Мазмұны

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 4Следующая ⇒

[жасыру]

· 1 Атауы

· 2 Кө рнекті мү шелер

· 3 Алаш автономиясының қ ұ рылуы

· 4 Ә кімшілік бө лінісуі

· 5 Жұ рты

· 6 Тарихы

· 7 Саясат жайғ асы

· 8 Экономикасы

· 9 Мә дениет жә не қ оғ ам

· 10 Ә леуметтік саласы

· 11 Қ арулы кү штері

· 12 Тү сініктемелер

· 13 Тағ ы қ араң ыз

· 14 Фильмдер

· 15 Сыртқ ы сілтемелер

· 16 Дереккө здер

Атауы[ө ң деу]

Алаш аутономиясы аталуы негізі болғ ан алаш сө зінің мағ ынасы — дә лме-дә л қ азақ, Қ азақ стан. Тағ ы да «Алты алаш заманы» деп Қ азақ хандығ ына нақ ү ш жү зден тыс қ ырғ ыз, қ арақ алпақ, қ ұ рама елдері кіргенін кө рсетеді.

Кө рнекті мү шелер[ө ң деу]

Толық мақ аласы: Алаш қ озғ алысының мү шелері

· Ақ баев Жақ ып

· Аманжолов Садық,

· Ө мір Алмасов

· Байтұ рсынов Ахмет,

· Бекімов Молданияз,

· Бірімжанов Ахмет,

· Бө кейханов Ә лихан Нұ рмұ хамедұ лы

· Боштаев Мұ қ ыш

· Досмұ хамедов Жаһ анша,

· Досмұ хамедов Халел,

· Ермеков Ә лімхан,

· Жақ ыпбаев Нү сіпбек,

· Жанайдаров Сейілбек Мейрамұ лы,

· Жұ мабаев Мағ жан Бекенұ лы,

· Итбаев Ережеп

· Қ адырбаев Сейдә зім

· Қ ашқ ынбаев Иса

· Кенжин Аспандияр

· Мә метов Базарбай,

· Омаров Елдес

· Сарсенов Биахмет

· Сабатаев Сатылғ ан,

· Солтоноев Белек,

· Танашев Уә литхан,

· Тиесов Елдес Омарұ лы,

· Мұ хаметжан Тынышбайұ лы,

· Тұ рлыбаев Айдархан,

· Шонанов Телжан,

· Шоқ ай Мұ стафа,

· Ғ аббасов Халел,

· Қ ұ лманов Бақ тыкерей,

· Ә лжанов Отыншы.

Алаш автономиясының қ ұ рылуы[ө ң деу]

1917 жылдың 5-13 желтоқ сан аралығ ында Орынборда екінші жалпы қ азақ сиезі ө тті. Сиезде Алашорда ү кіметі қ ұ рылды. Оның тө рағ асы болып Ә. Бө кейхан сайланды. Осы сиезде Алаш автономиясы жарияланды. Ә. Бө кейхан бастағ ан топ Қ азақ станды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше автономия жариялауды кейінге қ алдыра тұ руды қ ажет деп тапты. Ал Х. Досмұ хамедұ лы бастағ ан топ автономияны дереу жариялау керек деп санады. Соң ында екі жақ ортақ келісімге келді. Нә тижесінде Тү ркістан қ азағ ын қ осып алып, автономия жариялауғ а 1 ай мерзім берілді. Бір ай ішінде қ осылу ісі жү рмесе де автономия жарияланатын болып шешілді. Осы ү шін 1918 жылы 5 қ аң тарда шақ ырылғ ан Сырдария съезіне «бірігу мә селесін қ озғ ау ү шін» Б. Қ ұ лманов, М. Дулатов, Т. Қ ұ нанбайұ лы арнайы жіберілді. Бү л жиында табиғ и талас-тартыстан кейін Тү ркістанның оқ ығ андары қ осылуғ а ық ылас танытса керек. Ә йтсе де кө зделген бір айда қ осылу жайы сол кү йінде ө згеріссіз қ алды. Тү ркістан автономиясы да амалсыз жұ мысын тоқ татты. Қ азақ қ айраткерлері автономия жариялау ү шін қ айта жиналғ ан жоқ. II съездің қ аулысы кү шінде қ алып, енді ресми қ ағ аздарда «Алаш автономиясы» деп жазылатын болды. Тіпті осындай мө р табаны да мұ рағ аттардағ ы қ ұ жаттарда сақ талып қ алғ ан^[3].

Ә кімшілік бө лінісуі[ө ң деу]

Жұ рты[ө ң деу]

Тарихы[ө ң деу]

1917 жылы желтоқ санның 5 — желтоқ санның 13 Орынбор қ аласында ө ткізілген 2-ші бү кіл қ азақ -қ ырғ ыз қ ұ рылтайында жарияланғ ан. ^[4]

Саясат жайғ асы[ө ң деу]

Экономикасы[ө ң деу]

Мә дениет жә не қ оғ ам[ө ң деу]

Ә леуметтік саласы[ө ң деу]

Қ арулы кү штері[ө ң деу]

Тү сініктемелер[ө ң деу]

Тағ ы қ араң ыз[ө ң деу]

· 2-ші бү кіл қ азақ -қ ырғ ыз қ ұ рылтайы

· Алаш Орда

· Алаш партиясы

· Бө кейханов, Ә лихан Нұ рмұ хамедұ лы‎

Фильмдер[ө ң деу]

1990 — «Мағ жан» Мағ жан Жұ мабаев режиссері: Қ. Умаров

Жанр: “Деректі фильм” Ө ндіріс: “Қ азақ телефильм”

