2.4. Жұмыстың орындалуы.

G1 Венельга электродындағ ы кернеудің жә не 4 G4 жә не G3 тордағ ы кереудің жаймасын айқ ын дифракциялық сақ иналар пайда болатындай етіп алың ыз. Анодтағ ы кернеу жоғ ары вольтты қ орек кө зінің дисплейіне шығ арылады. Дифракциялық сақ иналардың диаметрін анық таң ыз. Ол ү шін штангенциркульмен сақ иналардың ішкі жә не сыртқ ы шеттерін ө лшеп (қ араң ғ ы бө лмеде) жә не орташа мә нін есептең із.

1. Жұ қ а пленкалық заттан электрондардың дифракциялық суретін алу. Электрондық – дифракциялық аспаптың инструкциясында баяндалғ ан операциялардың, ретін қ атаң сақ тап электрондардың концентрлік сақ иналар тү ріндегі дифракциялық суретін графиттің поликристалдық пленкасынан алу.

2. Электронның толқ ын ұ зындығ ы мен ү деткіш кернеу арасындағ ы де Бройль қ атынасын тексеру. Де Бройль толқ ын ұ зындығ ы ү шін (6) релятивтік формуланы мына тү рге келтіріп

(2. 11)

, тұ рақ тыларының мә ндерін табу. Ү ш мә нді санғ а дейінгі дә лдікпен.

, , ,

мә ндерін электронограмма алынғ ан кернеу ү шін есептеу. Релятивтік эффектілердің де Бройль толқ ыны ұ зындығ ына ық палын талдау.

Дифракциялық суреттін сызық тық мө лшерлері де Бройль толқ ын ұ зындығ ына тура пропорционал болатындығ ы келіп шығ ады; толқ ын ұ зындығ ының кернеуден тә уелділігі (2. 8) қ атынаспен анық талады. Демек, кез-келген дифракциялық сақ инаның диаметрі ү деткіш кернеу ө скен сайын

заң ына сә йкес кішіреюі тиіс.

Энергиялары 1 эВ-дан 10⁴ эВ-ғ а дейінгі электрондар ү шін де Бройль толқ ын ұ зындық тарының ауқ ымын есептең із.

Кесте 2. 1

Электронның де Бройль толқ ын ұ зындық тары

U, кВ

3. Поликристалдық графиттің атомдық жазық тық тарының ара қ ашық тарын анық тау.

Де Бройль тең деуіне сә йкес интерференцияны тү сіндіру ү шін электронның импульсына тә уелді болатын оның λ толқ ын ұ зындығ ы ұ ғ ымы ең гізіледі [(2. 1) формуланы қ араң ыз]. Импульс электрондардың U ү деткіш кернеуде қ абылдағ ан υ жылдамдығ ы бойынша есептелінеді.

Сонымен, толқ ын ұ зындығ ы мынағ ан тең болады

λ (2. 4а)

мұ ндағ ы

кернеулерде релятивтік массаны 0, 5% қ ателікпен тыныштық массасымен алмастыруғ а болады. Электрондар шоғ ы поликристалдық графит пленканың тозаң дарына соғ ылады жә не Брэгг шартына сә йкес шағ ылады

(2. 7 а)

мұ ндағ ы кө міртегі атомдары жазық тық тарының арақ ашық тағ ы, брэггтік бұ рыш (электрондар шоғ ы мен тор жазық тары арасындағ ы бұ рыш – сырғ у бұ рышы).

Кесте 2. 2

Поликристалдық графит атомдары жазық тық тарының ара қ ашық тығ ын анық тау

n сақ ина нө мері	R мм	L мм	r мм	, нм	, нм

толқ ын ұ зындығ ының есептелінген мә нін пайдаланып (2. 11) формула бойынша болғ анда екі дифракциялық сақ инасы ү шін атомдық жазық тық тардың ара қ ашық тық тығ ын анық тау керек. Сақ иналардың диаметрі миллиметрлік сызғ ышпен ө лшенеді.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