Дәріс 13 Тақырыбы: ОРГАНИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫРУШЫ НЕГІЗІНДЕГІ ЖАСАНДЫ МАТЕРИАЛДАР ЖӘНЕ БҰЙЫМДАР

Дә ріс 13 Тақ ырыбы: ОРГАНИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫРУШЫ НЕГІЗІНДЕГІ ЖАСАНДЫ МАТЕРИАЛДАР ЖӘ НЕ БҰ ЙЫМДАР

Дә ріс жоспары:

Органикалық байланыстырушы негізіндегі жасанды материалдар жә не бұ йымдар
Битумдық пасталар

Битумдар жә не дегталар, эмульсиялар, пасталар негізіндегі аралас байланыстырушы заттар

Битумдар мен дегталардың оң ды қ асиеттерін ұ қ ыптылық пен пайдалану ү шін жә не олардың кемістіктерінің эсерін мү мкіндігінше азайтып ың ғ айлы қ олдану жағ дайын тудыру мақ сатында, солардың негізінде аралас байланыстырушылар, сондай-ақ эмульсиялар жә не пасталар дайындайды.

Битумды-дегталық байланыстырушы заттарды битумды дегтамен немесе дегталар ө німдерімен (пекпен, маймен) біріктіру арқ ылы алады. Солардың бірі, битумның немесе битумнан алынатын гудронның жә не таскө мір майының немесе пектын араласын біріктіре тотық тыру арқ ылы алынатын гудроком болып саналады. Мұ ндай қ ұ растырылғ ан материалдың атмосфералық тұ рақ тылығ ы жоғ арылау болады жә не оларғ а енгізілген минералдық жә не басқ а материалдармен ө зара эрекеттесу қ абілеті кү штілеу келеді. Мысалы минералдық ұ лпаларды қ осып, гудрокомалық тү рлі мастиктер дайындау жэне органикалық картонғ а жагу немесе сің іру арқ ылы жамылтқ ы жә не гидроизоляциялық материалдарды жасау осындай олардың оң ды касиеттеріне негізделінген.

• Битумды-дегтаполимерлік байланыстырушылар. Мұ найлық битумдарды немесе таскө мірлік дегталық материалдарды жә не полимерлерді (ә сіресе, каучукті жә не каучук сияқ ты заттарды) біріктіре араластырып алады. Битумды-резиналық байланыстырушыларды алу ү шін резинотехникалық бұ йымдар ө ндірісінің қ алдық тарын, істен шық қ ан автомашиналар дө ң гелектерінің сыртқ ы қ абын, синтетикалық каучуктерді, полиизобутилендерді жә не т. с. с. жиі қ олданады. Мұ ндай материалдар жуырда ескірмейді жә не жылуғ а тү рақ тылығ ы мен аяз мезгілдерінде онша сынбайтындығ ымен (морттылығ ының тө мендігімен) пайдалы

ерекшеленеді.

Еитумдық жте дегталық эмульсиялар. Битумдық жэне дегталық эмульсия деп битумнан немесе дегтадан жэне судан тұ ратын жетерліктей сұ йық дисперстік жү йені айтады. Ә детте, эмульсияда битумның немесе дегтаның мө лшері 50 - 60" % аспайды. Бір-бірімен араласпайтын битум немесе дегта, не олардың балқ ымасы жэне су сияқ ты қ ұ рамалардан тұ ратын қ аймақ тә різді араластан біртекті эмульсияны алу ү шін оғ ан сырттай активті заттарды - эмульгатор жэне стабилизатор қ осады. Эмульгатор битум тү йіршіктерінің бетіне тартыла жабысып коллоидтік қ орғ ағ ыш жұ қ а қ абық қ ұ рылуын қ амтамасыз етеді де, битум тү йіршіктерін тұ ндырмайды. Стабилизатор эмульгаторлардың ә рекетін толық тырып, эмульсияның тұ рақ тылыгын асырады. Эмульгаторлар мен стабилизаторлар ретінде суда еритін минералдық жә не органикалық текті тү рлі заттарды (сабынды, сілтілік материалдарды, майлы қ ышқ ылдарды, белоктық заттарды, ағ аш смолаларын, крахмалды, желімді, натрий силикатын, сульфиттік-дрожжалық ашытқ ы концентраттарын, асидолды жә не басқ а т. с. с) қ олданады. Бұ лардың дерліктей барлығ ының молекулалары ассиметриялық -полярлы, демек, олар активті полярлық топтардан тұ рады. Бұ л активті топтардың гидроксиль ОН, карбоксиль СООН, СООЫа(К) сияқ ты полярлы топтары, сондай-ақ кө мірсутектер тізбектері СНз- (СН2)_П (мысалы, нафтендер қ ышқ ылдарының натрийлік тұ здары, кальций лигносульфонаттары) битум немесе дегта тү йіршіктері бетіне адсорбционала қ оршап бір-бірімен біріктірмей, эмульсияның дисперстігін белгілі уақ ыт бойы сақ талуын қ амтамасыз етеді.

