Бүйректің паренхиматозды зоналық мүше ретінде құрылысы. Нефронның құрылысы. 2 страница

Ө кпенің респираторлық бө лімі газ алмасуды жү зеге асырады. Оның қ ұ рылымдық -функционалдық бірлігі ө кпелік ацинус болып табылады жә не мына компоненттерден тұ рады: 1) 1-реттік (2-реттік, 3-реттік ) респираторлық бранхиоллалар; 2) альвеолдық жолдар; 3) альвеолдық қ апшық тар; Ө кпенің негізгі функционалдық элементі альвеола, оның қ абырғ асы арқ ылы газалмасу жү зеге асырылады. Ө кпелік альвеолалар – қ абырғ асы жұ қ а, диаметрі 200-300 мкм, бір беті альвеолдық қ апшық, альвеолдық жолдар мен респираторлық бранхиолдарғ а ашылатын сфера тә різді кө піршіктер. Альвеолдардың қ абырғ асын екі тү рлі эпителий жасушалары тү зеді: I-типті альвеолоциттер жә не II-типті альвеолоциттер. Альвеолдардың ішкі бетінде альвеолярлы макрофагтар болады. Газалмасу I- типті альвеолоциттердің цитоплазмасының ядросыз бө лігі арқ ылы жү зеге асырылады, бұ л жерде митохондриялар мен пиноцитоздық кө піршіктер болады. Сырт жағ ынан альвеола гемокапиллярлардың торы мен эластикалық себетпен қ апталғ ан. II-типті альвеолоциттер осмиофильді пластинкалы денешіктерінде болатын сурфактантты бө леді

Терінің қ ұ рылысы(терінің бө ліктері, олардың қ абаттары, тіндік жә не жасушалық қ ұ рамы)Тері 2 қ абаттан тұ рады: эпидермис жә не дермадан тұ рады. Эпидермис-қ алың терінің 5 қ абатынан тұ ратын, кө п қ абатты жалпақ мү йізделетін эпителий болып табылады. Олар: 1)базальді, 2)тікенекті, 3)тү йіршікті, 4)жылтырақ, 5)мү йізді қ абат. Жұ қ а теріде жылтыр қ абат болмайтындық тан 4 қ абаттан тұ рады. Эпидермистің негізгі жасушасы кератиноциттер болып табылады. Эпидермистің базальді қ абатында базальді кератиноциттерден басқ а Ларгенганс жасушалары, Гринстейна жасушалары, Меркеля жасушалары, меланоциттер, лимфоциттер кездеседі. Дерма- 2 қ абаттан тұ ратын меншікті тері: а)бү ртікті – борпылдақ талшық ты дә некер тіннен жә не б)торлы қ абат – тығ ыз талшық ты пішінделмеген дә некер тіннен қ ұ ралғ ан. Дермада терінің туындылары: шаш, тер бездері, сө лініс бездерінен тұ рады.

Жү ректің гистологиялық қ ұ рылысы. Жү рек- екі жү рекшелерден жә не екі қ арыншадан тұ ратын қ уысты мү ше. Оның қ абырғ асы ү ш қ абық тан тұ рады: а)ішкі немесе эндокард; б)ортаң ғ ы немесе миокард жә не в) сыртқ ы немеесе эпикард. Перикардтың париеталды табақ шасымен бірігіп, эпикард жү ректің соғ уы кезінде қ имылын жең ілдететін, серозды сұ йық тық қ а толы, тұ йық саң ылау тә різді кең істік –перикардиалді қ уысты қ алыптастырады. ЭНДОКАРД-жү ректің барлық камераларын жә не қ ақ пақ тарын іш жағ ынан тө сейтін қ абық. Эндокардтың қ алың дығ ы жү ректің ә р тү рлі бө ліктерінде бірдей емес. Мезенхимадан пайда болуы жә не қ ұ рылысы бойынша эндокард қ ан тамырларының, нақ тылы айтқ анда, артериялар мен бұ лшық еттер