Адамның иммунитет тапшылық вирусы (АИТВ) инфекциясы

Адамның иммунитет тапшылық вирусы (АИТВ) немесе ВИЧ (вирус иммунодефицита человека) соң ғ ы кезең і иммунитет тапшылық синдромымен (ЖИТС-СПИД) сипатталатын ө те ауыр ағ ымды жұ қ палы аурудың қ оздырғ ышы болып табылады.

Бұ л ауру жә не оның қ оздырғ ышы ө ткен ғ асырдың 80-ші жылдарының басында белгілі бола бастағ анымен, аз уақ ыт аралығ ында жержү зінің кө п елдеріне тарап, пандемиялық сырқ аттар қ атарынан орын алады.

ЖИТС - ө те қ ауіпті жұ қ палы ауру, кө бінесе ең бекке қ абілетті жә не адам ө сімін беретін жас адамдарды жарақ аттайды. Ауру ұ зақ уақ ыт дамиды жә не ө лімен аяқ талу кө рсеткіші ө те жоғ ары.

Адамның иммунитет тапшылығ ы вирусы ретровирустар тобына жатады жә не оның осылай атауы себебі, онда рибонуклеин қ ышқ ылынан (РНҚ ) информацияны (ақ паратты) дезоксирибонуклеин қ ышқ ылына (ДНҚ ) беретін фермент – кері транскриптаза (обратная транскриптаза) бар. АИТВ Т₄ –лимфоциттерді жарақ аттауы салдарынан олар жойылып кетеді.

Вирус қ анның басқ а клеткаларын (макрофагтар, моноциттер) қ антамырларының эндотелий клеткаларын, ішек кілегейлі қ абығ ының, жү йке жү йесі клеткаларын да жарақ аттауы мү мкін. Алғ ашқ ыда вирус клеткалар бетіне сорылып, біртіндеп ішіне ауысады да ядроның генетикалық кодына орналасады жә не ұ зақ уақ ыт адам организмінде жасырын сақ талады. Организмге қ олайсыз жағ дай қ алыптасқ анда вирустың белсенділігі артып, кө бейе бастайды. Вирустың ұ рпағ ы клетканы бұ зады жә не бұ зылғ ан клеткадан шық қ ан вирус жаң а клеткаларғ а ауыса бастайды. Осының нә тижесінде адамның клеткалық иммунитет жү йесі бұ зылып, шартты-патогенді микрофлорағ а қ арсыласу қ абілтін жоғ алтады, ә ртү рлі инфекцияларды қ абылдағ ыш болады немесе жү ре дамығ ан иммунитет тапшылық синдромы (ЖИТС) дамиды.

Қ азіргі кезде вирустың екі типі анық талғ ан: ВИЧ-1 жә не ВИЧ-2. сыртқ ы ортада вирус тұ рақ ты емес, 56°С жылулық та 30 минө тке ө леді, 70-80° - 10 минө тте ө леді, 70% этил спирті, сутегінің 3 % асқ ын тотығ ы, лизлдың 5% ертіндісі натрий гипохлоритінің 0, 2% ертіндісі 10 минө т ішінде вирустің белсенділігін жояды.

Адамның иммунитет тапшылығ ы вирусы инфекциясының (АИТВИ) кө зі ЖИТС-мен ауру адам немесе ауру белгісінсіз вирус тасушы болып саналады.

Вирус жұ қ қ ан адамның барлық биологиялық сұ йық тарында (қ ан, шауһ ет, омыртқ а жұ лыны сұ йығ ы, сілекей, емшек сү ті, қ ынап сұ йығ ы) ә ртү рлі мө лшерде вирус бө лшектері кездеседі. Ең эпидемиялық жағ ынан қ ауіпті саналатын сұ йық – қ ан жә не сперма. Ауру қ оздырғ ыш вирус жыныс жолдары арқ ылы, қ ан жә не оның препараттарын қ ұ ю кезінде, жақ сы зарарсыздандырылмағ ан дә рігерлік аспаптар арқ ылы, ару анадан жас нә рістеге берілуі арқ ылы жұ ғ ады. Эпидемиялық қ ауіпті топқ а наркомандар, гомосексуалдар, жезө кшелікпен айналысатын ә йелдер мен ерлер жатады. АИТВ-инфекциясы 3 жолмен беріледі: жыныстық, парентиральдық жә не периантальдық.

