И К Е Н Ч Е П Ә Р Д Ә. 1 страница

Стр 1 из 5Следующая ⇒

Эсфир Яһудин

УТЛАРЫҢНЫ СҮНДЕРМИ ТОР ӘЛЕ!

музыкаль комедия ике пәрдәдә.

Катнашалар:

Алинә

Хәмзәт

Кирам

Зариф

Гариф

Гөлсинә

Ганҗия

Сибат

Бахман

Галимә

Сәлия

Егетләр

Кызлар

БЕРЕНЧЕ ПӘРДӘ.

БЕРЕНЧЕ КҮРЕНЕШ

Авыл урамы. Кирам гармун уйнап килә.

К и р а м.

Киттең дә югалдың,

Кайларга юл алдың,

Ник озак кайтмыйсың, Алинә?

Каршыма кил инде,

Елмай да көл инде,

Җырларым, күңелем ялына.

Ишетерсең микән,

Саргаеп көтәм дип,

Җил белән яңа моң юлласам?

Син киттең, мин көтәм,

Хисләрне җилкетәм,

Бик авыр янымда булмасаң.

ИКЕНЧЕ КҮРЕНЕШ.

Зариф карт капкасы төбендәге эскәмьядә

газета укып утыра. Үзенчә көйләп Гариф керә. Зарифка карап тора да, кычкырып көлә.

З а р и ф. Син эчтеңме әллә?

Г а р и ф. Мин ишеткән хәбәрне син дә ишетсәң, үзең эчеп җибәрер идең..

З а р и ф. Нинди хәбәр тагын?

Г а р и ф. Әллә гәзиттә дә синең кыз турында язып чыкканнармы?

З а р и ф. Анда ни өчен минем кыз турында язарга тиешләр әле?

Г а р и ф. Район гәизете түгелме кулыңда?

З а р и ф. Район гәзите, шуннан?

Г а р и ф. Синең кыз турында бөтен район сөйләгәч, әллә гәзиттә дә язганнармы дигән идем.

З а р и ф. Нәрсә сөйлиләр, чүбек чәйнәми генә әйт сүзеңне.

Г а р и ф. Синең кыз Согуд Гарәбстаныннан егет ияртеп кайта ди.

(Зариф кычкырып көлеп җибәрә) Син нәрсә?

З а р и ф. Акылдан ычкына башлагансың ахыры, яшьти. Хәер, яшь чагыңда да бик бай түгел идең син аңа.

Г а р и ф. Һей, сөйләп торган була бит әле! Ганҗияне миннән тартып алдым дип, үзеңне бик акыллыга санап йөрдеңме шушы гомергә кадәр. Әнә, кызың бик шәп шөгыльгә өйрәнеп кайта икән. Укырга керергә барам дип, Согуд Гарәбстаныннан егет ияртеп кайта!

З а р и ф. Соң, сантый баш, аның вакыты, акчасы бар мени анда барып җитәргә? Мәскәүдән исән - имин урап кайта алса рәхмәт әйтер идек әле.

Г а р и ф. Кайтып җиткәч әйтерсең. Ерактан килгән гарәпкә чистарак түшәк җәеп куй. Ганҗиянең миңа тиеш бирнәсен туздырып бетермәгән булсаң... Анда барып җитә алмый имеш... Җитми кәнишне, алар үзләре Мәскәүгә килеп чибәр, акылсыз кызларны капшап йөриләр икән. Ишеткәнең юк әллә?

З а р и ф. Ни турында?

Г а р и ф ( көйләп).Җырлап янасы да юк

Йөрәк ярасы да юк.

Кызлар хәзер үзе таба,

Эзләп чабасы да юк.

З а р и ф (түзеп тора алмый якасыннан эләктереп ала). Әле син мине юри мыскыл итәргә дип килдеңме...

Г а р и ф. Җибәр яканы! Аны бер ай элек кенә көндез кояшка, төнлә айга тиң булырлык Марусям алып бирде!

З а р и ф. Шулай булгач, нигә әкиятләреңне миңа килеп сөйлисең! Бар әнә, Маруся раз-два-три-калина черновая девчина в саду ягоды рвалаңа кайтып сөйлә!

Г а р и ф. Синең кызың ягодадан туйган, Гарәп егетләре өзеп йөри әнә!

З а р и ф (аның биленнән тотып күтәрә). Җиргә орам!

Г а р и ф. Алла, җибәр билне, авырта бит ул!

З а р и ф. Авырттырасың килмәсә утын кисәргә, печән чабарга кирәк!

