− «Идеалды қоғам болмайды» деген тұжырымға тоқыраймыз ғой.

− «Идеалды қ оғ ам болмайды» деген тұ жырымғ а тоқ ыраймыз ғ ой...

− Адамзат қ оғ амы идеялар қ ақ тығ ысы тоқ тап қ алғ ан, қ арсылық тар мен қ иындық тар болмағ ан жұ мақ дә уір мен жер бетіндегі жә ннат мекенді ә зірге білмейді. Кү йретуші кү штер барлық дә уірлерде болғ ан, ә рбір тарихи кезең де ол ө зіндік бір формасын тауып, жарық қ а шығ уғ а жан салады. Радикалдану ү дерісі – ХХІ ғ асырдың мә селесі, осы кезең дегі кү йретуші идеялардың кө рініс табу тұ рпаты. Ә зірге ол радикалдану қ ұ былысын қ олдан жасаушылар мен жандандырушылар ү шін барлық формалардың ішіндегі ең ың ғ айлысы болып отыр.

Ал ол форма кең ө лшемді, терең мазмұ нды, тү рлендіруге икемді дін қ алыбын иемденіп, оның болмысын бұ рмалап танытуғ а тырысқ анда, қ арапайым сананың ақ пен қ араны ажырата алмай сансырап қ алуы қ алыпты жағ дай. Ө йткені ол сананың бұ ғ ан лайық ты дайындығ ы болғ ан жоқ. Ол заң ды да: Радикалдану ү дерісінің ә лемдік осынша жылдам қ арқ ын алатынын болжап біліп, дайындық жасап ү лгерген ел жоқ қ а тә н. Бұ л орайда бү кіл адамзат қ оғ амы қ ұ былыстың ө зімен де, себебімен де емес, салдарымен кү ресуге мә жбү р болып қ алды. Алғ ашқ ы ауыр соқ қ ылардан кейін ес жинап, етек жауып, болуы мү мкін лаң дардың алдын алуғ а адамзаттың тө селе бастағ анына тарихи ө лшеммен алғ анда кө п уақ ыт бола қ ойғ ан жоқ.

Ә лемдік тарихтың тағ ылымды тә жірибесіне сү йеніп пайымдар болсақ, адамзат қ оғ амы бұ л шырғ алаң нан шығ удың да жолын табады. Бірақ келер кү ннің кү йреткіш кү штері ө зіне жаң а тұ рпат табуғ а тырысатынын да тү сінуге тиіспіз. Айтылғ андардың аясында радикализмнің діни мә селе емес, саяси-ә леуметтік мә селе екенін тұ жырымдау кімге де болса қ иынғ а соқ пайды деп ойлаймын.

− Осы қ ұ былыстың ө зің із атап кө рсеткен саяси-ә леуметтік қ ырларын айқ ындай тү ссең із...

− Дін қ ағ идаларының бұ рмаланып, саяси мақ саттарғ а пайдаланылуы – мә селенің бірінші қ ыры болса, ә леуметтік ө мірдегі жеке тұ лғ а бетпе-бет жү здесетін қ иындық тарының осы мақ сатты жү зеге асыруғ а жегілуі – мә селенің екінші жағ ы. Діннің саяси мақ саттарғ а пайдаланылуы геосаяси, стратегиялық қ ырларынан да, дін қ ағ идаттарын қ арулы кү рес (ДАИШ мысалында – «жиһ ад») идеясына бұ рмалап жегу жө нінен де, идеалды мемлекет («Ислам мемлекеті») орнату жө ніндегі жалғ ан ә рі жасанды тү сініктерді орнық тыру тұ рғ ысынан да аз айтылып жү рген жоқ. Мен радикализм ық палына тү суге ә леуметтік жағ дайлар мен тұ лғ алық ерекшеліктердің қ ай дә режеде себеп болып отырғ анына аз-кем тоқ талып ө тейін. Бір жағ ынан бұ л жоғ арыда айтылғ ан кейбір ойларды тарата тү суге мү мкіндік береді.

