Асфальттық бетондардың жіктелуі (классификациясы).

Асфальттық бетондар арналуына, тө селінетін араластың температурасына, тығ ыздығ ына, морттылығ ына жә не ірі толтырғ ыштардың мө лшеріне байланысты жіктелінеді. Мысалы ө ндірісте арналуы бойынша жолдық, ә уежайлық (аэропорттык), гидротехникалық, ө неркэсіптік (ө неркә сіптік ү йлердің еденін жә не жайпақ біріктірілген жамылтқ ыларын жасауғ а), ә семдік декоративтік (қ алалық алаң дарда адамдар ө тетін жерлерді) бө лектеу, тілімдерді ө рнектеу ү шін) асфальт бетондарына топталады. Кеуектігі бойынша тыгыз (кеуектігі 3-^-5%) жэне кеуекті (кеуектігі 5-Н0%) асфальттық бетондарғ а жіктеледі. Щебень мен қ ұ м іріліктері бойынша ірі тү йіршікті асфальтбетоны, щебень тү йіршіктерінің ірілігі 40 мм дейін, орташа тү йіршікті - тү йіршік ірілігі 25 мм дейін, майда тү йіршікті - тү йіршік ірілігі 15 мм дейін, қ ү мдық асфальт бетон тү йіршігінің ірілігі 5 (кейде 3 мм) дейін. Щебень мен қ ұ мның мө лшері жә не структурасы бойынша асфальттық бетондар былайша жіктеледі: А - кө пщебеньді (щебень 50-^-60%); орташа щебеньді (щебень 35^-50%); В - азщебеньді (щебень 20- 35%); Г - кұ мдық (тау жыныстарынан алынғ ан қ ұ мнан жасалынғ ан); В - табиғ и қ ұ мды пайдаланып жасалынғ ан қ ұ мдық асфальттік бетон.

Асфалъттық бетон араласпасын тыгыздау ә дісі бойынша :

тапталатын, жаншылатын, дірілдететін жә не қ ұ йылатын асфальттық бетонғ а бө лінеді. Технологиялық ерекшелігі мен пайдаланган битумдар тү рі бойынша асфальттық бетон араласпасы ыстық, жылы жә не суық болып жіктеледі. Ыстық асфальттық бетондар мен ерітінділер • температурасы 140-180°С қ ою битумдар негізінде дайындалады да, 130°С кем емес температурада тө селеді; жылылары температурасы 90-И60°С, қ оюлығ ы тө мендеу битумынан дайындалып, 60 - 110°С жылылық та тө селеді; суық тары температурасы 80-И10°С суық битумдар негізінде дайындалады да, 5 * 40°С жылылық пен тө селінеді. Сондай-ақ, суық асфальттық бетондарғ а битумдық эмульсиялар қ олдана дайындалғ ан асфальттық бетон араласпалары да жатады. Оларды кэдімгі қ алыпты температурада тө сейді.

Ыстық жә не суық асфальттық бетондар структурасы оларды тығ ыздағ аннан соң, бірнеше сағ атта қ алыптасып бітеді. Ауа райына (температурасы мен ылғ алдылығ ына) байланысты бұ л процесс суық асфальттық бетондарда 20-^-30 тә улікке дейін созылуы мү мкін. Себебі олардың қ атаюы битумдардың тотық тануы (қ ышқ ылданылу), булануы жэне байланыстырушы заттың астың ғ ы негізіне бірлі-жарым сің уі нә тижесінде ө теді. Асфальттық бетон араласпаларының минералдық байланыстырушылар негізіндегі бетон араласпаларынан айырмашылығ ы - олардың ың ғ айлы тө селімдігінің нормаланбайтындығ ында, бірақ солар секілді асфальттық бетон араласпалары да қ атты, созымтал жә не қ ұ йылма делініп болінеді. Қ атты асфальттық бетон араласпасы астың ғ ы негіздік қ абат бетіне оң ай жайылып тө селеді, бірақ, эжептеуір тығ ыздау жұ мысын қ ажет етеді. Созымталды бетон араласпасы оң айлық пен жайылып тө селінеді, бірақ қ атты бетон массасына қ арағ анда, оң ай тығ ыздалады. Қ ұ йылма асфальттық бетон араласпасы қ иындау тө селеді де, тығ ыздалуы онша кө п қ иындық туғ ызбайды. Қ ажетті асфальттық бетон тү рін таң дау оның қ олданатын жеріне жә не тығ ыздауғ а қ ажетті қ олдағ ы бар механизмінің сипатына тә уелді болады. Мә селе катты жә не созымталды асфальттық бетон араласпаларын ауыр жэне орташа салмақ ты доң ғ алақ тар (катоктар) кө мегімен тығ ыздаса, қ ұ йылма тү рін - шамалы салмақ ты доң ғ алақ пен нёмесе қ олмен дө ң геленетін доң ғ алақ пен тыгыздай береді.