Г а р и ф. Мин шахтада күмер чаптым!

З а р и ф. Күмер чапканга күрә дә, күңелең дә кара күмергә әйләнеп беткән!

Г а р и ф. Синеке печән тиресенә әйләнгән!

З а р и ф. Ора-а-ам!..

Бу тавышка Ганҗия килеп чыга.

Г а н җ и я. Нинди тавыш соң бу? ( Зариф белән Гарифны күреп.)

Абау! Ниләвегез бу?!. Яшь чагында тыныша алмадыгыз, инде картайгач кеше көлдерергә булдыгызмы? (Аларны аера. Зарифка.)

Бар, өйгә кер, һаман акыл кермиме әллә, нәрсә бүлешәсез? Күптән намазга

утырырга вакытың җитте бит инде!

Г а р и ф. Бик дөрес әйтәсең Ганҗия, әнә, кызыгыз гарәп егете ияртеп кайткач утыртыр! Алар бик оста мулла сүзе сөйләргә!

З а р и ф. Җиргә ора-а-ам!

Г а н җ и я (аны туктатып кала, Гарифка). Ә син нәрсә лыгырдыйсың, тәмугка эләгәсең киләме?

Г а р и ф. Мин шахтада күмер чапканда егерме ел буена төшеп йөрдем инде ул тәмугка, хәзер куркасы калмады.

Г а н җ и я. Ә нигә сугышасыз! Нинди гарәп турында лыгырдыйсың?

Г а р и ф. Ганҗия, теге вакытта, миңа кияүгә чыксаң ким-хур булмассың дидем...

З а р и ф. Телеңне тый!

Г а р и ф. Без аны коммунизм вакытында күп тыйдык инде, Зариф яшьти, әллә син тыймадыңмы?

З а р и ф. Тыйсам соң? Сүзеңне үлчәп сөйлә!

Г а р и ф. Демократия заманы! Хәзер кулыннан эш килмәгән җыен ялкау, исәнмесез дигән сүздә генә дә өч хата җибәрә торган наданнар да сүз сөйләргә өйрәнеп бетте. Төкереп тә бирүче юк. Демократия! Әнә, гәзитләрдә дә актысы шалт итеп басып куелган, ә фактысы хәзер районнан кайтып төшәр!

Г а н җ и я. Матур сөйли торган вакытларың да бар иде, Гариф...

З а р и ф. Ә-ә!.. Әле ул да сиңа матур сайрап йөрде мени?

Г а н җ и я. Ник? Икегез дә табан астыңда туфрак булырмын дип йөрдегез ләбаса! Җае туры килгән саен су буена төшеп сугыша торган идегез! Авыл халкы клубка барып караган киносын түгел, сезне сөйләп йөрде! Сөйлә Гариф! Ә син тик тор!

Г а р и ф (Зарифка шикле карап алгач). Бу тарих бик кыска....

Г а н җ и я. Ә син кыскасын да өзеп кенә, тагын да кыскарак итеп әйт!

Г а р и ф. Яхшы, әйтәм! Менә минем кесә телефоны! (Телефонын чыгара.) Бая кызым шалтыратты. Сезнең кызыгыз район ресторанына кереп утырган, мәскәүдән гарәп егете ияртеп кайткан.

Г а н җ и я. Әстәгыфираулла!

З а р и ф. Ганҗия, менә шушы саташкан бәндәне җиргә орыйммы?

Г а н җ и я. Мондый гайбәт сүз өчен... Ор! (Зариф Гарифка таба китә.) Ормый тор әле. Ялган сөйләгән булса орырсың. Йә, шахта батыры, кемнән ишеттең ул сүзне?

Г а р и ф. Соң, Ганҗия җанашым..

З а р и ф. Җиргә ора-ам!.

Г а н җ и я. Туктап тор диләр сиңа!

З а р и ф. Ник мине туктатасың әле син, шундый матур сүзләр ишеткәч күңелеңә хуш килде әллә?

Г а н җ и я. Хуш килде шул! Ул сүзне синнән соңгы тапкыр ишеткәнгә кырык ел, өч ай да унсигез көн булды!

З а р и ф. Санап бардың әллә?

Г а н җ и я. Иртәгә ничәсе?

З а р и ф. Утызынчы июнь...

Г а н җ и я. Менә шул көнне, төнге унберләр тирәсендә, чишмә буенда... Хәтереңә төштеме?