АИТВ – жұ қ қ ан адамдар ө мір бойы жазылмайды. Бірақ кө пшілігінде ұ зақ жылдар аурудың ешбір белгілері білінбеуі де мү мкін. Сондық тан олар ө здерін аурумын деп санап, арнаулы маман-дә рігерге кө рінбегендіктен, вирус таратушы болып қ ала береді.

АИТВ-инфекциясының клиникалық кө ріністері мен белгілері кө п жә не ә ртү рлі. Ағ ымы 4 кезең ге бө луге болады, бірақ ә рбір вирус жұ қ қ ан науқ аста осы кезең дердің қ атар орын алуы міндетті емес.

АИТВ – инфекциясының жедел кезең і вирус жұ қ қ аннан бір немесе бірнеше аптадан кейін даму мү мкін. Бұ л кезде ә лі инфекцияғ а серопозитивті реакция дамығ ан, ол негізінде инфекция жұ қ қ аннан кейін 6-12 апта ө ткен соң байқ алады.

Аурудың I кезең і анық белгісіз дамиды немесе жайылғ ан лимфаденопатиямен сипатталады. Бұ л кезде белден жоғ ары аймақ та ә ртү рлі топтағ ы лимфа тү йіндерінің бірнешеуі диаметрлері 1 см ү лкен болып ісінеді жә не бұ л ү рдіс ү ш айғ а дейін сақ талады. Одан кейін олардың кө лемі бірде кішірейіп, бірде ү лкейіп, кейде кері дамып, жойылып кетуі де мү мкін.

Аурудың II кезең ін «ЖИТС-мен байланысты кешен» («связанный со СПИД комплекс» - ССК) деп атайды. Бұ л кешенге тә н кө ріністер мен белгілер: салмақ тың азаюы, іштің ө туі, дымкә стік, ең тез шаршағ ыштық, асқ а тә беттің тоқ тығ ы, тү нде жиі терлеу, есін жоғ алтуғ а ә келетін неврологиялық ө згерістер, шеткейлік нейропатиялар. Бұ лардың бә рі ауық -ауық кө рініс табады. Сонымен қ атар бұ л кезең де тері мен ауыз кілегейлі қ абығ ының кейбір ауруларғ а тә н жарақ аттануы орын алады. Ол аурулар: тү кті лейкоплакия, белдене теміреткі, ауыздың қ айталамалы герпестік қ абынуы.

Аурудың III кезең ін «аурудың аралық кезең і» («промежуточная стадия болезни») деп атайды. Бұ л кезең дегі клиникалық кө ріністер аурудың ерте белгілері білінгеннен кейін біраз уақ ыттан соң, ЖИТС-ы толық кө рініс берер алдында орын алады. Ауыз ішінде кандидоз, тү кті лейкоплакия, ауыздың жедел герпестік қ абынуы, қ айталамалы герпестің ө ршу белгілері кө рініс табады. Сонымен қ атар ө кпе туберкулезі, альвеолярлық ө кпе қ абынуы да жиі кездеседі.

Аурудың IV кезең інде (аурудың соң ғ ы кезең і) ЖИТС-ның ө те ауыр клиникалық белгілері толық кө рініс табады. Бұ л кө рініс шартты-патогенді микрофлораның ә сері – қ абыну ү рдістерінің, Капоши саркомасы сияқ ты ісіктердің пайда боулы нә тижесінде туындайды. Осы кезең індегі ЖИТС-натә н инфекцияларғ а ө кпенің пневмоцистіқ абынуы, токсоплазмоз, жү йелі кандидоз, криптококкоз, бактериалдық жә не сальмолнеллездік немесе вирустық септицимия жатады. Бұ л кезең де лимфомалардың ауыр тү рлері, кахексия неврологиялық ауытқ улар (есін жоғ алту, ақ ылы азайғ андық ) орын алуы мү мкін.