Эмульсияларды арнаулы диспергаторларда дайындайды. Ол ү шін битумды (дегтаны) 160 - 180 С дейінгі температурағ а, эмульгаторды - 95°С дейін қ ыздырады. Дұ рыс дайындалғ ан эмульсиялар тшэақ тылығ ын жетерліктей уақ ытқ а сақ тай алады. Тек эмульсияларды 0 С жоғ ары температурада темір ыдыстарында жабық жайларда сақ тағ ан жө н. Оның сұ йық тығ ын асыру ү шін қ олданар алдында су қ осып араластырады. Эмульсия дайындау ү шін майлар, смолалар едә уір мұ найлық битумдар, сондай-ақ, жең іл балқ итын табиғ и битумдар жарамды. Сонымен қ атар, табиғ и немесе синтетикалық каучуктің сулық дисперсиясынан жэне резиналық дисперстерді де қ олданады. Мұ ндай кү рделі дисперсияның кэдімгі битум эмульсиясынан артық шылығ ы мынада: ескіру процесі отырып баяу жү реді, битумды-резиналық эмульсияны қ олдана жасалғ ан материалдың серпінділігі жоғ арылау келеді, эмульсияның адгезиялық қ асиеті жақ сылау болады. Оның қ ұ рамы мына шамада болуы мү мкін: битум - 40-45%, резина - 5-10 % эмульгатордың су ерітіндісі 50%.

Битумдық жә не дегталық эмульсияларды жол қ ұ рылыстарында, сақ таушы гидро жэне буқ оршағ ыштық жаппаларды орындарда, гидроизоқ оршағ ыш астындағ ы негіз бетін грунттау ү шін, рулондық материалдарды клейлеу ү шін қ олданады. Битумдық эмульсиялар температурасы 18±2 С біркелкі болуы керек, 3-4% сұ йық шыны қ оса су қ ұ йғ анда онымен жақ сы араласуы

тиіс, ең кем дегенде бір ай бойы сақ талынғ аннан кейін де ешқ андай ө згеруі, ыдырағ аны болмауы қ ажет. Битумдық, ә сіресе, дегталық эмульсиямен жұ мыс істерде, міндетті тү рде ең бек сақ тау жэне ө ртке қ арсы техника ережелерін орындау тиіс.

• Битумдық пасталар . Пасталар дегеніміз - битумнан, судан жә не қ атты эмульгаторлардан тұ ратын қ амыр тэрізді материал. Оларды былайша дайындайды: III - IV маркалы битумды температурасын 150 - 180°С дейін жеткізе қ ыздырады да, температурасы 95 С дейінгі қ ыздырылғ ан саздан дайындалғ ан суспензияғ а аз-аздан тамшылатып қ ұ яды.

Эмульгаторлар ретінде ө те ұ сақ минералдық ұ нтақ тарды (активті коллоидтық тү йіршіктерден тұ ратын жоғ ары созымталды саздарды, ұ нтақ талғ ан трепелдер, диатомалар жә не т. с. с. ) пайдаланады.

