4-тапсырма. Мәтін бойынша төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

⇐ ПредыдущаяСтр 26 из 103Следующая ⇒

4-тапсырма. Мә тін бойынша тө мендегі сұ рақ тарғ а жауап берің із.

1. Қ ызыл кітапқ а Қ азақ станның ө сімдіктер дү ниесінің неше тү рі енген?

2. Еуразия даласының ө сімдіктері Қ азақ станның қ ай жерлерінде ө седі?

3. Ө сімдіктер адам баласына не ү шін қ ажет?

4. Қ азақ станда орман бар ма?

5. Азияның шө лді аудандарының ө сімдіктері еліміздің қ ай аудандарында ө седі?

6. Қ азақ станда қ азір қ андай ө сімдік тү рлері бар?

5-тапсырма. Ой бө лісің із.

Бірде саяжайғ а барғ анымда кө рші апай екі бү ктеліп ә рең жү ргенін кө рдім. «Даша апай, ауырып қ алғ ансыз ба, неге саяжайғ а келгенсіз? », - дедім. Ол кісі қ ыс жайсыз болғ анын, кө п ауырғ анын айтты. Ал саяжайғ а келмеуге болмайтынын, ол қ ыстық азығ ы екенін, ә рі тек осы жер ө зіне кү ш-қ уат беретінін айтты. Бір барғ анымда апай ө сімдіктерге су қ ұ йып жатып: «Мен сендерге су беремін, сендер мағ ан кү ш-қ уат берің дер» деп сө йлеп жү ргенін естіп таң ғ алдым. Мен саяжайғ а сирек баратын едім. Мен барғ анда ол кісі болмай қ алатын. Сө йтіп, кү здің бір жарқ ырағ ан кү нінде саяжайғ а барсам, Даша апай бойын тү зеп алыпты, алдында кө ргенімдей ең кіш емес, тік жү ретін болыпты. Қ уанышымды жасыра алмай: «Ой, апай, дә рігерге барғ анбысыз, емің із дұ рыс болғ ан екен, жақ сы болып қ алыпсыз» дегенімде, «Жо-ғ а, ешқ андай дә рі емес, жер мағ ан кө мектескен» деді. Мен сенер-сенбесімді білмей аң -таң болдым.

Даша апай сияқ ты кей адамдар ө сімдіктердің тірі организм екенін басшылық қ а ала отырып, ө сімдіктер адамдарды тү сінеді, олармен сө йлесу керек, сонда олар сағ ан кө мектеседі, жемісін де жақ сы береді деп есептейді. Сіз қ алай ойлайсыз, бұ л дұ рыс па?

Грамматикалық тү сініктеме

Кө семше тек қ ана іс-қ имылдың қ ай шақ та орындалғ анын білдіріп қ оймайды, ол сондай-ақ немқ ұ райлық, созылың қ ылық, кенеттік жә не т. б. мә нді білдіру ү шін де жұ мсалады. Мұ ндай мағ ыналарды білдірген кезде баяндауыш кү рделі етістіктен болады да, негізгі етістікке + а, (-е, -й) жұ рнағ ы жалғ анып, одан кейін салу кө мекші етістігі немесенегізгі етістікке + ып, (-іп, -п) жұ рнағ ы жалғ анып, одан кейін шақ, жақ қ осымшаларымен келген тұ ру, қ алу кө мекші етістіктері тіркесу арқ ылы жасалады. Мысалы, қ ұ лап қ алды деген етістік кенеттен болғ ан жағ дайды білдірсе, бере салды деген етістік немқ ұ райлық ты, айтып отыр деген етістік істің ә лі аяқ талмағ анын, созылың қ ылық ты білдіреді.

Жазылым

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 252627 28 29 30 Следующая ⇒