веналарының қ абырғ асына ұ қ сас. 4қ абаттан тұ рады: эндотелий, жұ қ а субэндотелий, бұ лшық етті-эластикалы, сыртқ ы дә некертінді қ абаттан қ ұ рылғ ан. МИОКАРД-жү ректің негізгі-насостық функциясын жү зеге асыратын, жү рек қ абырғ асының ортаң ғ ы жә не жә не ең қ алың қ абығ ы. Ол кардиомиоциттерден қ ұ рылғ ан кө лденең -жолақ ты жү рек бұ лшық ет тінінен тұ рады. Жү рек бұ лшық ет тіні ү ш тү рлі кардиомиоциттерден тұ рады: жиырылғ ыш, ө ткізгіш, секреторлық. ЭПИКАРД-жү ректің сыртқ ы қ абығ ы, перикардтың миокардпен бітіскен висцералді жапырақ шасы болып табылады. Эпикард серозды қ абық тарғ а ұ қ сас – екі қ абаттан тұ рады. Эпикардтың ішкі қ абаты-элактикалық талшық тарғ а, қ ан мен лимфа тамырларына, нерв талшық тарына жә не кө бінесе жү ректің қ ан тамырларының бойында орналасқ ан май тініне бай борпылдақ талшық ты дә некер тінді жұ қ а қ абатша. Сыртқ ы қ абаты-жү рекқ ап қ уысына қ арағ ан мезотелий. Перикард та эпикардтың мезотелийне қ арағ ан мезотелийден жә не оның астында орналасқ ан борпылдақ талшық ты дә некер тінді қ абаттан тұ рады. Сонымен екі мезотелийалді қ абат перикардиалді қ уысты, яғ ни жү рекқ ап қ уысын шектеп тұ рады. Бұ л қ уыста жү рек соғ уы кезінде эпикардтың перикард бетімен жылжуын жең ілдететін мезотелий ө ндірген сероздық сұ йық тық бар.

Жү ректің ө ткізгіш жү йесі. Ө ткізгіш кардиомиоциттер. Жү рек автоматизмге, яғ ни ө зінде пайда болатын импульстардың ә серінен ырғ ақ ты жиырылуғ а қ абілетті. Мұ ны ырғ ақ ты тү рде электр импульстарын ө ндіріпғ оларды жү ректің бір бө лімінен басқ а бө ліміне ө ткізу арқ ылы жү рекше мен қ арынша жиырылуының ү йлесімділігін жү зегег асыратын оның ө ткізуші жү йесі қ амтамасыз етеді. Жү ректің ө ткізгіш жү йесі мына қ ұ рамдастардан тұ рады: 1. Синустық -жү рекше тү йіннен2. Жү рекше-қ арынша тү йіннен. 3. Жү рекше-қ арынша будасынан(оң жә не сол аяқ шаларынан). 4. Аяқ шалардың ұ штық тармағ ынан. Олар эндокардтың астында жә не қ арынша миокардының терең інде орналасқ ан. Ө ткә згә ш жү йенің тү йіндері мен будалары ө ткізгіш кардиомиоциттердің 3 типінен қ ұ ралғ ан. 1. Пейсмейкерлік жасушалардан. 2. Аралық немесе ө тпелі жасушалардан. 3. Пуркинье жасушаларынан Гистогенездік жә не қ ұ рылымдық тұ рғ ыдан қ арағ анда, олар бұ лшық ет жасушалары болып табылады, бірақ функциясы жағ ынан олар нерв жасушаларын еске салады. Себебі, импульстарды ө здігінен генерациялауғ а жә не оларды жиырылғ ыш кардиомиоциттерге жылдам ө ткізуге қ абілетті. Бұ л қ асиет ө ткізгіш жү йе жасушаларының кейбір қ ұ рылымдық ерекше белгілерінің арқ асында мү мкін. Олар жиырылуғ а қ абілетсіз, себебі митохондриялары, ендірме дисклері нашар дамығ ан. Жиырылуғ а қ аысаын Na/k насосынынң белсенділігі тө мен. Ө ткізгіш жү йеде басты ритм жү ргізуші пейсмейкерлік жасушалар болып табылады, бірақ жасушалардың басқ а да екі тү рі импульстарды ө здігінен генерациялауғ а қ абілетті. Алайда, неғ ұ рлым олар басты ритм жү ргізушіден алыс орналасса, соғ ұ рлым олардың ө зіндік импульсының жиілігі тө мен болады. Бұ дан бө лек, қ алыпты жағ дайда олардың белсенділігін синутық -жү рекше тү йін басып тұ рады. Синустық жү рекше тү йін – жү рек жиырылуының номотопты жү ргізушісі. Минутына60-90 импульс генерациялайды. Оң жү рекшенің қ абырғ асындағ ы жоғ арғ ы қ уыс вена тесігінің алдында орналасқ ан. Синустық жү рекшетү йін негізінен орталық бө лігінде орналасқ ан пейсмейкерлік жасушалар жиынтығ ынан жә не шетіндегі шамалы ө тпелі кардиомиоциттерден тұ рады. Жү рекше-қ арыншатү йін ортасында орналасқ ан шамалы пейсмейкерлік жасушалардан жә не кө птеген ө тпелі кардиомиоциттерден тү рады. Бұ л жасушалар қ озуды атриовентрикульярлық тү йіннен Гис будасының жасушаларына, Пуркинье талшық тарына жә не жұ мысша кардиомиоциттерге ө ткізу функциясын атқ арады. Гис будасы импульстарды генерациялау жиілігі 30-40 рет. Цитоплазмасында шиыршық талғ ан біршама ұ зынмиофибрильдері, ұ сақ митохондриялары жә неаз мө лшерде гликогені бар. Пуркинье талшық тары бір бірімен десмосомдар мен нексустар арқ ылы байланысқ ан Пуркинье жасушаларынан қ ұ рылғ ан. Пуркинье талшық тары эндокардтан ө ткіп, қ арыншағ а енгеннен кейін, миокардішілік талшық тарғ а айналады.

Артериялар қ абырғ асының қ ұ рылысы. Басқ а да қ ан тамырлары сияқ ты, атериялар қ абатты типті мү шелер болып табылады, сондық тан олардың қ аырғ алары ү ш: ішкі, ортанғ ы, сыртқ ы қ абық тардан тұ рады. Оларды қ абаттарын қ алыптастырып ү ш: эпителиалді, тегіс бұ лшық ет жә не дә некер тіндер қ ұ райды. Ә ртү рлі типті артерияларда қ абық тарының қ алың дығ ы, оларды қ ұ райын тіндердің мө лшерлік арақ атынасы ә ркелкі болады. Қ ұ рылысындағ ы мұ ндай айырмашылық тар олардың атқ аратын функцияларына жә не гемодинамикасының параметрлеріне, яғ ни оларда қ анның жылжу жағ дайларына тә уелді. Артериялардың классификациясы. Артерияларды қ уыстарының диаметрі бойынша жіктейді- колибри ұ сақ, орташа жә не ірі артериялар ажыратылады. Ұ сақ жә не орташа артериялар қ анды ә р тү рлі мү шелерге жә не олардың бө ліктеріне, қ анайналымды соң ғ ылардың функционалдық жағ дайларына байланысты реттеп, тасымалдайды. Ірі артерияларда жү рекке жақ ын орналасқ ан, сондық тан систола кезінде жү ректен қ анның порциясы тү скен сә тте, ола созылады жә не диастола кезінде бұ рынғ ы ө лшеміне қ айта кері қ айтқ анда, қ анды тамыр жү йесінің дистальді бө ліктеріне итеріп шығ арады. Осының арқ асында қ анайналым ү здіксіз, қ анмен жабдық талу тұ рақ ты. Қ асиеті- қ ысылғ ан жә не созылғ ан жағ дайларда тұ тқ ырлығ ы қ абырғ аларда эластикалық элементтердің жақ сы дамуымен сипатталады. Ортаң ғ ы қ абығ ында бұ лшық етті жә не эластикалы