Қорытынды

Ө мірінің соң ғ ы кезінде Кант кейінгі адамзатқ а аманат етіп, «Мә ң гі бейбіт ө мірге» деген кішігірім трактат жазып қ алдырды. Оны оқ и отырып, тап осы кезде — XXI — ғ асырдын басында жазылғ ан ба деп қ аласың. Дү ниедегі ең қ ымбат қ азына Кант ү шін — адам ө мірі. Адам ө мірін сақ тау ү шін халық тар арасында бейбітшілік орнау керек. Ө здерінің ә леуметтік қ ұ рылымының, нә сілінің, дінінің. тілінің, мә дениетінің айырмашылығ ына қ арамастан халық тар ө зара келісіп, тату – тә тті ө мір сү руі керек. Саясаттағ ы ең басты мә селе — жер бетіндегі ө мірді сақ тау. Осы мақ сатта Кант дү ниежү зі халық тары ә р халық тың, ұ лттың, ә р адамның қ ұ қ ық тарын мойындайтын халық аралық келісімді қ абылдауы керек деген идеяны ұ сынды. (Қ ара: Кант Соч. Т. 6., М., 1966, с. 260-289)

Ешкімнің де ар-ұ жданы, сенімі, еркіндігі, қ алауы аяқ қ а басылмауы керек. Кө птеген философтар сияқ ты Кант — утопист. XVIII- ғ асыр тү гіл, ХХ-ғ асырда да оның бұ л идеясы жү зеге аса қ ойғ ан жоқ. Бірақ осығ ан қ арап, оның ойы қ ұ р сандырақ деуге бола ма?

Біз Кант іліміндегі ө міршен, жаң ашыл идеяларды, пікірлерді, шешімдерді тү гел қ амтып шық тық деп айта алмаймыз. Біз солардың кейбір ү лгілеріне ғ ана тоқ талып ө ттік. Бірақ осының ө зі философия жайынан хабардар адамдарғ а ой салар деген ү міттеміз.

XX- ғ асырдың басында Батыста философтар арасында «Кейін, Кантқ а карай! » деген қ озғ алыс ө ріс алды. «Жаң акантшылдық » деген беделді ағ ым пайда болды. Олардың тү сінігінде Кант ілімі ескірген жоқ, керісінше, ХХ-ғ асыр Кант сияқ ты ойшылдарды керек етіп жатыр. Кантқ а қ айта оралу XXI — ғ асырдың басында да орынды. Ө йткені Кант-болашақ тың ғ ұ ламасы.

Кант жө нінде кө рнекті неміс филологы жә не философы З. Гумбольдтің мына сө зімен аяқ тағ ымыз келеді: «Канттың даң қ ы жө нінде ә ң гіме болғ анда ү ш нә рсе кү мә н туғ ызбайды… Ол қ иратқ ан нә рсе қ айтадан қ алпына келмейді: ол қ ұ рғ ан нә рсе ешқ ашанда қ ирамайды; ең бастысы, — дейді Гумбольдт, — оның философияда жасағ ан тө ң керісіне ойлау тарихында ешнә рсе тең келмейді».

Қ олданылғ ан ә дебиеттер:

«Философия тарихына шолу» , Т. Х. Рысқ алиев

«Қ ысқ аша философия тарихы», Ә. Нысанбаев, Т. Ә бжанов

«Тарихи философиялық таным», А. Қ асабеков

«Философия тарихы», Ж. Алтай, А. Қ асабеков, К. Мұ хамбетә лі

⇐ Предыдущая 1 2 34