Қ азақ стандық зерттеуші, психолог Л. Шакимова еліміздегі лаң кестік ә рекетке немесе оны ұ йымдастыруғ а қ атысқ ан тұ лғ алардың ө мір-дерегін зерттей отырып, олардың ә леуметтік-психологиялық мінездемесін жасақ тап шық қ ан. Оның сипаттауына сә йкес радикалды идеологияны ұ станушылар ішінде толық емес отбасынан шық қ андар – 18%, психологиялық соқ қ ы алғ андар – 39%, бас-сү йек жарақ атын алғ андар – 36%; тү зету мекемелерінде болғ андар – 32%; маскү немдікке салынғ андар – 61%; есірткіге тә уелділер – 27%; қ ұ мар ойынына салынғ андар 43%-ды қ ұ райды екен. Мұ ның ішінде, ә рине, осы аталғ ан қ иындық тардың бірнешеуін қ атар басынан ө ткерген немесе ішімдік, есірткі мен қ ұ мар ойындарына бірдей тә уелділікке тү скен тұ лғ алар аз еместігі айқ ын.

Лаң кестік идеологияғ а бой ұ рғ андардың 52%-ының тұ рақ ты жұ мыс орны жоқ, 38%-ының тұ рмыс дең гейі тө мен, 52%-ы баспанасыздар болғ ан. Білімі жө нінен алғ анда радикалды идеология ұ станушыларының 36%-ы – орта, 18%-ы – жоғ ары білімді болғ ан (Басқ а санаттағ ылар (аяқ талмағ ан орта, аяқ талмағ ан жоғ ары білімді) да болуы мү мкін, олар жө нінде мә лімет келтірілмейді). Тұ тастай алғ анда 84% лаң кестердің мү лде діни білімі болмағ ан.

Жас ерекшелігіне келсек, бұ л келең сіз қ ұ былыста ә деттегідей басым кө пшілікті жастар қ ұ райды. Барлық нә рседе, соның ішінде рухани ізденістерде де жоғ ары шекке (максимализмге) бейім тұ ратын, аң сар-мұ раты қ алыпты тіршіліктен жоғ ары, ерлік жасауғ а қ ұ штар, ө згерістерге қ ұ лшынысы мол, сонымен қ атар ересек буынмен салыстырғ анда бос уақ ыттың да қ ызығ ын кө бірек кө ретін жастардың қ ашанда жаң ашыл кө рінетін жат идеологиялық жә не қ ұ ндылық тық бағ дарларғ а оң ай елігетіні ә мбеге аян жайт. Радикалды идеология қ ұ рығ ына шындап ілінгендердің 48%-ы 26-35 жас аралығ ындағ ылар болса, 19%-ы 25 жасқ а толмағ андар екен.

Осының барлығ ы радикалдану қ ұ былысының ә леуметтік-тұ лғ алық алғ ышарттары қ аншалық ты пә рменді екендігін кө рсетеді. Сондық тан дін қ ағ идаларының дұ рыс тү сінілуі, шетін кө зқ арастарғ а жол берілмеуі ү шін діни сауаттылық ты жетілдіру қ аншалық ты маң ызды болса, радикалдануғ а икемді сананы оң сапағ а бейімдеу ү шін қ оғ ам мү шелерінің ә леуметтік-психологиялық мә селелерін шешуге қ олдау кө рсету де соншалық ты маң ызды.

Ә рине, ДАИШ қ атарында қ азақ стандық 400-ге жуық азаматтың бар екендігі, оның жартысына жуығ ын ә йелдер мен балалардың қ ұ райтыны ресми дереккө здерінде айтылып жү ргенімен, олардың ә леуметтік-психологиялық портретін жасақ тау мү мкіндігінің ә зірге шектеулі екені айқ ын. Дегенмен жоғ арыдағ ы талдаулар экстремистік жә не радикалды идеологияғ а тартылуғ а бейім тұ лғ алардың ортақ сипатын танытады деп сеніммен айтуғ а болады.

– Ә ң гімең ізге рахмет!

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 Следующая ⇒