компонеттердің мө лшерлік арақ атынасы бойынша артериялар ү ш типке бө лінеді: эластикалық типті артериялар, аралас типті артериялар, бұ лшық етті типті артериялар. Эластикалық типті артериялар. Бұ ларғ а аорта жә не ө кпе артериясы жатады. Бұ л тамырларғ а қ ан тікелейжү ректен немесе оның маң ындағ ы аорта доғ асынан тү седі. Олардың қ ызмет ететін гемодинамикалық жағ дайы ерекш: қ ан қ ысымы дең гейінің айырмасы кү рт озгеріп тұ рады, ө анайналым жылдамдығ ы жоғ ары. Аортаның қ ұ рылысы. Эластикалық типті артериялар ү ш ерекше белгілермен: кең қ уысымен, қ абырғ асының салыстырмалы жұ қ алығ ымен, эластикалық элементтерінің ө те жақ сы дамуымен сипатталады. Аорта ішкі, ортаң ғ ы, сыртқ ы қ абық тардан тұ рады. Аортаның ішкі қ абығ ы немесе интима биршама қ алың жә не ү ш: эндотельиалді, субэндотелиалді жә не эластикалы талшық тар қ абатынан тұ рады. Эндотелиалді қ абат- бір қ абаты жалпақ эпителий эндотелийден қ ұ ралғ ан. Эндотелиасты қ абаты биршама қ алың борпылдақ талшық ты дә некер тінінен қ ұ рлғ ан. Эластикалық қ алың ө рімнен тұ рады. Аортаның ортаң ғ ы қ абығ ы- қ абырғ асының ең қ алың бө лігі кө птеген 50-75 терезелі эластикалы мембраналардан тұ рады. Аортаның сыртқ ы қ абығ ы-біршама жұ қ а жуан эластикалық талшық тардан жә не коллаген талшық тарының будаларынн қ ұ рылғ ан борпылдақ талшық ты дә некер тіннен тұ рады. Аралас типті артерияларғ а- қ олтық, ұ йқ ы, бұ ғ ана асты артериялары, аортаның іштік бө лігінің висцералді тармақ тары жатады. Тамыр жү йесінде олар эластикалық жә не бұ лшық етті типті артериялардың арасында орналсқ ан. Бұ л артерияда қ ан қ ысымы жә не қ ан ағ ымының жылдамдғ ы бірте-ірте тө мендейді, бірақ ә лі де болса жоғ ары. Бұ лшық етті-эластикалық типті артериялардың ішкі қ абығ ы ү ш қ абаттан тұ рады: базальді мембрнада орналасқ ан эндотелиден, эндотелиасты дә некер тінді қ абаттн, ішкі эластикалы мембранадан тұ рады. Ортанғ ы қ абығ ының жартысы эластикалық элементтерденжә не жартысы тегіс миоциттерден тұ рады. Сыртқ ы қ абығ ы борпылдақ талшық ты борпылдақ талшық ты дә некер тіннен тұ рады. Қ абық тың ішкі жағ ында тегіс миоциттердің жекелеген бойлық будалары бар. Сыртқ ы жағ ында тамырлардың тамырлары жә не нервтер ө теді. Бұ лшық еттң типті артериялар-денеде, аяқ -қ олда жә не ішкі мү шелерде орналасқ ан. Калибри орташа жә не ұ сақ артериялар. Олар ортаң ғ ы қ абығ ында тегіс миоциттерден тұ рады. Бұ л олардаң ерекшелігі. Бұ лшық етті типті артериялардың ішкі қ абығ ы ү ш қ абаттан тұ рады: базальді мембрнада орналасқ ан эндотелиден, эндотелиасты дә некер тінді қ абаттн, ішкі эластикалы мембранадан тұ рады. Эндотелий- эндотелиоциттердің бір қ абатынан қ ұ рылғ ан. Эндотелиасты борпылдақ талшық ты дә некер тіннен жә не аморфты затқ а батқ ан сирек ұ зына бойлық бағ ытталғ ан тегіс миоциттерден тұ рады.

