Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

Төрдүс көстүү

Ү һ ү с кө стү ү

Уруккуларга Бобчинскай уонна Добчинскай аҕ ылаһ ан-мэҥ илэһ эн киирэллэр.

Бобчинскай. Суоһ ар сурах!

Добчинскай. Иэдээннээх сонун!

Бары. Тугуй? Тугуй? Туох буолла?

Добчинскай. Соһ уччу сонун: дьэ, арай, гостиницаҕ а тиийэн кэлэбит…

Бобчинскай (быһ а тү һ эн). Биһ иги, Петр Ивановичтыын гостиницаҕ а тиийэн кэлэбит…

Добчинскай (быһ а тү һ эн). Ээ-э, Петр Иванович, мин кэпсиим.

Бобчинскай. Ээ-э, суох, мин кэпсиим… мин… мин… эн сатаан кэпсиэҥ суоҕ а…

Добчинскай. Эн барытын буккуйан кэбиһ иэҥ, сороҕ ун умнуоҕ уҥ …

Бобчинскай. Умнуом суоҕ а, умнуом суоҕ а… Эн мэһ эйдээмэ, мэһ эйдээмэ, мин кэпсиэм! Тойоттор, эһ иги этиҥ эрэ киниэхэ, мэһ эйдээбэтин!

Куорат Баһ ылыга. Чэ, эрэ, кэпсиир буоллаххытына кэпсии охсуҥ, туох буолла? Сү рэҕ им тохтоору гынна… Бу олоппоско олоруҥ … Мэ, Петр Иванович, манна олор… (Бары икки Петр Иванович тула олоруналлар). Дьэ, туох буолла?

Бобчинскай. Бэйи, тохтооҥ, тохтооҥ, барытын саас сааһ ынан… Били эн, суругу тутан баран мух-мах буолбутуҥ кэннэ мин… эн, Петр Иванович мэһ эйдээмэ, мин бэйэм билиэм! Ол кэнниттэн мин сонуну кэпсии охсоору Коробкиҥ ҥ а сү ү рбү тү м, Коробкин дьиэтигэр суох этэ, ол иһ ин Растаковскайга барбытым, онтум эмиэ суох этэ, ол иһ ин бу Иван Кузьмичка тэбиммитим, киниэхэ сонуммун кэпсии охсоору, онтон кэлэн иһ эн Петр Ивановиһ ы кө рсө бү н…

Добчинскай (быһ а тү һ эн). Бэрэски атыылыыр буудка аттыгар диэ…

Бобчинскай. Бэрэски атыылыыр буудка аттыгар. Кинини кө рсө тү һ ээт этэбин: «Хайа, солуну иһ иттиҥ дуо? » — диибин, — «Антон Иванович сурук тутта», — диибин. Петр Иванович буоллаҕ ына, эн кү лү ү с тутааччы Авдотьяҕ ыттан барытын истэ охсубут. Ол Авдотьяҥ тоҕ о эрэ Филипп Антонович Почечуевка кэлбит эбит.

Добчинскай (быһ а тү һ эн). Бочуонактаах арыгы ыла…

Бобчинскай (кини илиитин киэр анньар). Бочуонактаах арыгы ыла. Ол гынан Петр Иванович биһ икки Почечуевка сү ү рдү бү т… Бэйи эрэ, Петр Иванович, баһ аалыста мэһ эйдээмэ эрэ, мэһ эйдээмэ… Онно баран иһ эн Петр Иванович этэр: «Трактирга киирэн тахсыах эрэ», — диир. «Куртаҕ ым курулуйда, хара сарсыардаттан тугу да сии иликпин», — диир. Куртаҕ а кырдьык тыас-уус бө ҕ ө. «Бү гү н сибиэһ эй семга аҕ албыттара, киирэн ү ссэнэ тү һ ү ө ххэ», — эҥ ин диир. Киирэбит, арай онно биир эдэр киһ и…

Добчинскай (быһ а тү һ эн). Дьонтон эрэ ураты таҥ астаах, бэрт сэргэх сэбэрэлээх…

Бобчинскай. Дьонтон эрэ ураты таҥ астаах, бэрт сэргэх сэбэрэлээх киһ и тө ттө рү -таары хаамыталыы сылдьар эбит. Сү рдээх боччумнаах кө рү ҥ нээх, тугу эрэ дириҥ и толкуйдуура (сү ү һ ү н диэкки ыйынар) сирэйигэр ө тө кө стө сылдьар. Мин сонно тута сү рэхпэр ыттардым уонна Петр Ивановичка этэбин: «Суо-ох, манна туох эрэ баар, бу мээнэҕ э буолбатах! » — диибин. Соннук! Петр Иванович Влас трактирщигы хараҕ ынан имнэнэн, тарбаҕ ын эймэҥ нэтэн ыҥ ыран ылар. Ол, Влас ойоҕ о ү с нэдиэлэ анараа ө ттү гэр тө рө ө бү тэ, сү рдээх сытыы уолу тө рө ппү тэ, аҕ атын курдук трактир тутааччы буолуоҕ а. Петр Иванович ыҥ ыран баран: «Ити, эдэр киһ и, кимий? » — диэн ыйытар. Влас буоллаҕ ына: «Ити, Петербургтан кэлэ сылдьар чиновник», — диир… ээ, Петр Иванович, мэһ эйдээмэ-мэһ эйдээмэ… эн сатаан кэпсиэҥ суоҕ а, эн биир тииһ иҥ суох, наар сыыбырҕ аан тахсаҕ ын… «Аата-суола», — диир Влас, — «Иван Александрович Хлестаков диэн, Саратов диэкки баран иһ эр, бэрт дьикти киһ и, биир нэдиэлэ буолла да, биир да кэппиэйкэни тө лү ү илик, наар усчуокка суруттарар», — диир. Инньэ диэтин кытта сонно тута миэхэ эмискэ ү ө һ ээттэн имнэммиттэрин курдук санаа кө тө н тү стэ: «Эээ-ээ! » — диибин Петр Ивановичка…

