ДАУЫСТЫҢ БҰЗЫЛУЫ.

ДАУЫСТЫҢ БҰ ЗЫЛУЫ.

Сө йлеу тіліндегі мү кістердің патологиялық дә режелеріне, белгілі бір мү шелерінің атқ аратын қ ызметтерінің бұ зылуына, зақ ымдануының уақ ытына, басты кемістіктердің ық палынан пайда болатын екінші бір ақ аулық тардың кө рінуіне байланысты олардың бір-бірінен айырмашылық тары да ә р алуан болып келеді. Олар ә рқ айсысының ө зіне тә н симптоматикалық жә не динамикалық ерекшеліктеріне қ арай ә р тү рлі салағ а бө лінеді. Мұ ндай салағ а дауыстың бірқ алыптылығ ының бұ зылуы, сө йлеу тіліндегі дауыс ырғ ағ ының бұ зылуы, тұ тық па, дислалия, ринолалия, дизартрия, алалия, афазия, жазу тілі мен оқ у тілінің бұ зылуы жатады.

Тіл бұ зылуының себептері органикалық жә не функциональдық болып бө лінеді.

Органикалық – тү рлі зақ ымдардың нә тижесінде тіл аппараты мен жү йке жү йесінің бө лімдерінің бұ зылуы.

Функциональдық – мұ нда органикалық зақ ымдану болмайды, тек сө йлеу механизмдерінің функциясы бұ зылады.

Тілдің бұ зылуы тү рлі жаста, ә сіресе жас балаларда кө п кездеседі.

Сө йлеудегі бұ зылу келесі топтарғ а бө лінеді:

1. Фонетикалық бұ зылулар – бір дыбысты немесе бір топқ а жататын дыбыстарды айта алмау (ызың, шұ ғ ыл, тіл ортасы, тіл алды дыбыстардың бұ зылуы; дауыссыз дыбыстардың қ атаң – ұ яң – ү нді айтылуының бұ зылуы, дыбыстарды дұ рыс қ абылдау қ абілетінің бұ зылуы). Бұ ғ ан дислалия, дизартрия, фонетикалық -фонематикалық жетілмеу жатады.

2. Лексикалық -грамматикалық бұ зылулар. Бұ ғ ан енетіндер: шектеулі сө здік қ ор, жадағ ай фраза; фразадағ ы жә не сө йлемдегі сө здердің ө зара қ иыспауы, шылаулар мен жалғ ау-жұ рнақ тарды қ ате қ олдану (сө йлеудің жалпы жетілмеуі).

3. Ә уендік – екпіндік бұ зылулар: екпінді дұ рыс қ оймаумен байланысты, дауыстың кү ші мен жоғ арылығ ы, тембрінің бұ зылуына қ арай (ақ ырын, қ арғ ылың қ ы, бақ ылдақ жә не т. б. ). мысалы: дисфония, ринолалия, ринофония т. б.

4. Қ арқ ындылық – ырғ ақ тық бұ зылулар: мидағ ы қ озу ү дерістерінің басымдылығ ымен байланысты болатын шапшаң қ арқ ын (брахилалия); тежелу ү дерістері басым болатын баяу қ арқ ын (брадилалия); ү зік-ү зік қ арқ ын (қ ажетсіз паузалар, сү ріну, қ ұ рысу сипатты емес кекештену – физиологиялық итерациялар, полтерн жә не қ ұ рысу сипатындағ ы – тұ тығ у немесе кекештік).

12 3 4 5 6 Следующая ⇒