Пасталарды гидро жэне буқ оршағ ыш жаппалар ү шін, қ оршалатын конструкцияның беттерін грунттауғ а, жамылтқ ы (кровель) жіктерін тығ ыздауғ а, салқ ын мастиктерді дайындау ү шін, ағ аштар бетіне жағ атын май ретінде жэне ағ аш ұ нтағ ымен (опилкамен) араластырып плиталар жасау ү шін пайдаланады. Асбест талшық тары қ осылғ ан пасталарды су ө ткізбейтін жылу қ оршағ ыш материал ретінде қ олданады.

Битумдық пасталар мынандай талаптарғ а сә йкес болулары керек: 10 есе кө лемдікте су қ оса араластырғ анда, ешқ андай битум тү йірлері болмауы керек жэне жіктелінбеуі тиіс; битумдық пасталардың шамамен алғ андағ ы қ ұ рамы: битум - 43 - 50 %, эмульгатор - 12 - 33%, су-20-33%.

Мастиктер. Мастиктер деп органикалық байланыстырушылардан, минералдық (кейде органикалық ) толтырушылардан жә не қ оспалардан (созымталдырушы, тығ ыздандырушы, антисептикалаушы жә не т. б. ) тұ ратын біркелкі жұ мсақ созымталды араласты айтады. Толтырушылар ретінде талшық ты немесе ұ нтақ талғ ан материалдарды, ал кейбір жағ дайларда, олардың араласын қ олданады. Талшық ты толтырушылар ретінде асбесттің VII сортын, ұ нтақ талғ ан материалдан - талқ андалғ ан тальк, диатомит, трепел, эк тас жэне басқ а ылғ алдылығ ы 3%- дай материалдарды пайдаланады.

Қ ұ рамындагы байланыстырушының тү рі бойынша мастиктер

битумдық, дегталық резино-битумдық, битумды не дегтеполимерлік, гудрокамолық жэне т. б. болып ажыратылады. Мастиктердің жасалу жә не қ олдану тә сілдері бойынша алдын-ала қ ыздырылғ ан қ алпында (битумдардан жә не резинобитумдардан алынғ ан мастиктерді 160-И80 С дейін, дегталар жә не гудрокамолардан жасалғ андарды - 130-И50 С дейін) қ олданатын ыстық мастиктер жә не температурасы 5 С аспайтын ортада қ ыздырылмай-ақ колданатын сұ йық мастиктер жэне аязды мезгілдерде 60-70°С дейін қ ыздырылып қ олданатын мастиктер болып жіктеледі.

Ыстық битумды резиналық мастикті кровельдік битумдарды майдаланғ ан резинамен жэне талшық ты толтырушылармен біркелкі етіп араластырып жасайды. Оны жасау процесінде майда резиналар девулканизацияланады.

Ыстық мастикалар жамылтқ ы (кровельдік - желімдеуші), жамылтқ ы-гидроизоляциялық жә не гидроизоляциялық - асфальттік мастиктер деп жіктеледі. Жылуғ а тұ рақ тылық кө рсеткішіне жә не атына сә йкес ә рбір мастиканы ө здеріне тә н маркалармен белгілейді. Жамылтқ ылық (кровельдік) ыстық битумдық мастикалар МБК - г 55, 65, 75, 85, 100 маркаларына, дегталық - МДК - г - 50, 60, 70, битумды – резиналық тар - МБР - г- 65, 75, 90, 100 жә не гурокамолық тар - МГ -г- 70 маркаларына бө лінеді. Кровельдік мастиктер кө пқ абатты жамылтқ ыларды тө сегенде жэне гидроизоляциялағ анда, рулондық материалдарды желімдеуге жә не паркет тө серде пайдаланады. Мастиктердің МБК-ы - 65 жэне МБК-ы - 75 маркалары жақ палы бу корғ ағ ышын жасауғ а да, іргетастарды изоляциялауғ а да қ олдана береді.

⇐ Предыдущая 32 33 34 35 363738 39 40 41 Следующая ⇒