Добчинскай. Суох, Петр Ианович, «Эээ-ээ! » — диэн мин эппитим!

Бобчинскай. Эээх-ээх… Бастаан эн эппитиҥ, онтон мин эмиэ эппитим. «Эээ-ээ! » — диэтибит биһ иги Петр Ивановичтыын, — «Бу киһ и Саратовтыыр эрээри тоҕ о манна дьуоҕ аран олордо? » — дэстибит. Ол аата, кистэлэҥ киһ ибит бу эбит!

Куорат Баһ ылыга. Ким, ханнык киһ ибит?

Бобчинскай. Кини туһ унан сурук туппут киһ иҥ! Ревизоо-ор!

Куорат Баһ ылыга (куттанан). Суох, суооо-ох! Оннук буолуон сатаммат!

Добчинскай. Кини! Кини! Харчы да тө лө ө бө т, ханна да барбат! Кини буолбакка ким буолуой?! Суола да сө п тү бэһ эр — Саратов!

 Бобчинскай. Кини-кини, таҥ ара баарына, кини! Барытын кө рө -истэ тиҥ сирийэ сылдьар. Петр Иванович биһ икки семга сии олорорбутун кө рө н, ити барыта бу киһ и куртаҕ ын айдаана, биһ иэхэ сү ү рэн кэлэн тэриэлкэбитин ө ҥ ө йө н кө рө р… Мин кутталбыттан ыстааммар ыһ ыкта сыстым…

Куорат Баһ ылыга. Айыым Таҥ арам, аһ ын биһ игини, аньыылаах-харалаах кулуттаргын! Ха-ханна тү спү т диэтиҥ итий?

Добчинскай. Кирилиэс аннынааҕ ы, бэһ ис хоско!

Бобчинскай. Били ааспыкка аппыһ ыардар охсуспут хосторугар.

Куорат Баһ ылыга. Кэлбитэ ө р буолбут дуо?

Добчинскай. Икки нэдиэлэ буолбут курдук… Баһ ылайап кү нү н саҕ ана диэбиттэрэ…

Куорат Баһ ылыга. Икки нэдиэлэ! (Бэйэтигэр). Айыым Таҥ арам! Бары сибэтиэйдэр, абырааҥ миигин! Ити саҕ ана унтер-аппысыар ойоҕ о таһ ыллыбыта! Хаайыылаахтар хас да кү н аһ аабатахтара! Уулуссаларбыт хомуллубатахтара, бө х-сыыс, бомуойа! Саат-суут! Дьаабы! (Тө бө тү н хам туттар).

Артемий Филиппович. Хайыыбытый, Антон Антонович? Гостиницаҕ а тоҕ о анньан тиийэбит дуу?

Аммос Федорович. Суох, суох! Бастаан, таҥ ара ү лэһ иттэрин, атыыһ ыттары ыыталыахха наада. «Иоанн Масон оҥ оһ уулара» диэн кинигэҕ э сурулларынан…

Куорат Баһ ылыга. Суох, суох! Мин бэйэм… Оннооҕ ор буолуох буолар этэ, син ааһ ара… оннооҕ ор махтал ылар буолуллара… Таҥ ара бу да сырыыга кө мө лө һ ө р ини… (Бобчинскайга). Эдэр киһ и диигит дуу?

Бобчинскай. Эдэр-эдэр, сү ү рбэ ү с-тү ө рт саастаах курдук…

Куорат Баһ ылыга. Эдэр буоллаҕ ына ү чү гэй. Иэмин-дьаамын ньачаас быһ аарыллыа. Саастаах, сырыыны сылдьыбыт, кырдьаҕ ас абааһ ы буоллаҕ ына, ол куһ аҕ ан. Чэ, тойоттор, эһ иги бэйэҕ ит чааскытын кө рү нү ҥ, бэриниҥ. Мин билигин бэйэм, эбэтэр бу Петр Ивановиһ ы кытта да буоллун, барыахпыт, кэлбит хоноһ олору тө һ ө бэркэ хоннороллорун кө рө -истэ, бэрэбиэркэлии… Ээй, Иһ иирбэ!

Иһ иирбэ. Истэбин!

