4. Г.Ибраһимовның 20 нче еллар иҗаты.

20 елларның беренче яртысы Г. Ибраһ имовның яң а идея-эстетик эзлә нү лә р чоры. Без моны “Казакъ кызы” (1911)романында кү рә без. Бу ә сә рдә язучы, совет язучыларыннан беренче буларак, семьядагы һ ә м иҗ тимагый изү гә каршы кү тә релгә н мө селман кызы образын бирә. Моның белә н ул тө рки ә дә биятта хатын-кыз азатлыгы темасы ныгуына зур ярдә м итә.

Бу ә сә рдә Г. Ибраһ имовның художниклык осталыгы бар яктан да кү ренә: сюжет һ ә м композиция тө зү, геройларның эчке дө ньясын тирә н ачып бирү, кө нкү реш сурә тлә ренең мул һ ә м тө гә л булуы, пейзаж картиналарының пластиклыгы, теленең матурлыгы, кө чле булуы. Бу ә сә рдә автор ү зенең шә хси иҗ ат тә җ рибә сеннә н генә тү гел, рус классик романнарының казанышларын да, казакъ фольклорын да киң файдалана.

“Тирә н тамырлар”(1928) романы шулай ук кү пмиллә тле совет ә дә бятының алтын фондына керә. Анда татар прозасы ө чен яң а тема- дө ньяны социалистик ү згә ртеп кору темасы кү тә релә, яң а кеше формалашу процессы кү рсә телә. Аның югары дә рә җ ә дә партиялелеге һ ә м новаторлыгы менә шунда була да инде. “Тирә н тамырлар” романы татар ә дә биятында социалистик реализм формалашуда зур роль уйный һ ә м кайбер тө рки ә дә биятларда реалистик прозаның формалашуына зур йогынты ясый., чө нки ул елларда татар ә дә биятында чынбарлыкны болай киң һ ә м тирә н кү рсә тә алган бү тә н ә сә р ә ле булмаган.

Г. Ибраһ имов: “Ү ткә ннең агулы һ ә м михнә тле кабахә т якларын ә йбә т яктырту һ ә м аң лаешлы итеп сурә тлә ү ө чен ү зең дә аң а бү генге казанышлар һ ә м килә чә кнең бө ек максатлары югарылыгыннан карый алу сә лә тен ү стерергә кирә к”, - дип язган.

Г. Ибраһ имовта мондый мө нә сә бә т аның яң адан эшлә нгә н ә сә рлә рендә – “Татар хатыны нилә р кү рми” повесте һ ә м “Безнең кө ннә р” романында гә ү дә лә нә. 9

“Татар хатыны нилә р кү рми”(1909) повестеның тарихи-ә дә би кыйммә те бик киң рә к. Хатын-кыз язмышы совет Кө нчыгышы ә дә биятларының кү бесе ө чен актуаль тема була. Урта Азия, Казакъстан, Кавказ халыкларының бик кү п кү ренекле язучылары бу теманы кү тә рә, лә кин барлык ә сә рлә р арасында Ибраһ имовның повесте якты йолдыз булып янып тора. Ул тө рки халыкларның кү п кенә язучыларына йогынты ясый.

Татар хатынының фаҗ игале язмышын калкурак кү рсә тү максатыннан чыгып, Гө лбануны хә лә кә ткә китергә н социаль сә бә плә рне кү рсә теп бирә. Повестьның ү згә ртелгә н вариантында Октябрьгә кадә рге татар авылының тормышы, халыкның кө нкү реше тулы тасвирланган.

Повестьта кү ренгә нчә, татар хатынының язмышы гаилә мө нә сә бә тлә ренең характеры, мө селман хатын-кызының җ ә мгыятьтә ге хә ле, ислам дине, шә ригать кануннары кебек факторлар белә н билгелә нә.

Ә сә рдә сурә тлә нгә н вакыйгаларның трагик тә мамлануында, Гө лбануның һ ә лакә тендә тирә н фә лсә фи мә гънә бар. Ә дип моның белә н ул тормыш кысаларында татар хатынын коткару мө мкин тү геллеген раслый, аның ө чен иҗ тимагый тормышны нигездә н ү згә ртү кирә клеген кү рсә тә, һ ә м, читлә телгә н рә вештә, татар дө ньясын тө бе-тамырыннан ү згә рткә н Октябрь нең кө чен, бө еклеген, зарури булуын исбатлый. Социалистик реализм язучысының уң ай идеалы белә н критик реализм методы арасындагы аерма шунда кү ренә дә инде.

Г. Ибраһ имовның художниклык талантына тарихилык принцибы, иҗ тимагый ү сеш законнарын тирә н аң лау, хә зерге заман тормышы кү ренешлә рен ү ткә ннең дә вамы итеп карау һ ә м тарихи перспективада кү рә белү кебек ә һ ә миятле сыйфатлар бар.

Ә дә биятка алып килгә н яң алыклар хатын-кыз азатлыгы темасының ныгуында, тормышны нигездә ү згә ртеп кору кирә клеге темасы кү тә релү дә, социалистик реализм язучысының уң ай идеалы белә н критик реализм методы арасындагы аерма шунда кү ренә дә инде. 10

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 Следующая ⇒