Вена қ абырғ асының қ ұ рылысы (қ абық тары, қ абаттары жә не олардың тіндік қ ұ рамы). Веналардың типтері жә н олардың қ ұ рылысының ерекшеліктері. Веналар – қ анды мү шелерден жә не тіндерден жү рекке алып баратын қ ан тамырлар. Сонымен веналар транспорттық функцияны жү зеге асырады жә не ішінара заттар алмасу жә не деполау фунцияларына қ атысады. Веналар қ ұ рылысының жалпы кө рінісі артерияларғ а ұ қ сас. Олардың қ абырғ асында ү ш қ абық ты ажыратады: ішкі-интиманы, ортаң ғ ы жә не сыртқ ы-адвентициалді. Бірақ олардың ерекше гемодинамикалық жағ дайда қ ызмет етуіне байланысты, ә р тү рлі веналардың қ ұ рылысына жә не қ абық тарының даму дә режесіне бірнеше ерекше ө згешеліктер тә н. Веналардың қ ұ рылысы ү шін олардың организмде жү рекке қ атысты, яғ ни дененің жоғ арғ ы бө лігінде, немесе тө менгі бө лігінде орналасуы ө те маң ызды. Мысалы, аяқ тың веналарында қ анның ауыртпалық кү шін ең серу қ ажеттілігі бұ л тамырлардың қ абырғ асында, қ ол, бас жә не мойын веналарымен салыстырғ анда, тегіс бұ лшық ет тіні мен қ ақ пақ шаларының кү шті дамуына ә келеді. Веналар қ абырғ асының гистологиялық қ ұ рылысының ерекше ө згешеліктері мыналар: 1) эластикалық қ аң қ асы нашар дамығ ан-ә детте ішкі эластикалық мембранасы жоқ немесе нашар дамығ ан. Оның орнына ішкі жә не сыртқ ы қ абық тардың шекарасында бойлық бағ ытта ө тетін мү шеге эластикалық талшық тардың торы орналасады. Тө мен қ ан қ ысымы жә не нашар дамығ ан эластикалық қ аң қ асы веналар қ абырғ асының деформацияғ а жә не қ абысуғ а оң ай ұ шырауына ә келеді. 2) веналардың қ абық тары арасындағ ы шекаралары, артериялармен салыстырғ анда, ішкі жә не сыртқ ы эластикалы мембраналары болмағ андық тан, айқ ын емес; 3)ортаң ғ ы қ абығ ында циркулярлы бұ лшық етті қ абаты нашар дамығ ан. Сондық тан, веналардың ортаң ғ ы қ абығ ы жә не тұ тас қ абырғ асы сә йкес артериямен салыстырғ анда едә уір жұ қ а болып келеді; 4) сыртқ ы қ абық -артериялармен салыстырғ анда жақ сы дамығ ан- бұ л вена қ абырғ асының ең қ алың қ абығ ы, тамырлардың тамырлары вена қ абырғ асының барлық қ абық тарына ө теді; 5) шамамен веналардың жартысында жақ сы дамығ ан қ ақ пақ аппараты бар, нақ тылы айтқ анда жү рек дең гейінен тө мен орналасқ ан веналар. Олар гидростатикалық қ ысымғ а қ арсы тұ рып, қ анның бір бағ ытта-жү рекке қ арай ағ уына себептеседі.

Микроциркуляторлық арнаның тамырлары(анық тамасы, оларды атап беру, МЦА-ның ә келуші жә не алмасу буындарының қ ұ рылысын сипаттау. ) Микроциркуляторлық арна(МЦА)-тек қ ана микроскоп арқ ылы кө рінетін, диаметрі 100 мкм тө мен ұ сақ қ ан тамырлар жү йесі. МЦА артериолдардан, прекапиллярлық артериолдардан(прекапиллярлық ), капиллярдан, посткапиллярлық венулдардан(посткапиллярлық ), венулдардан, жә не де артериоло-венулярлық анастомоздардан тұ рады. МЦА тамырлары бірігіп(артериолдардан венулдарғ а дейін қ оса санағ анда) жү рек-тамыр жү йесінің қ ұ рылымдық -функциялық бірлігін қ ұ райды. Лимфа тамырларымен жә не дә некер тінмен қ оршалғ ан қ ан тамырларының бұ л кешені бір қ атар функцияларды қ амтамасыз етеді. МЦАның 3 буынын айырады: артериялық -ә келуші буыны(артериолдар жә не прекапиллярлар), капиллярлық -алмасу буыны(капиллярлык тор), веналық -ә кетуші(посткапиллярлық, жинақ таушы жә не бұ лшық етті