Ағ залар мен жү йелердің жарақ аттары кері дамымайтын немесе беті қ айтпайтын ү рдістерге жатады жә не біріннен соң бірі жаң а аурулар пайда болады жә не оларғ а ешқ андай кө нбейді, науқ ас қ ысқ а уақ ыт ішінде жан тә сілім етеді.

АИЖВ – инфекциясының диагнозы эпидемиологиялық, клиникалық жә не зертханалық зерттеулер нә тижесінде қ ойылады. Олардың ішінде маң ызды болып саналатын серологиялық сынамалар, иммуноблотингпен (вестерн-блот) дә лелденетін иммунсорбенттік анализ (EJJSA), иммунофлюоресценциялау немесе радиоиммунологиялық жә не вирусты бө ліп алу ә дістері.

Инфекция жұ қ қ андардың 20% алғ ашқ ы 5 жыл ішінде ЖИТС-пен ауырады; ал 10 жылдан кейін 50% жуығ ы ауырады.

Органимнің иммундық қ орғ анысының тө мендеуі жә не жү ре-жү ре жоюылуының нә тижесінде ауыз кілегейлі қ абығ ы тіндері кө птеген микроорганизмдердің ә серіне тө зімсіз болады. Сондық тан АИТВ – инфекциясының бастапқ ы жә не кейінгі кезң дері кезінде ауыз ішінде ә ртү рлі патологиялық ү рдістер дамиды жә не ә ртү рлі тітіркендіруші ық палдар ә серіні ағ ымы ауырлана тү седі. Ауыз ішінде кө рініс табатын аурулар - ә ртү рлі инфекциялы (жұ қ палы) аурулар, неопластикалық ү рдістер, неврогендік ауытқ улар жә не б. соң ғ ы жылдардағ ы медициналық басылымдарда ауыз тіндерінің 40 тү рлі жарақ аттары келтірілген.

Ауыз ішіндегі АИТВ-инфекциясы кө ріністерінің Лонданда (1992) бекітілген жұ мысшы жү йесі:

I топ, аталғ ан инфекциямен тікелей байланысты аурулар (ассоциированные с ВИЧ -инфекцией):

1. Кандидоздар (эритемалы-атрофиялаушы, жалғ анжарғ ақ ты, гиперпластикалы);

2. Тү кті лейкоплакия.

3. Қ ызылиек жиегінің қ абынуы, қ ызылиектің ө ліеттеніп – жаралана қ абынуы, пародонттың бұ зыла қ абынуы.

4. Капоши саркомасы.

5. Неходжкин лимфомасы.

II топ, аталғ ан инфекциямен неғ айбыл байланысты жарақ аттар:

1. Бактериялық инфекциялар.

2. Сілекей бещдер аурулары.

3. Вирустық инфекциялар.

4. Тромбоцитопениялық пурпура.

III топ, АИТВ-инфекциясы кезінде орын алатын, бірақ онымен байланысты емес аурулар.

Бұ л жарақ аттардың орыс тіліндегі жү йесі тө мендегідей.

I группа – поражения, четко связанные с ВИЧ-инфекцией.

1. Кандидозы (эритематозный, псевдомембранозный, гиперпластический).

2. Волосистая («волосатая»)лейкоплакия.

3. Маргинальный гингивит, язвенно-некротический гингивит, деструктивный пародонтит.

4. Саркома Капоши.

5. Неходжкинская лимфома.

II группа – поражения, менее четко связанные с ВИЧ-инфекцией.

1. Бактериальные инфекции.

2. Болезни слюнных желех.

3. Вирусные инфекции.

4. Тромбоцитопеническая пурпура.

III группа – поражения, которые могут быть при ВИЧ-инфекции, но не связаны с ней.

