![]()
|
|||||||
олардың құрамы және жіктелуіолардың қ ұ рамы жә не жіктелуі Сұ йылтқ анда немесе қ ышқ ыл не сілті қ осқ анда рН-ы ө згермейтін ерітінділер буферлік жү йелер деп аталады. Буферлік жү йенің қ ұ рамында протонның доноры жә не протонның акцепторы болады. Қ ұ рамына байланысты буферлік жү йелер қ ышқ ылдық, негіздік жә не амфолиттік болып бө лінеді. Қ ышқ ылдық буферлік жү йе донор болып есептелетін ә лсіз қ ышқ ылдан жә не акцепторлардын рө лін атқ аратын анионы бар осы қ ышқ ылдың тұ зынан тұ рады. Мысалы, ацетатты, бикорбанатты буферлік жү йелер. ацетатты:
CH3COONa CH3COO бикарбонатты:
NaHCO3HCO3 Негіздік буферлік жү йе ә лсіз негізден (акцептор) жә не осы негіздің катионы (донор) бар тұ здан тұ рады. Мысалы:
NH4CI NH4+ - протонның доноры Амфолиттік буферлік жү йе ә р донордың, ә рі акцептордың рө лін атқ аратын амфотерлік қ осылыстан тұ рады. Мысалы, белок буферлік жү йесі:
NH2 NH3+ -протонның доноры
Буферлік жү йелердің рН-ын есептеу формулалары Буферлік ерітінділердің рН-ы Гендерсон-Гассельбах тең деуі бойынша анық талады. Қ ышқ ылдық буферлік ерітінділермен негіздік буферлік ерітінділердің рН-ын есептеу ү шін ә ртү рлі тең деулер қ олданылады. Қ ышқ ылдық буферлік ерітінділер ү шін мына тең деу қ олданылады: [тұ з] [қ ышқ ыл]
[қ ышқ ыл] [тұ з] Негіздік буферлік ерітінділер ү шін мына тең деу қ олданылады: [негіз]
[тұ з] Бұ л тең деу бойынша буферлік жү йелердің рН-ы қ ышқ ылдық немесе сілтінің диссоциациялану константасына жә не буферлік жү йенің қ ұ рамындағ ы компоненттердің қ атынасына тә уелді. Сондыктан да белгілі бір буферлік жү йені дайындау ү шін константалары сә йкес келетін қ ышқ ыл немесе негіз алу керек, сол сияқ ты компоненттердің қ атынасы да есепке алынуы қ ажет. Сұ йытылу кезінде буферлік жү йелердің рН-ын сақ тауы аса маң ызды қ ұ былыс, себебі биологиялық сұ йық тарды пайдалану ү шін оларды қ атты сұ йытылуғ а тура келеді. Сұ йытылудың буферлік жү йелердің рН-ына ә сері шамалы екендігі тә жірибе жү зінде анық талғ ан. РН-ы компоненттердің концентрациясы емес, қ атынасына тә уелді жү йелерді сұ йылтқ анда компоненттердің концентрациясы бірдей дә режеде тө мендейді, сондық тан олардың қ атынасы жә не рН-ы ө згермейді. Мысалы: [Н+] = К
|
|||||||
|