З а р и ф (уйланып торгач). Әле һаман онытмадыңмы шуны, Ганҗия-җанашым?

Г а н җ и я. Онытмадым... Оныта торган түгел ул...

З а р и ф (күңеле булып). Ә син, Гариф яшьти, Марюсаңа ничек эндәшәсең? Маруся-марҗа-бичә дипме?

Г а р и ф. Ничек эндәшсәм дә, ул миңа гөлләр кебек ике ир бала, ике кыз бала табып бирде әле. Берсе дә сезнекеннән ким түгел.

З а р и ф. Балаларың әйбәт,сүз юк...

Г а р и ф. Үзем әйбәт түгелме?

З а р и ф. Әйбәт булырсың... Тик бүтән Ганҗия... дип... Күтәреп кенә сугармын!

Г а н җ и я. Җитте инде! Йә, Гариф, сөйләп бетер.

Г а р и ф. Минем олы кыз район үзәгендә ресторан директоры икәнне беләсең бит инде Ганҗия... (Пауза, Зарифка карап.) Җанашым түгел! Менә ул шалтыратып әйтте...

Г а н җ и я. Нәрсә дип әйтте?

Г а р и ф. Алинәне бер егет ресторанга алып кергән икән. Минем кыз аны күреп сөйләшеп торган... Ул егет тә сезгә кайта икән... Кызым әйтә, барып әйт әле әти, көтелмәгән хәл булмасын, өйләрен бераз тәртипкә китерсеннәр ди.

Г а н җ и я. Чын сүзме бу, Гариф...

Г а р и ф. Мин уйдырма сөйли торган яшьтә түгел бит инде, Ганҗия... (Чыгарга бара, борылып).Җанашым...

З а р и ф. Җиргә орам!..

Гариф йөгереп диярлек чыгып китә, Зариф аның артыннан йөгерә.

Г а н җ и я (үзалдына). Йә, илаһым... Чын хәбәр булса... Зиһенем чуалып китте...

Галимә белән Сәлия керәләр.

Г а л и м ә (керә-керешкә). Йөзең никтер борчулы күренә бүген, Ганҗия...

С ә л и я. Күкне кара болыт каплаган шикелле...

Г а н җ и я. Минем йөзне тикшереп йөрүдән башка эшегез калмадымы?

Г а л и м ә. Эш дип... Синең хәлгә дә керергә кирәк инде... Бер дә борчылма син аның өчен, Ганҗия.

Г а н җ и я. Нәрсә өчен тагын?

С ә л и я. Син шунысын да онытма, корьән гарәп телендә язылган! Гарәп киявең кунакка алып китсә, бушка гына хаҗга бара аласың түгелме соң? Көенеп йөрергә тиеш түгел син мондый вакытта, башыңны югары тотып йөрергә, горурланырга тиеш. Шулаймы, Галимә.

Г а л и м ә. Шулай.

Г а н җ и я. Сез каян ишетеп өлгердегез әле шул тузга язмаган сүзләр турында?

Г а л и м ә. Сүз ишетелә инде ул...

С ә л и я. Маладис, булдыра кызың!

Г а л и м ә. Аның яшендә булсам, алып китәм диюче килеп чыкса, артыма да борылып карамый йөгерер идем.

С ә л и я. Туган авылың кай ягы белән ошамады? Ничек диләр әле? (Көйләп.) Ефәк элдем читәнгә,

Җилфер-җилфер итәргә.

Мин исәр кыз бала түгел,

Чит җирләргә китәргә.

Г а л и м ә. Мал карап, җәй җитсә бакча чүбе утап гомерем узды. Нәрсә күрдем мин бу дөньяда? Чит илләрне дә барып күрә алмадым бит.

С ә л и м ә. Кем күргән аларны? Үзләре безне килеп карасыннар! Бездәге матурлык кайда бар? Чишмә буйларын бер карап кайту да күңелләрне яшәртеп җибәрә бит ул. Мин шул гүзәллекне аларның килмешәкләр төкереп йөри торган җирләренә алыштыраммы соң!

Г а н җ и я. Чит илләрдә йөргән дип бу җирдә яшәүне тагын бер срокка озайтмыйлар әле. Бүтән кайгыгыз юктыр бит?

Г а л и м ә. Кайгылы көннәрне санап бетерерлек түгел инде ул, рәхәт чаклары гына тәмле төш шикелле...

З а р и ф (керә-керешкә). Куып тотып булмады...

