6-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

6-тапсырма. Мә тінді мұ қ ият оқ ып, тө менде берілген сұ рақ тарғ а жауап берің із.

Жер – біздің анамыз

Жер планетасын біз жайдан-жай анамыз, алтын ұ я – бесігіміз деп атамаймыз. Ө йткені, ол біздің ортақ ү йіміз, тіршілік етіп отырғ ан ғ аламшарымыз ғ ана емес, ол – біздің асыраушымыз. Біз осында ө мірге келіп, есейіп, ер жетеміз, кө з жұ мғ анша тіршілік етеміз. Тіршілік етуге қ ажетті барлық нә рсені: тағ ам-тамақ ты, киім-кешекті, басқ а да заттар мен қ ұ рал-жабдық тың бә рін жер қ ойнауынан аламыз. Ендеше, Жер біз ү шін қ ымбат та, асыл АНА!

Олай болса, біз осы Жер туралы не білеміз?

Жердің ішкі ядросы бар. Ол темірден жә не никельден тұ рады. Одан бері де металдардың балқ ығ ан кремнийлі жә не кү кіртті қ осылыстарынан жә не олардың тотық тарынан қ ұ ралғ ан мантия қ абаты орналасқ ан. Ал жердің сыртқ ы қ абығ ы оттегі мен кремнийден қ ұ ралғ ан. Бұ дан 4 млн. жыл бұ рын Жердің сыртқ ы бетін самсағ ан метеорит шұ ң қ ырлары мен жанартаулар қ аптап жатқ ан деген топшылау айтылады. Ғ алымдардың болжауы бойынша Жер осыдан 4, 5 млрд. жыл бұ рын Кү ннің айналасындағ ы ыстық қ арақ ошқ ыл шаң мен газ тә різді заттардың қ оюланып, тү зілуінен пайда болғ ан. Бү гінде кү н жү йесінде тоғ ыз планета бар дейтін болсақ, олардың да ө мірге келуі солай деседі. Арада тағ ы да жарты миллиард жыл ө ткеннен кейін Жердің бетінде қ атты жыныс-қ абық, айналасында атмосфера қ алыптасты. Бұ л адам баласының табанын тірейтін жә не тыныс алатын ө мір-тіршіліктің бастауы болды.

Жерде тіршілік бар. Адам баласы ө мір сү реді, ө йткені мұ ндағ ы температура суғ а жердің сыртқ ы бетінде тұ руына мү мкіндік береді. Сондай-ақ, атмосферада оттегі бар. Ауа мен су тіршілік ү шін ең бірінші қ ажеттілік!

Жер ө з осінен бір кү н уақ ыт аралығ ында бір рет айналып шығ ады. Ол сағ аттық ө лшеммен алғ анда 24 сағ ат. Былай қ арағ анда кө пшілігіміз мә н бере бермейміз. Кешкілік кө к кү мбезді аспаннан самсағ ан сан жұ лдыздарды кө реміз. Келесі кү ні жұ лдыздар тағ ы да сол жерде пайда болады. Бұ л екі аралық та 23 сағ ат 56 минут 4, 09 секунд уақ ыт ө теді. Мұ ны жұ лдыздық кү н деп атайды.

(Ғ аламтор материалдарынан)

Сұ рақ тар:

1. «Жыл» деген ұ ғ ым қ айдан шық қ ан?

2. «Кү н» деген ұ ғ ымды тү сіндірің із?

3. Жер қ андай заттардан тұ рады?

4. Жердің басқ а планеталардан айырмашылығ ы неде?

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 192021 22 23 24 Следующая ⇒