венулдар). МЦАның артериялық (ә келуші)буынына артериолдар жә не матартериолдар немесе прекапилляплық артериолдар жатадыАртериолдар-МЦАның бастаушы бө лімі-қ уысының диаметрі 50-100 мкм қ ұ райтын микроскопиялық тамырлар. Олардың қ абырғ асы ү ш қ абық тан тұ рады: ішкі(эндотелий, субэндотелий, ішкі эластикалы мембрана), ортаң ғ ы қ абық (1-2 қ абат тегіс бұ лшық етті жасушалардан қ ұ рылғ ан жә не олар гемокапилляпларғ а қ анның қ ұ йылуын реттейді), сыртқ ы немесе адвентициялық қ абық (дә некер тінмен бітіскен борпылдақ талшық ты тіннің ө те жұ қ а қ абатынан тұ рады. Прекапиллярлық артериодар немесе матартериолдар-артериолдардың, калибрі 50 мкм-ден біртіндеп 5-10 мкм-дейін тарылатын, ұ зындығ ы 10-100 мкм конус пішінді, ақ ырғ ы бө лімдері, немесе артериолдардан перпендикулярлы бө лініп шығ атын жің ішке микротамырлар. Қ абырғ асының қ ұ рылысы: ішкі, ортаң ғ ы, сыртқ ы қ абық. Микроциркулярлық арнаның капилярлық (алмасу) буыны қ ан тасыйтын капилярлардан(лат. capillus-шаш, қ ыл, тү к) немесе гемокапиллярдан тұ рады. Капиллярлар-қ абырғ асы ең жұ қ а жә не саны ең кө п, қ уысының диаметрі 4-30мкм микротамырлар. Капиллярлардың қ абырғ асы ү ш жұ қ а кабаттан қ ұ рылғ ан: эндотелиалді қ абаты-базалды мембранада орналасқ ан жалпақ пішінді эндотелиоциттерден тұ рады, ортаң ғ ы қ абаты гемокапиллярдың кейбір бө ліктерінің ұ зына бойында, базалді мембрана ажырағ ан екі жапырақ шаларының арасындағ ы қ уыста, орналасқ ан перициттерден тұ рады, сыртқ ы қ абаты адвентициалді жасушалардан (фибробласттар мен адипоциттердің ізашарлары) жә не негізгі аморфты затқ а шомғ ан коллаген мен ретикулярлы талшық тардың нә зік торынан қ ұ рылғ а.

Гемопоэз туралы тү сінік. Гемопоэз –бұ л қ ан жасалу тканінде ө тетін қ ан жасалу процессі. Алғ ашқ ы қ ан жасалу эмбриондық кезең де басталады: тізбекті тү рде бірнеше дамып келе жатырғ ан органдарды ө теді. Ересек адамда гемопоэз ә р тү рлі сү йектердің (бас сү йегі, қ абырғ а, ұ зын тү тікті сү йектер, т. б. ) қ ызыл сү йек миында ө теді. Эмбриондық гемопоэз (туылғ анғ а дейінгі кезең ) бірнеше этапта ө теді: 1) мезобластикалық этапы-ұ рық тың дамуының 2-3і аптасында сары уыз қ апшасының ұ рық тан тыс мезодермасында мезенхималық клеткалардың жиынтығ ы –қ ан аралшық тары пайда болады. Мұ ның ортасындағ ы клеткалар дө ң геленіп 1-лік қ ан клеткалары-қ ан дін, клеткаларына айналады, перифериялық клеткаларынан болашақ қ ан тамырлардың эндотелийі дамиды. Сонымен, қ анмен қ ан тамырдың дамуы ө те тығ ыз байланысты; 2) гепатотимолиенальді этапы-дифференцияланбай қ алып қ ан ағ ынымен ұ рық тың ә ртү рлі органдарына 2-ші ай кезең інде кө шіп қ онады. Олар бұ л органдарда дифференцияланып қ ан клеткаларын ә ртү рлі типтерін береді; 3) тимомедулолимфоидтық этапы-5-ші айдан бастап гемопоэз сү йек миында басталады. бұ л жерде КДК-нан қ ан клеткаларының барлық типтері экстраваскулярлы дамиды. Туылғ анғ а дейін сү йек миы қ ан жасалудың универсальді жә не орталық органына айналып, бұ л дә режесіне ө мір бойы сақ тайды. Постэмбриондық гемопоэз туылғ аннан кейін орталық жә не перифериялық органдарда ө теді. Егерде эмбриондық гемопоэз нә тижесінде қ ан ткань ретінде алғ ашқ ы рет пайда болса, постнатальді гемопоэз қ ан клеткаларының физиологиялық регенерация процесс болып табылады.

