете белән Алинә чишмә буендагы әрәмәлеккә кереп качтылар!

Б о р х а н. Кайчан булды бу хәл?

С ә л и я. Кичә булды.

Б о р х а н. Димәк, гарәп егете сезнең кызны урлап алып киткән булып чыгамы?

Г а н җ и я. Алай булып чыкмый шул. Безнең кыз кичә кхрше авылга китте,

ә гарәп егете бүген генә югалды.

Б о р х а н. Күрше авылга барып тикшерербез анысы. Тәк, Кирам кирәк...

Г а л и м ә. Әнә бит, гармунчы Кирам....

Б о р х а н. Юк, сез дөрес фикерләмисез. Ул инде, гарәп белән Алинә югалганга бәйрәм итеп йөрүче була.

К и р а м. Киресенчә, мин кара кайгыга батып йөрим әле!

Б о р х а н. Әллә үзеңне бүтәннәргә караганда акыллырак дип уйлыйсыңмы?

К и р а м. Дөресен сөйлим мин.

Б о р х а н. Тагын бер ялганың ачылды, Кара кайгыга баткан кеше гармун күтәреп йөрми ул. Менә шулай фикерләсәң, безнеңчә була!

Шул вакытта койма артында Гарифның башы күренә һәм югала.

Тизрәк әйтеп кал, чибәр егет, гарәп кайда?

Гариф керә.

Г а р и ф. Кемнең кайда икәнен беләсегез киләме?

Б о р х а н (Зарифка). Бу кем?

З а р и ф. Бумы? Тере кәмит...

Г а р и ф. И, Зариф кордаш, мин беренче булып синнән сөенче алырга киләм, шунда да тату сөйләшмисең...

З а р и ф. Йә,нинди сөенче тагын?

Г а р и ф. Бик зур сөенче, кордаш. Күңелең булса, бер сарык бирәсеңме?

З а р и ф. Күңелем булса бирермен, крахабор!

Г а р и ф. Иптәш полиционер, бирәм диде, ишеттең. Түкми-чәчми теркәп куй.

Б о р х а н (уйланып). Бер сарык күбрәк булмас микән сиңа?

Г а р и ф. Яртысы сиңа булыр!

Б о р х а н. Әйт тизрәк!

Г а р и ф. Зариф кордаш, туй күлмәге кигән кызың белән гарәп егете култыклашып урам буйлап кайтып киләләр. Хәзер килеп җитәрләр...

Бу хәбәрне ишеткәч бар да өнсез калалар.Бары тик Гариф кына, зур эш майтарган кеше сыман аларның йөзләренә карап йөри, ”Күрдегезме, мин кем?” янәсе. Шул вакытта үзара нидер сөйләшеп, көлә-көлә, туй күлмәге кигән Алинәне култыклап Хәмзәт, алар артыннан Гөлсинә керә.

Г а н җ и я (Алинәнең кочагына еламсырап каплана). Балакаем!

З а р и ф (югалып кала). Һай җүләр яшьлек диген, ә...

Б о р х а н. Шыңшымаска! Туй буласы икәнен күрәсез. Чибәр егет, уйнап җибәр әле!

Г ө л с и н ә (Кирам янына бара). Әллә көйләреңне оныттыңмы, Кирам?

К и р а м. Минме?

Кирам әллә ачуыннан, әллә, күрсәтим әле мин сезгә, дигән шикелле дәртле

көй уйнап җибәрә. Барысы да бии башлыйлар.

С и б а т. Безнең авыл бер генә шул,

Чишмәле ул, бай авыл.

Кызлары чәчәк кебекләр,

Яратмаган кая ул!

Б е р г ә . Уйнат, уйнат гармуныңны,

Бар да моңлансын, диеп.

Гомерләр ике килмәгән,

Без яшик җырлап-биеп!

Х ә м з ә т. Күңелемдәге хисләрем

Сиңа гына тартыла.

Яратам дидең, тугры кал,

Миңа биргән антыңа.

Б е р г ә. Уйнат, уйнат гармуныңны,

Бар да моңлансын диеп.

Гомерләр ике килмәгән,

Без яшик җырлап-биеп.

Г а н җ и я. Күңелләрең бушандымы,

Сиңа әйтәм, әткәсе.

З а р и ф. Гомер буе шат яшәдек,

Шат яшәрбез, әнкәсе!

Б е р г ә. Уйнат, уйнат гармуныңны,

Бар да моңлансын диеп.

Гомерләр ике килмәгән,

Без яшик җырлап-биеп.

Г а н җ и я. Туктагыз әле! Мин өй ишеге янына каз мамыгыннан ясалган бирнә мендәре салам. Киявебез булгач, Алинәне башта шунда бастыр, Хәмзәт! Әйдәгез!

Ганҗия өй ягына йөгерә. Калганнар үз-ара: “Менә бу безнеңчә“, “Дөрес

әйтте”, дип сөйләнеп аның артыннан иярәләр. Иң азактан Гариф кына:”Миңа ярты сарык эләгә, анысы-безнеңчә” дип чыгып китә. Сәхнәдә Гөлсинә белән Кирам гына торып калалар. Кирам өй ягына карап, ушына килә алмаган кеше сыман карап тора.

Г ө л с и н ә. Кирам...

К и р а м (ушына килеп). Нәрсә дидең, Гөлсинә?

Г ө л с и н ә. Бер сорау бирмәкче идем, шушы көнгәчә, сорарга оялып йөрдем.

К и р а м. Нигә ояласың, сора.

Г ө л с и н ә. Мәктәптә укыганда сиңа берәр кыз ошый идеме?

К и р а м (көлемсерәп). Кызык вакытларны искә төшердең әле...

Г ө л с и н ә. Нәрсә кызык иде?

К и р а м. Мин сигезенче класста укыганда ук сирәк-мирәк , әйберләрем арасында йөрәк җылысы белән язылган кечкенә хат кисәкләре таба идем. Кем икәнен язмый, бары тик азакта:”Мин бит бу” дип кенә куя иде. Мин аның хисләренә гашыйк булдым. Ул вакытта минем тирәдә еш кына әнә теге гарәп кәләше бөтерелә иде, армияга киткәч тә бер хат язмады, сатлык җан!Авыл тормышы турында бәйнә-бәйнә син генә язып тора идең...(Озын пауза.) Син бит язган хатларыңда...

Г ө л с и н ә. Нәрсә, Кирам?..

К и р а м. Мин бит бу, дип куя идең... Әллә...

Г ө л с и н ә. Бин бит бу, Кирам, мин бит!..

К и р а м. Гөлсинә... Гөлсинә? Гөлсинә! (Кирам иң

⇐ Предыдущая 1 2 3 45