![]()
|
|||||||
Бақылау сұрақтарыБақ ылау сұ рақ тары 1. Сыртқ ы фотоэффект қ ұ былысы деген не? 2. Фотоэффекттегі «қ ызыл шекара»деген не? 3. Фотоэффект заң дарын тұ жырымдау. 4. Эйнштейн тең деулері негізінде фотоэффектінің екінші жә не ү шінші заң дарын қ орыту. 5. Катод пен анод арасындағ ы фототоктың кернеуге тә уелділік графигіндегі тура жә не кері жү рісті тү сіндіру. 2. ЭЛЕКТРОНДАРДЫҢ ДИФРАКЦИЯСЫ 2. 1. Жұ мыстың мақ саты. Электрондардың поликристалдық жұ қ а пленкадан дифракциялық суретін алу. Электронның толқ ын ұ зындығ ы мен ү деткіш кернеу арасындағ ы де Бройль қ атынасын тексеру. Де Бройль формуласынан алынатын дифракциялық сурет мө лшерінің ү деткіш кернеуден тә уелділігін тексеру. Электронограмма бойынша кристалдық тор жазық тарының ара қ ашық тығ ын анық тау [1, 2, 5-9]. 2. 2. Теориялық кіріспе. Жарық тың затқ а фотоэлектрлік жә не фотохимиялық ә сері бойынша эксперименттік деректерді талдау нә тижесінде А. Эйнштейн М. Планктың кванттық гипотезасын кең ейтіп жә не терең дететін жарық тың фотондық теориясын ұ сынды. Фотондық теорияғ а сә йкес электромагниттік ө ріс (жарық ) бө лшектерге ұ қ сас фотондар ағ ыны. Олар затпен 1923 жылы француз физигі Луи де Бройль корпускулалық толқ ындық дуализм барлық материалдық бө лшектерге- электрондарғ а, протондарғ а, атомдарғ а жә не т. т. тә н деген қ орытындығ а келді. Бө лшектердің толқ ындық жә не корпускулалық қ асиеттері арасындағ ы сандық қ атынастар фотондар ү шін қ андай болса, дә л сондай болады: егер бө лшектің энергиясы
толқ ын байланысқ ан болады. Потенциалдар айырымы
кинетикалық энергия қ абылдайды, релятивтік емес қ арастырғ анда электрондардың импульсі
қ атынасымен анық талады. (3)-ті (1)-ге қ ойып
ө рнегін аламыз, мұ ндағ ы, Энергиялары ондағ ан килоэлектрон вольт (кэВ) болатын электрондардың дифракциясы зерттелгенде бұ лардың жылдамдығ ы жарық жылдамдығ ымен салыстыруғ а келетіндейболады. Осы жағ дайларда электрондардың импулсін анық тау ү шін
(5)-ті (1)-ге қ ойып, де Бройль толқ ыны ұ зындығ ы ү шінрелятивтік ө рнекті аламыз:
Де Бройль толқ ынында не тербеледі деген сұ рақ тың қ ойылуы заң ды. Де Бройль толқ ынының жалпылай қ абылданғ ан тү сіндірілуі бойынша толқ ындық заң дарғ а бө лшектің кү йін бейнелейтін жә не
мұ ндағ ы Электрондар дифракциясы. Дифракция – толқ ындық қ ұ былыс, ол табиғ аты ә р тү рлі толқ ындар: жарық, дыбыс толқ ындары, сұ йық бетіндегі толқ ындар жә не т. б. таралғ ан кезде бақ ыланады. Бө лшектерде толқ ындық қ асиеттердің болуы бө лшектер ү шін де, соның ішінде электрондар ү шін де дифракцияны мү мкін етеді. Электронның қ айсыбір объектімен – кристалмен, молекуламен жә не т. б. ә рекеттесуі оның қ озғ алысының ө згерісін туғ ызады. Осыдан электронмен байланысқ ан толқ ынның таралу сипаты ө згереді, жә не бұ л барлық толқ ындық қ ұ былыстар ү шін ортақ принциптер бойынша ө теді. Толқ ын объектің барлық нү ктелерімен ә рекеттеседі, ал олар екінші реттік, шашырағ ан толқ ындар кө здеріне айналады. Екінші реттік толқ ындар, біріне бірі қ абаттасып, интерференцияланады. Толқ ындардың кү шейуінің максимум болу шарты: берілген бағ ытта таралатын толқ ындардың
мұ ндағ ы
Сурет2. 1 Кристаллографиялық жазық тық тар[27]
Дифракциялық максимумның орнын анық тайтын шағ ылғ ан шоқ тү сетін шоқ бағ ытынан
|
|||||||
|