Сү йектің қ ызыл кемігінің гемопоэздің жә не иммунопоэздің орталық мү шесі ретінде қ ұ рылысы. Қ ызыл сү йек ми қ ан жасалудың орталық органы, мұ нда ө з санын сү йемелдейтін жә не клеткаларына дамитын КДК-нің популяциясы орналасады. КСМ-дык турі қ оң ыр-қ ызыл жә не консистенциясы жартылай сұ йық. КСМ-дың қ аң қ асын ұ зын ө сінділі ретикулярлы клеткалар, ретикулярлы талшық тар, синусоидты капиллярлар қ ұ райды. Алдың ғ ы екі компоненттен бірігіп қ уыстар қ ұ райды. Ретикулярлы клеткалар бірнеше қ ызметтер атқ арады: 1) клеткааралық зат синтездейді; 2) тіректік; 3) трофикалық -олар арқ ылы дамып жатқ ан қ ан клеткаларынан қ оректену ө теді; 4)ретикулярлы тань дамып жатқ ан қ ан клеткаларының микроортасын қ ұ рып, олардың дифференциялану бағ ытын анық тауғ а қ атысады. Миелоидты тканьде ретикулярлы стромага қ оса макрофагтар май клеткалары орналасады. Ретикулярлы строманың қ уыстары ішінде 2-ші клеткалық линия-дамудың ә ртү рлі стадиясындағ ы гемопоэздік клеткалардың аралшық тары орналасады. Қ алыпты жағ дайда синусоидты капиллярларғ а пісіп жеткен қ ан клеткалары жә не лимфоциттердің бастамалары ө тіп отырады. Қ ызыл сү йек миының қ ызметтері: 1) гемопоэз; 2) қ ан арнасынан ескі жә не бұ зылғ ан қ ан клеткаларын алып тастау; 3) иммундық.

Иммундық жү йенің шеткі мушелеріне – Тимус айыр без орталық қ ан жасау жә не иммунопоэз органы. Ол эмбрионының ішек тү тікшесінің алдың ғ ы бө лігінен дамиды –оның қ абырғ асының дө ң естік пайда болып, бірте-бірте бө лініп дербес органғ а айналады. Бұ л кезде тимус сырты дә некер тканьді капсуладан, ал ішкі бө лігі энтодермалы куб пішінді эпителиоциттерден қ ұ рылғ ан, яғ ни тимус алғ ашқ ы кезде эпителийлі орган. Тимуске КСМ-ден Т-лимфоциттердің бастамалары миграцияланғ анда эпителий клеткалары пішінін ө згертіп жұ лдыз тә різді болады. ө сінділері арқ ылы байланысып олар эпителийлі торын қ ұ райды. Туылғ аннан кейін тимустың стромасы ретикулин жә не эпителий клеткаларынан турады. Сондық тан тимустың стремасын ретикуло-эпителиальді деп атайды. Олардың арасында фибробласттар жә не макрофагтар бар. Эпителий клеткалары тимустың гормондарын синтездейді: 1)тимопоэтин-Т-лимфоциттердің бастамаларының дифференциялануын жә не пролеферациясын қ оздырады; 2) тимозин-Т-лимфоциттердің дифференциялануына себепкер болады. Кемелденген тимустың капсуласы қ ыртыстар қ ұ райды. Тимус 2 бө ліктен тұ рады: қ абық ты жә не милы. Жоғ арыда айтылғ ан қ алқ а тек қ ана қ абық ты бө лігін бө леді, ал ми қ абатына жетпейді. Сонымен тимус жартылай боліктерге бө лінеді. Тимустың қ абық ты бө лігі микропрепаратта қ оң ырлау болып кө рінеді, себебі оның перифериясында орналасқ ан Т-лимфоциттердің бастамалары тимозин жә не тимопоэтин ә серінен интенсивті бө лініп ө те тығ ыз орналасады. Бірақ тимуста дамитын лимфоциттердің кө пшілігі қ ан арнасына кірмейді, оғ ан кіретін- тек қ ана жат антигендерге спецификалық рецепторлары бар. Адамның қ анында ө з тканьдерінде антигендер айналып жү реді. Қ анмен дамып келе жатқ ан Т-лимфоциттер арасында қ абық қ абатының лимфоциттерін ө з антигендерінен қ орғ айтын тимогематикалық барьер болғ анымен ө з тканін антигендері бұ л барьерден ө тіп отырады.