Асфальттық бетондардың негізгі компонепттері .

• Асфальттық бетондардың негізгі компоненттері битумнан, минералдық ұ нтақ тар, қ ұ мнан жә не щебеннен тұ рады. Ыстық асфальттық бетон араласын дайындау ү шін қ ою жолдық битумдарының БМЖ - 90/130, БМЖ -60/90 жэне БМЖ - 40/60 маркаларын қ олданады. Жылы араласпалар ү шін қ оюлығ ы тө мен БМЖ - 200/300, БМЖ - 130/200 битумдарын, сондай-ақ, тез жэне орташа қ оюланушы битумдарды пайдаланады.. Суық асфальттық бетондар орташа жэне баяу қ оюланушы сұ йық битумдар негізінде алынады. Гидроизоляцияғ а қ олданатын асфальттық бетондар ү шін битумдық полимерлік байланыстырушыларды қ олданғ ан тиімдірек болады.

Минералдық ұ лпаны (порошок) мық тылығ ы 20 МПа кем емес жә не саздық қ оспасы 5 % аспайтын карбонаттық тау жыныстарын (ізбес тасын, доломитті), асфальттық жыныстарды, сілтілік металлургиялық шлактарды ұ нтақ тап алады. Сонымен қ атар цемент тозаң ын жэне басқ а минералдық материал ұ нтақ тарында қ олданады. Мипсралдық ұ лпалардың меншікті беті, яғ ни ұ нтақ тылық дэрежесі 2500-^-5000 см /г. Битум шығ ынын тө мендету мақ сатында минералдық ұ нтақ тың кеуектігін 35 % асырмауғ а тырысады. Ү нтақ тық битуммен аралас массасының 5 - 6 % кеуектігі шамасындағ ы судағ ы ісіну деформациясы 2, 5 % аспауы керек. Минералдық ұ лпаның структура қ ұ ру ық палын кү шейту ү шін оның физикалық -химиялық активтігін сырттай активті заттар - (САЗ) қ осу арқ ылы дамытады. Осы мақ сатпен 1, 5^-2% битум мен анионактивті заттар араласын қ оса біріктіріп диірменге тартады. САЗ минералдық порошок тү йіршігі беттеріне битумның жұ ғ ылуын жақ сартып, ү зіліссіз жұ қ а битум қ абығ ымен қ апталуына ық палын тигізеді. Осы битумнан қ ұ ралғ ан жұ қ а пленка асфальттық байланыстырушығ а гидрофобтық қ асиет береді. Активтіленген порошоктің кеуектілігі аз, меншікті беті ү лкен, асфальттық бетонда біркелкілікпен араласқ ан болады жә не асфальттық бетонның битум сыйымдылығ ын азайтуғ а, мық тылығ ын, тығ ыздығ ын, жылу тұ рақ тылығ ын, су ө ткізбейтіндігін жоғ арылатуғ а септігін тигізеді. Оның ү стіне, активтелінген ұ лпаны пайдаланғ анда бетон араласпасының температурасын тө мендету, араластыру уақ ытын қ ысқ арту жә не ың ғ айлы тө семділігін жақ сарту мү мкіншілігі туады.

Асфальттық бетондарда колданылатын щебень мен кұ мғ а қ ойылатын талаптар цементтік бетондар ү шін жұ мсалатын толтырушыларғ а қ оятын талаптар сияқ ты. Щебень тү йіршігінің ең ү лкен мө лшері тө селінетін асфальттық бетонның ү стің гі қ абат қ алың дығ ының 0, 6, астың ғ ы қ абатының 0, 7 аспау керек. Асфальттық бетон дайындау процесінде минералдық тү йіршіктермен органикалық байланыстырушылардың ілінісуін