Куорат Баһ ылыга. Сибилигин, куорат бириистэбин ыҥ ыра сү ү р. Ол эрэн тохтоо, эн миэхэ наада эбиккин. Баран кимиэхэ эмэ эт, куорат бириистэбин ыҥ ырдын уонна бэйэҥ манна кэл.

Иһ иирбэ ыксаан-бохсоон сү ү рэ турар.

Артемий Филиппович. Аммос Федорович, бардыбыт, бардыбыт! Иэдээн буолуох курдук…

Аммос Федорович. Эн, баҕ ас туохтан куттаннаххыный? Ыарыһ ахтаргын ыраастык таҥ ыннардыҥ да, бү ттэҕ э дии.

Артемий Филиппович. Ээ, ол таҥ ас диэн! Мин кинилэргэ кү н аайы эбиэс миинэ иһ эрдиэхтээх этим, ону наар хаппыыста буһ арабын, балыыһ абын барытын хаппыыста аһ ыы сыта тунуйда! Киһ и мунна хайдыах курдук…

Аммос Федорович. Хата мин холкубун. Ол суут дьиэтигэр ким сылдьыай? Киирэн да кумааҕ ыбын кө рдө хтө рү нэ, хата ө йдө рө кө тү ө. Мин уон биэс сылы мэлдьи судьуйа буолан олордум да, биир да кумааҕ ыны кө рө н быһ аара иликпин. Соломуон да Муударай бэйэтэ кыайан быһ аарбат кумааҕ ылара… Туох кырдьыгын, туох сымыйатын…

Артемий Филиппович, почта тойоно уонна Аммос Федорович тахсан иһ эн киирэн иһ эр Иһ иирбэни кытта харсыһ аллар.

Тө рдү с кө стү ү

Куорат Баһ ылыга, Бобчинскай, Добчинскай уонна Иһ иирбэ.

Куорат Баһ ылыга. Кө лө м турар дуо?

Иһ иирбэ. Турар.

Куорат Баһ ылыга. Бар, таһ ырда тахсан… суох, тохтоо! Бар, тахсан… Ммм… Бэйи эрэ, бу атыттар ханналарый? Эн соҕ оттоххун дуо? Мин Прохоровы ыҥ ыр диэбитим дии… Прохоров ханнаный?

Иһ иирбэ. Прохоров дьиэтигэр. Соччо туһ ата суох буола сытар.

Куорат Баһ ылыга. Ол аата хайдах?

Иһ иирбэ. Ө лө р итирик. Сарсыарданан аҕ албыттар ү һ ү. Ү рдү гэр икки уһ аат ууну куппутар да ө йдө нө илик.

Куорат Баһ ылыга (тө бө тү н хам туттар). Оо, айыым таҥ арам! Айыым таҥ арам! Бар таһ ырдьа сү ү р, суох, урут хоско киир. Баран ыспаагабын аҕ ал уонна саҥ а сэлээппэтэ таһ аар. Чэ, Петр Иванович, айанныахха!

Бобчинскай. Мин… мин… мин эмиэ. Мин эмиэ барсыам, Антон Антонович!

Куорат Баһ ылыга. Суох, суох, Петр Иванович, сатаммат, сатаммат. Батыахпыт суоҕ а.

Бобчинскай. Туох буолуой, туох буолуой… Мин бэйэм, бэйэм… сү ү рү ү нэн… Мин баран аҥ ар харахпынан эрэ кө рү ө м этэ… Хайдах-туох буоларын…

Куорат Баһ ылыга (ыспаагатын ыла-ыла Иһ иирбэҕ э). Баран дэһ ээтинньиктэри ыҥ ыртаа, кинилэр хас биирдиилэрэ… Оок-сиэ, ыспаагам кэбилэммит дии! Абдулин атыыһ ыт, кыраммыт баара, бу, куорат быһ ылыгын ыспаагата эргэтин билэ-билэ, кө р, саҥ аны ыыппат буоллаҕ а дии! Оо, дьэ, дьон да бө ҕ ө лө р! Билигин хайаан да ол тойоҥ ҥ о кистээн кө рдө һ ө тиийиэхтэрэ. Дэһ ээтинньиктэргэ эт, хас биирдиилэрэ илиилэригэр уулуссаны ыллыннар, тууй-сиэ, уулуссаны диибин, миинньиктэ ыллыннар уонна кө стү ү нэйгэ барар уулуссаны ып-ыраас гына харбаатыннар! Иһ иттиҥ дуо! Эн эмиэ сэрэн, сэрэн эрэ! Мин эйигин билэбин, билэбиин! Трактиртан кө мү с луоскалары саппыкыҥ иһ игэр уктан тахсаҕ ын буолбат дуо, мин барытын билэбин! Оттон Черняев атыыһ ыты хайаабыккыный! Кини эйиэхэ мундиргар диэн икки арсыын сукуна биэрбитин, эн тү ү гү барытын суймуурдаан ылбыккын! Эн сэрэн! Дуоһ унаскар сө бө суох элбэҕ и апчырыйаҕ ын! Чэ, бар!