ХІІІ-ХҮ ғғ. Солтүстік Қазақстан және Батыс Сібір.

Сібірдің ұ лан-байтақ жерін ежелден тү рік тайпалары мекендеген. Батыс Сібір халқ ы Қ азақ стан аумағ ындағ ы халық тармен тығ ыз қ арым-қ атынас жасап отырды. Шың ғ ыс ханның жорығ ына байланысты кө птеген тайпалар бас сауғ алап, Сібір жерін паналады. Батыс Сібір тайпаларымен кө рші қ онып, оларғ а елеулі ық пал еткен қ азақ тайпаларының негізгі ұ йытқ ысы қ ыпшақ тар болды. Батыс Сібір жерінде туысқ ан тү рік тілдес халық тардың бірлестігі болды. Бірлестікте керейттер басты роль атқ арды.

Монғ ол шапқ ыншылығ ынан кейін Батыс Сібір Жошы ұ лысына кіріп, Шайбани ә улетінің жері саналғ анымен, елді басқ ару Тайбұ ғ а заманындағ ы тү рік шонжарлары ә улетінің қ олында болды. Тайбұ ғ а Шың ғ ыс ханның қ ұ рметіне ө зінің астанасы Тура қ аласын Чимги-Тура деп атағ ан. Қ азір ол қ аланың орнында Тюмень қ аласы орналасқ ан.

Алтын Орданың ыдырауы кезінде Едігеден қ ашқ ан Тоқ тамыс хан осы тайбұ ғ алық тардың арасына келіп, біраз жыл хандық қ ұ рғ ан. Тоқ тамыстан соң тайбұ ғ алық тар Едігенің билігін мойындағ ан. Ал Едігеден соң, бұ л амақ қ а билік ү шін Шайбани ұ рпақ тары арасында талас қ айта басталғ ан. Бұ л таласқ а Ақ Орда хандары да араласқ ан. Барақ тан жең ілген Шайбани ұ рпағ ы Махмұ т Қ ожа Батыс Сібірге қ ашып келіп, ноғ айлардың қ олдауымен хан болып жарияланады. 1428 ж. Ә білқ айыр хан Батыс Сібірге жорық қ а шығ ып, Махмұ т Қ ожаны жең іп шық қ аннан кейін Батыс Сібір Ә білқ айыр ханның қ арамағ ына ө теді. Ә білқ айыр қ аза болғ аннан кейін, Шайбанидің екінші бір ұ рпағ ы Ибақ хан билікті ө з қ олына алады.

Сонымен Сібір хандығ ының негізгі жерлері Батыс Сібірдің тү ркі тілдес халқ ы тұ рғ ан Тобыл, Тура ө зендерінің аң ғ ары болды. Ол біртіндеп далалы аймақ тарғ а кең ейтілді.

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