1993 — «Міржақ ыптың оралуы» Міржақ ып Дулатұ лы режиссері: Қ. Умаров

Жанр: “Деректі фильм” Ө ндіріс: “Қ азақ телефильм”

1994 — «Алаш туралы сө з» режиссері: Қ. Умаров

Жанр: “Деректі фильм” Ө ндіріс: “Қ азақ телефильм”

2009 — «Алашорда» режиссері: Қ. Умаров

Жанр: “Деректі фильм” Ө ндіріс: “Қ азақ фильм” Шә кен Айманов атындағ ы

Алаш автономиясының қ ұ рылуы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынғ ан мә лімет

Алаш

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынғ ан мә лімет

Алаш (ежелгі тү рік сө зі — бауырластар, қ андастар, туыстар) — кө не заманда, тү ркі халық тары бө ліне қ оймағ ан қ ауым кезінде дү ниеге келген ұ ғ ым. ^[1] Орта ғ асырлық жә не одан ерте кезең дегі деректерде қ азақ тың ө з алдына ел болып хандық қ ұ рғ анғ а дейінгі ежелгі тайпаларының ортақ атауы. А. аты тарихта кездесетін ең кө не атаулардың қ атарына жатады. Моң ғ ол — татар — қ азақ шежірелерінде Алаш (Алашы) хан туралы айтылады. Кеген тас жазуында (б. з. б. 4 ғ. шамасында) “Қ ағ ан алты бө ріг алаш(а) ерті” деген жолдар, Алтай тауының Сібір жағ ында (Тува) А. атты ө зен, А. атты тау сілемдері бар. А. атауы бү гінгі кү нге дейін тү рікмен, қ ырғ ыз, қ азақ, ноғ ай т. б. халық тардың есінде сақ талғ ан. Кеген тас жазуында “алты бө ріг” (“алты қ асқ ыр”) деген сө здің “алты алаш” мағ ынасын беретіні жө нінде (ү йсін, қ аң лы, қ ырғ ыз, хақ ас, татаб-татар, сяньби-ғ ұ н тайпалары) ғ ыл. болжамдар бар. А. туралы аң ыздарда мал-мү лікке жеке меншік болмағ ан кездегі қ ауым тұ рмысының сілемі байқ алады. “Алаш — алаш болғ анда, Ала тай ат болғ анда, Таң басыз тай, енсіз қ ой болғ анда” деп келетін сө здер осығ ан мең зейді.
^[2]

Қ азақ халқ ының басын қ ұ райтын ежелгі тайпалардың кө пшілігі Оғ ыз қ ағ анғ а бағ ынғ анын ескерсек, “Алты Алаш” деген ұ ғ ымды оғ ыздың алты ұ лына ерген ел деп те тү сінуге болады. Бұ л тұ рғ ыдан алғ анда Алаш деген ортақ тү ріктік атау Алтын Орда (Қ ыпшақ мемл. ) ыдырағ аннан кейінгі кезде қ айтадан жаң ғ ырғ ан бауырлас тү рік халық тарының басын біріктіру ұ раны, ортақ атауы да болғ ан сияқ ты. Ал, енді қ ара қ азақ шақ ыратын “Алаш” ұ раны “алаш — алаш болғ анда, Алаша хан болғ анда, бұ л қ алмақ қ а не қ ылмадық ” деген сө здер кейінгі Алаша есімімен байланысты деу қ исынғ а келеді. Бұ л орайда Сақ қ ұ лақ би шежіресін, Ә. Диваевтың, Г. Н. Потаниннің, Ш. Уә лихановтың, А. Янушкевичтің, Ш. Қ ұ дайбердиевтің, М. Тынышбаевтың ел арасынан жинағ ан аң ыз-ә ң гімелерін, кү нделік жазбалары мен ғ ыл. мақ алаларын атағ ан жө н. Олардың бірінде —алапес болып туғ ан бала, екіншісінде — алашағ а отырғ ызып кө терген хан, ү шіншісінде — Ұ лытаудан асырып тастағ ан баланың ә скербасы болғ аны, тө ртіншісінде — қ алмақ ты қ орқ ыту ү шін “Алаш” сө зін ұ ран еткені айтылады. Соның қ ай-қ айсысы да Алаштың хан болғ андығ ын, қ ара халық ты соң ынан ертіп, айбарының асқ андығ ын дә ріптейді. Ескі шежіре деректерінде Алаш атауы қ азақ халқ ының синонимі ретінде келтіріледі. Мыс., Қ адырғ али Жалаири ө з ең бегінде қ азақ тың орнына Алаш атауын қ олданады. Шежірелердің бірінде Алашқ а ө збек, тү рікмен, қ арақ алпақ, қ ырғ ыз, қ азақ, ноғ айды жатқ ызады. “Қ амбар батыр” жырында (“Тамашағ а жиылсын, Алты Алаштың баласы”), Бұ қ ар жыраудың Абылай ханғ а айтқ анында (“Он сан Алаш баласын, жұ мсап бір тұ рсың қ олың мен”), Махамбеттің (“Алты сан Алаш ат бө ліп, тізгінін берсе қ олыма”) ө лең дерінде Алаш сө зі қ азақ атауының баламасы ретінде берілген. “Атамыз — Алаш, керегеміз — ағ аш” деген қ азақ халқ ы ұ лттық тә уелсіздік жолындағ ы кү ресінде ежелгі Алаш ұ ғ ымына қ айта оралып, оны бостандық пен бірліктің ұ раны етіп алды. Соның дә лелі ретінде “Алаш қ озғ алысы”, “Алашорда”, “Алаш” деген ұ ғ ымдарды атауғ а болады. “Алаш азаматы” деу қ азақ халқ ының ауыз бірлігіне, елдің, жердің тұ тастығ ына мең зейді.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