Иммуногенездің перифериялық мү шелері. Лимфоциттердің антиген тә уелді пролиферациясы жә не дифферециялануы жайлы тұ сінік. Перифериялық органдарғ а лимфа тү йіндері, талақ жә не барлық органдардың, тү йіндердің лимфоидты қ ұ рылымдары жатады. Бұ л органдарда жат антигендерге қ арсы иммунды қ орғ аныс реакция даму кезінде лимфоциттердің антиген тә уелді диффферациялануыө теді. Лимфа тү йіндері пішіні бұ ршақ тә різді, оның ойыс жағ ынан ішіне қ оректендіретін артерия кіреді. Сыртынан лимфа тү йіні дә некер тінді капсуламен қ апталғ ан, мұ нан ішіне қ арай нә зік қ абатшалар – трабекулалар ө тіп лимфа тү йінін бө лшектерге бө леді. Лимфа тү йіндерінің қ ызметі; 1. Қ ан жасаушы перифериялық орган; 2. Тканьдерден шық қ ан лимфаны қ ан арнасына қ ұ яр алдын жат антигендерден тазартады; 3. Лимфаны лимфоциттермен жә не антиденелермен байытады. Қ ан жасаудың перифериялық органдарында антиген тә елді пролиферациясы жә не дифференциясы ө теді. Бұ л дифференциялану жат антигендердің ә серінен бласттрансформация реакциясы арқ ылы ө теді. Бласттрансформация иммунитет дамуының негізі болып табылады. Ә рбір антиген 2 компоненттен тұ рады – гаптен жә не тпасымалдаушы. Қ анғ а тү скен антиген перифериялық қ ан жасау органдарында міндетті тү рде макрофагтармен байланысады. Мү ндай макрофаг В-лимфоциттермен контактты ә рекеттесіп оғ ани 2 сигнал береді. 1-сигнал антигендік гаптеннен тү седі – оны специкалық деп атайды, себебіол синтезделетін антидененің химиялық структурасының антигенге комплементарлығ ын қ амтиды. Ал, екіншісигнал антигеннің тасымалдаушысынан тү седі, оны пролиферативтік деп атайды. Себебі ол В-лимфоциттердің кө беюін қ амтиды. Осы соң ғ ы сигналдан кейң н В1 лимфоцит бласттрансформация реакциясына кіріседі. 5. Тимус-айыр безі, орталық қ ан жасау жә не иммунопоэз органы. Ол эмбрионның ішек тү тікшесінің алдың ғ ы бө лігінен дамиды-оның қ абырғ асының дө ң естік пайда болып, бірте-бірте бө лініп дербес органғ а айналады. Бұ л кезде тимус сыртқ ы дә некер тканьді капсуладан, ал ішкі бө лігі эндодермалы куб пішінді эпителиоциттерден қ ұ рылғ ан, яғ ни тимус алғ ашқ ы эпителийлі орган. Тимуске КМС-ден Т-лимфоциттердің бастамалары миграцияланғ анда (тимустың дамуының 2-ші кезең ) эпилей клеткалары пішінін ө згертіп жұ лдыз тә різді болады. Ө сінділері арқ ылы байланысып олар эпителийлі торын қ ұ райды. Туылғ аннан кейін тимустың стромасы(қ анқ асы)ретикулин жә не эпителий клеткаларынан тұ рады. Сондық тан тимустың стромасын ретикуло-эпителиалды деп атайды. Олардың арасында фибробласттар жә не макрофагтар бар. Эпителий клеткалары тимустың гормондарын синтездейді: 1)тимопоэтин-Т-лимфоциттерд1)тимопоэтин-Т-лимфоциттердің бастамаларының дифференциялануын жә не пролиферациясын қ оздырады 2)тимозин-Т-лимфоциттердің дифференциялануына себепкер болады. Кемелденген тимустың капсуласы қ ыртыстар қ ұ рып қ атпарлар қ ұ райды. Тимус 2 бө ліктен тұ рады: қ абық ты жә не милы. Жоғ арыда айтылғ ан қ алқ а(аралық перделер) тек қ ана қ абық ты бө лігін бө леді, ал ми қ абатына жетпейді. Сонымен тимус жартылай бө ліктерге бө лінеді. Тимустың қ абық ты бө лігі микропрепаратта қ оң ырлау болып кө рінеді, себебі оның перифериясында орналасқ ан Т-лимфоциттердің бастамалары тимозин жә не тимопоэтин ә серінен интенсивті бө лініп ө те тығ ыз орналасады. Пісіп-жетілген сайын рецепторлық аппараты дамып бірте-бірте ми қ абатына қ арай ығ ысады. Т-лимфоциттер қ абық пен мидың арасында қ ан арнасына ө тіп лимфоцитопоэздік перифериялық органдарына-талақ қ а жә не лимфа тү йіндеріне жетеді.

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 Следующая ⇒