жақ сарту ү шін оғ ан сырттай активті заттар - САЗ (анионо - жә не катионоактивті органикалық ерітінділер) қ осады. Анионоактивті САЗ ө кілдері ретінде жоғ арғ ы карбонатты қ ышқ ылдарын жә не олардың тұ здарын, катионоактивтілерден - тө ртіншілей орын алмасқ ан аммонийлық негіздерін, аминдер тұ здарын қ осады. Анионоактивті САЗ битумның карбонатты тү йіршіктермен ілінісуін жақ сартады. Ә сіресе, ылгалды минералдық толтырушыларды қ олданғ анда асфальттық бетон араласпасын қ ыздыру температурасын тө мендетіп, араластыру ұ зақ тығ ын қ ысқ арту ү шін, битумның ескіруін азайту жә не жол жамылтқ ысы тезірек қ алыптасуы ү шін САЗ қ олдану ө те тиімді. Аталғ ан асфальттық бетондардың қ ү рылыста ең кө п қ олданатын тү рі - ыстық асфальттық бетон. Себебі, ыстық бетоннан жол жамылтқ ысы тезірек қ алыптасады жә не ү стінен жү ретін кө лік жү гіне тұ рақ тылығ ы жоғ ары келеді. Асфальттық бетондар қ ұ рамын осы уақ ытқ а дейін кө бінесе республикалық жол ғ ылыми зерттеу ә дістемесімен жобалайды. Бұ л эдістеменің мэнісі мынада: минералдық араласпалардың шектік қ исық тары бойынша материалдың оптималдық структурасын жэне қ ажетті техникалық кө рсеткіштерІн қ амтамасыз ететін асфальттық бетон араласы компоненттерінің оптималдық ара қ атынастарын анық тайды. Ол мынандай сатылардан тұ рады: тү пкі материалдарын тандау жэне сынау, минералдық компоненттерінің гранулометриялық қ ұ рамдарына байланысты олардың ара қ атынастарын табу, іріктеп алынғ ан минералдық араласпалары ү шін битумның оптималдық мө лшерін анық тау жэне тексеру ү лгілерін сынау. Ү лгінің физикалық -механикалық кө рсеткіші бойынша, берілген материалдар негізіндегі жасалғ ан бетон қ ұ рамының жобасы дұ рыстығ ы туралы болжайды. Сапасы талапқ а сай келетін асфальттық бетон қ ұ рамын жобалаудың ең қ ара жэне жылдамырақ жолының мә н-жайы тө мендегіше:

алдымен минералдық толтырушыларын жобалайды. Ол ү шін щебеньді, кұ мды жэне минералдық ұ лпаны эр қ айсысын белгілі бір бө лшекте бір-бірімен араластырып, тығ ыздағ ан кезде ең аз кеуектік беретін ара катынаста алады. Сонан кейін, битумның оптималдық мө лшерін табуғ а кө шеді. Ол ү шін тү рлі битум мө лшерінде бетон араласын дайындайды. Егер бақ ылау араласынан жасалынғ ан ү лгінің кеуектігі берілгеннен кіші болып шық са, онда азайтылғ ан мө лшердегі битуммен жаң а бетон араласын дайындайды. Ал, кеуектігі берілгендегіден кө п болып шық са, онда керісінше кө бейтілген байланыстырушы мө лшерімен жасайды. Осындай жолмен анық талғ ан оптималдық битум мө лшерімен дайындалғ ан асфальттық бетон

араласынан ү лгілер жасап, оларды сынау арқ ылы берілген қ ұ рама негізінде жасалган асфальттық бетонның физикалық -механикалық қ асиеттері бойынша қ ойылатын талапқ а сә йкес немесе сә йкес еместігін анық тайды.

Іс жү зінде минералдық компоненттердің оптималдық ара қ атынастарын табу ү шін нормативтік кұ жаттарда келтірілген дайын таблицаларды немесе графиктерді пайдаланады. Тә жірибелік деректер бойынша орташа жэне майда тү йіршіктік тығ ыз асфалытық бетондар араластары ү шін битумның оптималдық мө лшері жалпы минералдық толтырушылар массасының 5-7% аралығ ында, қ ұ мдық асфальтбетондары ү шін 7-9%. Битум шығ ынын анық тау ү шін ү ш бетон араласын дайындайды, олардың біреуінде битум мө лшері МСТ ұ сынылғ ан орташа мағ ынасына пара-пар, ал басқ а екеуінде одан 0, 5 % кө бейтілген жә не азайтылғ ан мө лшерде ерекшеленеді. Ү лгілерді физикалық -механикалық сынау нэтижелері бойынша график салып, асфальттық бетондар қ асиеттерінің факторлық байланыстарын *_ЭНе битумның оптималдық мө лшерін анық тайды.

⇐ Предыдущая 34 35 36 37 383940 41 42 43 Следующая ⇒