Саң ырауқ ұ лақ тық инфекция АИТВ – инфекциясы кезінде ауыз ішін ө те жиі (60-90%) жарақ аттайды. Ауыз кандидозын туындататын Candida albicans тобындағ ы саң ырауқ ұ лақ тар. Оғ ан қ олайлы бейімдеуші факторлар – клеткалық иммунитет жетіспеушілігі, ішкі бездер жү йесі қ ызметінің бұ зылуы, ө те ауыр жә не жү детуші аурулар, антибиотектерді, сульфаниламидтерді, цитостатиктерді, кортикостероидты дә рілерді қ абылдау. Ауру жедел жә не созылмалы ағ ыммен дамиды. Клиникалық кө рінісіне байланысты жү йесі жоғ арыда келтірілген.

Аурудың барлық тү рлерінде (эритемалы-атрофиялаушы, жалғ анжарғ ақ ты, гиперпластикалы) ауыз кілегейлі қ абығ ының аумақ ты аймағ ы (ерін, ұ рт жә не тіл кілегейлі қ абығ ы, екі езу) жарақ аттанады. Барлық жағ дайда да науқ астың шағ ымы – ауыз ішінің ысып-кү юі, кейде сыздап ауруы, қ ұ рғ ауы, еріндер жиегінің тү леуі, езулерінің тілінуі, ауыз кілегейлі қ абығ ының тү сінің ө згеруі жә не ақ тү сті қ ақ тың пайда болуы, ә ртү рлі тағ ам қ абылдағ анда ауыздағ ы ауыру сезімінің кү шеюі.

Жалғ анжарғ ақ ты кандидоз кезінде ауыз кілегейлі қ абығ ының тү сі алқ ызыл тү стеніп, қ атты қ ұ рғ айды, беті ақ шыл-сұ тү сті қ ақ пен жабылғ ан. Жарақ ат ошағ ы шағ ын немесе ү лкен аумақ ты болады жә не ауыздың ә ртү рлі аймағ ында орналасады, кө п жағ дайда жұ тқ ыншақ пен ө ң еш, кө мей мен кең ірдек, кілегейлі қ абық тары да жарақ аттануы мү мкін. Қ ақ тың астындағ ы тінмен тығ ыз байланысы анық талады, сондық тан қ ырып байқ ағ анда оң айлық пен алына қ оймайды. Алынғ ан қ ырманы бактериологиялық зерттеуден ө ткізгенде кө п мө лшерле саң ырауқ ұ лақ элементтері (бү ршіктенген клеткалар, жалғ ан мицелий) анық талады.

Эритемалы немесе атрофиялаушы кандидоз кезінде кілегейлі қ абық тың тү сі от жалыны тұ стенеді жә не қ ұ рғ айды. Аурудың жедел тү рінде жарақ ат ошағ ында белсенді тү леу ү рдісі орын алғ андық тан, сутегінің асқ ын тотығ ымен сынама оң болады жә не ұ сақ эрозиялар ошағ ы айқ ындалады. Патологиялық ү рдістің созылмалы кезінде эпителий қ абаты жұ қ арып, пергамент қ ағ азына ұ қ сас келеді, тілдің бү ртіктері атрофияланып, ү сті жазық жә не теп-тегіс болады, ә ртү рлі тітіркендіргіштерге жоғ ары сезімталдық кө рсетеді. Жарақ ат ошағ ы кө бінесе қ атты таң дайда, тілдің ү стінде орналасады.

Гиперпластикалы кандидоз кезінде іркіле қ ызарып қ ұ рғ ақ танғ ан кілегейлі қ абық бетінде ақ тү сті борпылдақ жә не жұ мсақ қ алың қ ақ пайда болады жә не тө ң ірегоррақ ат ошағ ы кө бінесе ұ ртта, ауыспалы қ атпарда, тілдің ү стінде байқ алады.

Ауыз кандидозының барлық тү рінде еріндер кілегейлі қ абығ ы, жиегі, екі езу жарақ аттанады

Еріндер қ ұ рағ ап, жиектері қ ұ рғ ақ қ абыршаұ тармен жабылады, екі езуде беті сұ р тү сті қ абыршақ пен жабылғ ан беттері қ ұ рғ ақ тау тіліктер пайда болады.

