35. сұрақ Генетикалық кодттың сипаттамасы

Генетикалық код — тірі организмдерге тә н нуклеин қ ышқ ылдары молекуласындағ ы тұ қ ым қ уалаушы (генетикалық ) ақ параттың нуклеотидтер тізбегі тү ріндегі біртұ тас “жазылу” жү йесі. Бұ л — барлық тірі организмдерге ортақ заң дылық.

Генетикалық код туралы қ азіргі қ алыптасқ ан кө зқ арасқ а 1960 жылы Америка ғ алымдары М. Ниренберг, Г. Корана жә не П. Ледердің жү ргізген зерттеулері кө п ә серін тигізді. Генетикалық код бірлігі — ДНҚ мен РНҚ молекуласындағ ы 3 нуклеотид (триплет) тізбектерінен тұ ратын кодон (аРНҚ нуклеотидтерінің триплеттері) болып табылады. Гендегі кодондар тізбегі осы генді “жазатын” (кодтайтын)ақ уыздағ ы амин қ ышқ ылдар тізбегін анық тайды. Клеткадағ ы генетикалық код екі сатыда іске асады:

1. транскрипция сатысы ядрода жү реді жә не ДНҚ -ның сә йкес бө ліктерінде ақ параттық (информациялық ) рибонуклеин қ ышқ ылдарының молекулалары (аРНҚ ) жасалады. Сонымен қ атар, ДНҚ нуклеотидтер тізбегі аРНҚ нуклеотидтер тізбегі ретінде қ айта жазылады;

2. трансляция сатысы цитоплазмада, ақ уыз синтезделетін рибосомада жү реді. Сондай-ақ, аРНҚ нуклеотидтер тізбегі, полипептидтер қ ұ райтын амин қ ышқ ылдарқ алдық тарының белгілі бір тізбегіне кө шеді. ^[1]

Генетикалық кодтың бір ерекшелігі, ә мбебап екендігі, яғ ни барлық организмдерде белгілі бір 3 нуклеотид (триплет) белгілі бір амин қ ышқ ылдарын “жазады” (кодтайды). Бір амин қ ышқ ылы бірнеше триплетпен “жазылуы” (кодталуы) мү мкін. Кодондар арасында “ү тір” болмайды, яғ ни олар бір-бірінен бө лінбеген. Ол бір геннің аймағ ында белгіленген нү ктеден бастап, бір бағ ытта есептелінеді. 64 кодонның 61-і ақ уыз қ ұ райтын 20 амин қ ышқ ылдарын “жазады” (кодтайды), ал қ алғ ан ү ш “нонсенс” (мағ ынасыз)кодондар (УАГ, УАА жә не УГА) полипептид синтезін аяқ тайтын “нү кте” қ ызметін атқ арады. Олар ақ уыз биосинтезінінің аяқ талғ анын білдіреді. ^[2]

⇐ Предыдущая 19 20 21 22 232425 26 27 28 Следующая ⇒