Г а л и м ә. Яшь чагында сугыша торган идегез, әле һаман туктамадыгыз мени, Зариф? Тешләре төшеп беткән Ганҗиянең кай җирен бүлешәсез тагын?

З а р и ф (аларга укталып) Барыгыз моннан!

Галимә белән Сәлия чыгып китү ягын карыйлар.

Болар нишләп йөриләр?

Г а н җ и я. Киявең гарәп егете булса, хаҗга бушлай барасың, дип әйтергә килгәннәр.

З а р и ф. Гариф таратып өлгергән инде моны...

Г а н җ и я. Нишләргә хәзер... син ничек уйлыйсың?

З а р и ф. Бер нәрсә дә уйламыйм, кайткач күз күрер...

Г а н җ и я. Кешедән оят булмас микән?

З а р и ф. Нәрсәсе оят? Бәби күтәреп кайтмый бит әле ул. Егет табарга да, бала табарга да яше җиткән. Кыз баланы түр башына утыртып, саклап ятып булмый.

Г а н җ и я. Кай арады үзгәреп бетте дөнья! Без, егетләр белән сөйләшеп торганны әти-әни ишетмәсен, дип куркып йөри идек...

З а р и ф. Әйе... Ул вакытларда, кыз кешенең кулыннан тотып карасаң да, мактанып сөйләрлек хәл була иде...Бар әле, өстәлләреңне караштыра тор. Мин энекәш янына китәм...

Г а н җ и я. Нигә?

З а р и ф. Ну... Берәр нәрсә уйлап табарга кирәк бит инде... Минем энекәш тә әллә ниләр уйлап табып Мәскәүгә җибәреп бөтен авылны шаккаттырып ята. Менә шул, Мәскәүдән шуның эшләрен карарга килгән , дип теләсә кемнең авызын томалый алабыз. Ә эшләр бүтән якка борылса, аның теләгенә каршы килеп булмый инде. Соңыннан, сез бәхетсез иттегез, дип мине кимереп ятмас. Үзе абынган-үзе торыр. Көне җиткәч оядан очып чыгып китә торган кош шикелле бит инде ул кыз бала.

Г а н җ и я (йөзе яктырып). Бигрәк зирәк булдың инде җаным!

З а р и ф. А как же! Шахтадан хохлушка ияртеп кайткан Гариф түгел инде...

Г а н җ и я. Бар инде, бар. Акыл ягыннан бер-берегезне уздыра алмый идегез...

З а р и ф. Ә нигә мине сайладың?

Г а н җ и я. Тикшеренмә, сайлангансың бит инде, бар эшеңне кара...

Ганҗия өйгә кереп китә, Зариф икенче якка юнәлә. Сәхнә караңгылана төшә, Гармунда уйнап, җырлап Кирам күренә.

К и р а м. Чишмәдән су алдың җаным,

Суларың түгеләдер.

Карап күзләрем туймыйлар,

Яшьләргә күмеләдер.

Шул вакытта икенче яктан җырлап Гөлсинә күренә.

Г ө л с и н ә.Төшләремә генә керә,

Наз тулы карашларың.

Нигә бер генә булса да

Сөйләшеп-аңлашмадың?

К и р а м. Чишмә буендагы серләр

Сандугач моңнарында.

Сиңа булган мәхәббәтем

Гел генә җырларымда.

Г ө л с и н ә. Яныңда мин бар икәнне

Күрмичә саташасың.

Көтеп йөрим минем өчен,

Бәхетле таң атасын.

К и р а м. Гармун телләре саргаймый,

Саргая минем күңел.

Кемнәр өчен тудың икән,

Ник миңа гына түгел?

Г ө л с и н ә. Мин генә, мин генә иркәм,

Сине сагынып йөрүчең.

Ятларга уйнап йөргәнче,

Моңлан бер минем өчен.

К и р а м (аны яңа гына күргән сыман). Гөлсинә!..

Г ө л с и н ә (йөгереп диярлек барып гармунына ук тотына). Әү, Кирам абый!

К и р а м. Мин сиңа нишләп абый булыйм әле?

Г ө л с и н ә. Мин быел гына урта мәктәпне тәмамладым... Ә син армиядан урап кайттың инде...

К и р а м. Ике яшь кенә бит ара...

Г ө л с и н ә. Барыбер миннән өлкәнрәк бит инде...

К и р а м. Син монда нишләп йөрисең?

Г ө л с и н ә. Син монда нишләп йөрисең дип сорарга килгән идем... Әллә бу капка төбенә тоз сипкәннәрме?

12 3 4 5 Следующая ⇒