АИТВ-инфекциясымен науқ астарда кандидоз белгілерінің кө рінісі анық жә не ауыр болып келеді. Сонымен қ атар кө птеген басқ а ағ залардың кілегейлі қ абығ ы (кө здің, мұ рынның, тыныс алу, ас қ орыту, зә р шығ ару жолдарының, тыныс ағ заларының ) мен тері де жарақ аттанып, кандидозды сепсис орын алуы мү мкін.

Кө птеген жағ дайда ЖИТС – ауру науқ астарда кандидоздың атрофиялаушы жә не гиперпластикалы тү рлерінде жарақ ат ошақ тарында эрозиялы-жаралы қ ұ рылымдар дамып, қ атты ауырып, ұ зақ уақ ыт жазылмай мазалайды.

Кандидозды емдеу ү шін қ азіргі уақ ытта полиенді антибиотиктерді, азольды қ осындыларды, аллиламинді дә рілерді пайдаланады. Емнің нә тижелілігін қ амтамасыз ететін дә рілер: кеотримазол, миконазол, кетоконазол, флюконазол. Сондық тан кү ніне 1 таблеткадан 2 рет қ абылдауғ а низорал (қ ұ рамында кетоконазал бар) тағ айындайды, емдеу курсы – 15 кү н. Еріндерге жә не езуге жағ у ү шін клотримазол, пимафуцин, ламизил жақ паларын қ олданады (кү ніне 5-6 рет жағ ады). Міндетті тү рде витаминдер кешенін (глутамевит, квадевит, дуовит, триовит) тағ айындайды. Эрозиялы – жаралы ошақ тарды емдеу қ ағ идаларын ертеректе айтылғ ан.

Тү кті («волосатая») лейкоплакия АИТВ жұ қ қ ан адамдардың 18-98% кездеседі жә не аурудың екіншілік кезең інде анық талады. Ауруды туындататын Эпштейн-Барр вирусы. Тү кті лейкоплакияның ертеректе сипатталғ ан тү рлерінен ерекшелігі ол тек аталмыш вирус жұ қ қ ан науқ астарда кездеседі жә не кө бінесе тілдің бү йір бетінде, сирегірек ұ рттың кілегейлі қ абығ ында жә не тіл ү стінде орналасады.

Жабынды эпителийдің ошақ ты пролифирациялануы нә тижесінде кілегейлі қ абық қ алың дап, тү сі кү ң гірттенеді. Кейінірек шамадан тыс мү йізгектену ә серінен жарақ ат ошағ ы ақ -жылтыр тү стенеді. Лейкоплакия ошағ ының беті тегіс емес, шашқ а ұ қ сас ө сіктер тү кпен немесе қ ылшық пен жабылғ андай кө рініс береді. Жарақ ат ошағ ының кө лемі ә ртү рлі болады, кейді тілдің бү йір бетін толық алып жатады, кейде тілдің астың ғ ы бетіне де ауысады,, жапырақ қ а ұ қ сас бү ртіктердің ұ лғ аюы себебінен тілдің бү ір беті қ атпарлануы мү мкін. Науқ ас жарақ ат ошағ ына ешқ андай шағ ым айтпайды, кейде тілдің қ алың дағ ан бү йір бетін байқ амай тістеп, жарақ аттап алуы мү мкін. Сипап байқ ағ анда жарақ ат ошағ ының консистенциясы аса тығ ыз емес жә не ауырмайды, тө ң ірегіндегі тіндер ө згеріссіз.

Тү кті лейкоплакияны веррукозды лейкоплакиядан, қ ызыл жалпақ теміреткіден, ауыздың гиперпластикалы кандидозынан, Боуен ауруына ажырата білу керек.

Тү кті лейкоплакияны емдеу ү шін вирусқ а қ арсы дә рілер (ацикловир, неовир, фоскарнет, аферон) тағ айындайды.

Қ ызылиек жиегінің қ абынуы, қ ызылиектің ө ліеттеніп – жаралана қ абынуы, пардонттың бұ зыла қ абынуы ә рбір АИТВ – жұ қ қ ан науқ аста орын алады жә не ү демелі ағ ымен сипатталады, пародонттың барлық тіндері бұ зылысқ а ұ шырап, аз уақ ыт ішінде тістер қ озғ алмалы болады.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