4) РУХАНИ МҰРА САЛТ ДӘСТҮР ТУРАЛЫ

⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 5Следующая ⇒

4) РУХАНИ МҰ РА САЛТ ДӘ СТҮ Р ТУРАЛЫ

Ұ лтымыздың ə р мұ ң ының басында

Салт пен сана, тіл мен дə стү р қ асында,

Арал зары шапқ ан кезде насырғ а,

Қ орғ аушы боп тағ ы да біз жү ргенбіз

Мейірім қ осып мейірімсіздеу ғ асырғ а

Сан ғ асырлық ұ лтымыздың шайқ асы

Сендейлерді тайраң дату ү шін бе? – деп

« Жаң а қ азақ тар немесе рухани байлық -сыз мемлекет қ ұ руғ а болады деп ойлай-тын жас бизнесменге хат» атты ө лең індеМ. Шаханов ұ лттың сақ талуы ү шін термен қ анның тө гілгенін паш етеді. Жə не дебұ л қ айрат, ерік-жігер ұ лт рухы ү шін бол-ғ андығ ын айғ ақ тап кетеді. Ө лең жолда-рынан байқ ағ андай ұ лт сө зімен матасабайланысқ ан « мұ ң », «шайқ ас » тіркестісө здері «ұ лт» ұ ғ ымын терең детіп, экспрессивті-эмоционалды кү ш беруде.

. Бастапқ ы кезде тіл мен халық ұ ғ ым-дарының сабақ тастығ ы туралы мə селе ха-лық тық рух, идея, мə дениет проблемала-рынан бастау алса, қ азірде оның аясыə лдеқ айда ауқ ымды деп есептеледі. Тілмен халық ұ ғ ымдарының арақ атынасынтанымдық ұ станымдармен байланыстыр-ғ ан академик Ə. Қ айдар «тіл ə лемінің » қ ұ -діретін алдымен «сол тілді жаратушы, солтілде сө йлеуші халық тың » тыныс-тірші-лігімен, ə дет-ғ ұ рпымен, салт-санасыменсабақ тастыра дə йектейді. Ғ алым «Этнос тілінде тек оның ө зі туралы ғ ана емес, ө зіжасап келе жатқ ан табиғ и ортасы мен қ о-ғ амдағ ы қ арым-қ атынастары туралы да, жан дү ниесі, жү рек сыры, қ уануы менсү йінуі, ренжуі мен кү луі, тү с кө руі, ұ қ қ а-ны мен тү йгені, танымы мен талғ амы, барлық қ ұ былысты ө зінше бағ алап-бағ ам-дауы – бə рі-бə рі, біле білсек, ө з тіліндеө рнегін тауып, ө зіне-ө зін кө рсететін айнаіспеттес» [1; 11] деген қ ағ иданы ұ станаотырып, «этнос болмысы» мен «тіл ə ле-мін» керемет ү йлесімділікпен ұ штастыразерделеді. Осы жердегі «этнос болмысы»ұ ғ ымының таң далу себебін зерттеуші екітү рлі принципке сү йене тү сіндіреді:

1. «... біз этностың жеке мə селелерін емес, оның тұ тас бейнесін, барша болмысынанық тағ ымыз келеді;

2. этнос туралы то-лық мағ лұ мат тек оның тіл қ азынасындағ ана сақ талады. Этностың шынайы бол-мысын басқ а ғ ылымдар дə л этнолингвис-тикадай айқ ындай алмайды». Демек, ха-лық тарихын да, ұ лттық мə дениеттің да-муын да, тіпті халық тық ойлаудың қ а-лыптасуын да біз тіл арқ ылы анық тайаламыз. Тіл арқ ылы сө здің астарлы ұ ғ ы-мын зерделей аламыз.

С. И. Ожегов ө з тү сіндірме сө здігін-де «Нация – исторически сложившаясяустойчивая общность людей, возникшаяна базе общности языка, территории, эко-номической жизни и психического склада, проявляющегося в общности культуры»[2; 320] деп ұ лт сө зіне анық тама береді.

Ұ лттық бағ ыттың мақ саты – руханиқ ұ ндылық тар негізінде азаматтылық қ а

тə рбиелей отырып, ө зінің жə не басқ аелдердің дə стү рін, тілін, мə дениетін, ді-

нін қ ұ рметтеуге, ұ лттық келісімге баулу.

Ол қ ұ рамдас бө ліктерден тұ рады: ұ лттық сана, патриотизм, ұ лтжандылық, салт-дə стү р, ə дет-ғ ұ рып жə не т. б.

Дү ниежү зілік мə дениет пен білім-нің Аристотельден кейінгі екінші ұ стазы

⇐ Предыдущая 1 2 345 Следующая ⇒