35. Кеплердің бірінші заңы. Орбита параметрлері.

Кеплердің бірінші заң ы. Ә рбір планетаның Кү нді айнала қ озғ алысының траекториясы (орбитасы) эллипс болып табылады, ә рі оның бір фокусындаКү н орналасады.

Аспан денесінің орбитасы — ғ арыш кең істігіндегі аспан денеcінің қ озғ алу траекториясы. Орбитаның пішіні мен дененің қ озғ алу жылдамдығ ы тартылыс, электрмагниттік, реактивтік (қ ұ йрық ты жұ лдызғ а тә н) кү штерге, сондай-ақ жарық қ ысымы кү шіне сай анық талады. Ал, жасанды ғ арыш дене орбитасының пішіні қ озғ алтқ ыш реактивті кү шке байланысты ө згереді. Қ арапайым жағ дайда, А. д. о. бір дененің екінші денеге қ атысты (мыс., планетаның Кү нді айналғ андағ ы) қ озғ алысы ретінде қ арастырылады. Мұ нда тек екі дененің ө зара тартылысы ескеріледі. Бұ л жағ дайда бір дене екінші денеге қ атысты конустық қ има (эллипс, парабола, гипербола) бойымен тұ рақ ты секторлық жылдамдық пен қ озғ алады. Бұ л конустық қ ималардың фокусында екінші дене болады. Мұ ндай орбита ұ йтқ ымайтын немесе Кеплер орбитасы деп аталады. Егер ө зара тартылатын денелер екеуден кө п немесе олардың ең болмағ анда біреуінің пішіні сферадан ө згеше болса, онда олардың орбиталары ә р тү рлі жә не кү рделі келеді. Мұ ндай А. д. о-лары ұ йтқ ығ ан орбиталар деп аталады, ал аспан денелерінің ө зін тартатын орталық дененің айналасында конустық қ ималар бойымен жү ретін қ озғ алысынан ауытқ уын аспан денелерінің ұ йтқ уы дейді. Ұ йтқ у массаларының ортақ центрінен айналатын екі сфералық денені басқ а бір немесе бірнеше аспан денелерінің ө зіне тартуы, ө зара тартылатын аспан денелерінің сфералық пішіннен ауытқ уы салдарынан болады. Мыс., Жер қ озғ алысына ең кө п ә сер ететін Есекқ ырғ ан (Юпитер) планетасының тарту кү ші. Бірақ, ол Кү ннің Жерді тарту кү шінің 5Һ 10-5 бө лігіндей ғ ана болғ андық тан Жердің орбитасына айтарлық тай ә сер етпейді. А. д. о. аспан механикасында зерттеледі.

36. Кеплердің ү шінші заң ы. Кометалардың қ озғ алысы. Кеплердің ү шінші заң ы. Кү нді айнала қ озғ алып жү рген кез келген екі планетаның айналыс периодтарының квадраттарының қ атынасы олардың Кү ннен орташа қ ашық тық тарының кубтарының қ атынасына тең болады. Бұ л дегеніміз егер Т1 жә не Т2 -планеталардың кү нді бір рет айналып ө туге қ ажетті уақ ыты, ал r1 жә не r2 – планеталардың Кү ннен орташа қ ашық тық тары болса, ондa

Қ ұ йрық ты жұ лдыз, комета – Кү н жү йесінің кіші денесі; аспанда оқ татекте тұ манданғ ан нысан тү рінде байқ алып, жұ лдыздарғ а қ атысты орын ауыстыратын, центрінде ядросы аспан денесі. Қ ұ йрық ты жұ лдыздың басы ядро бө ліп шығ аратын газ бен тозаң нан тү зіледі. (Мұ з, метан жә не будан) Кү нге жақ ындағ ан кезде буланып кетеді. Қ азіргі таң да 400-ге жуық қ ысқ акезең ді кометалар анық талғ ан. Олардың 200-ге жуығ ы бір ү лкен ө лшемде байқ алғ ан. Олар ү лкен тұ қ ымдас қ ауымды қ ұ райды. Мысалы: кө бінесі қ ысқ акезең ді комета (олардың Кү нді айналуы 3-10 жылғ а созылады)Юпитер тұ қ ымдасынан қ ұ ралады. Бұ ғ ан Сатурн, Уран жә не Нептун (соң ғ ысына ә йгілі Галлея кометасы жатады) да ә серін тигізеді. Қ ұ йрық ты жұ лдыздардың эволюциясына Кү н жү йесіндегі ү лкен планеталар, негізінен, Юпитер кө п ә серін тигізеді. Қ ұ йрық ты жұ лдыздың пішініне жә не ондағ ы ө тетін процестердің қ алыптасуына Кү ннің корпускулалық сә уле шығ аруы – Кү н желінің ық палы да ө те ү лкен. Кү н жү йесіндегі қ ұ йрық ты жұ лдыздардың саны орасан кө п: кейбір мә ліметтер бойынша олар жү здеген миллиардқ а жетеді. Ядросының массасы 1011 – 1015 кг шамалас, ал оның басының ө лшемі 103 – 106 км аралығ ында; қ ұ йрығ ының ұ зындығ ы жү здеген млн км-ге жетуі мү мкін Кү ннен алыс жерде қ ұ йрық ты жұ лдыз – қ атты дене. Кү нге жақ ын келгенде Жерден телескоп арқ ылы, кейде кө збен кө руге болады. Кү ннен қ ашық тағ ан сайын қ ұ йрық ты жұ лдыздың жалтырауы кеми береді. Кө збен кө руге болатын кометаларды «ү лкен кометалар» деп атайды.

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 13 14 15 161718 Следующая ⇒