2. Қуысты ұстындар жапсырмалары және көлбеулері есебі

Саң ылаулы ұ стындардағ ы тармақ тарды қ осатын жапсырмалар мен торлар тармақ тардың бiрiгiп жұ мыс iстеуiн қ амтамасыз етiп жә не ұ стын қ аттылығ ын арттырады. Орталық тан сығ ылғ ан ұ стындар қ имасы, ә детте белдеулері (сө релері) қ има ішіне қ арай орналасқ ан екі швеллерден қ ұ ралады. Мұ ндай стерженьдер екі тармақ ты деп аталады. Қ ималардың бірдей габариттік ө лшемдерінде швеллер белдеулерін қ има сыртына қ аратып орналастыру, материал шығ ыны тұ рғ ысынан қ арағ анда тиімсіз, ондай қ ималар ө те сирек қ олданылады. Ү лкен жү ктемелерде екі қ оставрдан қ ұ рылғ ан қ има қ олданылады. Орталық тан тыс сығ ылғ ан ұ стындарда қ ималар симметриялы жә не симметриясыз болуы мү мкін. Соң ғ ылары шеткі ұ стындар ү шін қ арастырылады. Ө те ауыр крандық жү ктемелер ә сер ететін ұ стындарда швеллер қ имасы қ уаттылығ ының аздығ ына байланысты, оны бетпен жалғ асқ ан екі бұ рыштамамен алмастырады.

Мачталар, жебелер жә не соларғ а ұ қ сас басқ а конструкциялар ү шін қ ұ рама саң ылаулы қ има ретінде тө рт тармақ ты, кей жағ дайларда ү ш тармақ ты стерженьдер қ олданылады. Оларғ а тор арқ ылы байланысқ ан тө рт бұ рыштама, ү ш сақ ина тә різді қ ималар жатады. Тармақ тардың біріккен жұ мысын байланыстырғ ыш тор қ амтамасыз етеді. Тор тү рі стерженнің орнық тылығ ына ә сер етеді. Торларды кө лбеусіз, беттік жапсырма тү ріндегі жә не жалғ ыз бұ рыштамадан жасалатын кө лбеулі деп бө леді. Кө лбеусіз тордың дайындалуы оң ай, металл шығ ыны аз, бірақ кө лбеуліге қ арағ анда, кө лденең кү штерге қ арсыласуы тө мен. Ө те ү лкен кү штерде, орталық тан тыс сығ ылғ ан ұ стындарда кө лбеу торлы жү йе қ олданылады.

Орталық тан сығ ылғ ан саң ылаулы ұ стындар есебi. Саң ылаулы ұ стындардың материалдық ө сi бойынша жұ мысы тұ тас қ ималы ұ стындардағ ыдай ө тедi, сондық тан мұ ндай стерженьдер иілгіштігі болып анық талады. Екі тармақ ты ұ стындардың ө сі бойынша инерция радиустары бір тармақ ты ұ стындағ ы сияқ ты

формуласымен анық талады, мұ ндағ ы – сә йкесінше ө сіне байланысты қ иманың инерция моменті жә не ауданы (екі тармақ тың ); – сә йкесінше бір тармақ тікі.

Бос жатқ ан у–у ө сi бойынша саң ылаулы ұ стын ө з орнық тылығ ын, сондай тұ тас қ иманың бойынша кернеулері жететiн мә нге жетпей-ақ, жоғ алтады, себебi кө лденең торлы ұ стында–тор серпiмдi майысқ ыш болып келедi, сондық тан жеке тармақ тың ө з орнық тылығ ын жоғ алтуы (1–1 ө стерi бойынша–жапсырмалар арасында) ұ стынның жалпы орнық тылығ ын жоғ алтуына ә келiп соғ ады.

Сондық тан жапсырмалы ұ стын ү шiн: , кө лденең торлы ү шiн: келтiрiлген иiлгiштiк анық талады. Мұ ндағ ы -ұ стынды біртұ тас деп қ арағ андағ ы оның бос жатқ ан ө ске байланысты иілгіштігі (ө сі бойынша стерженнің есептік ұ зындығ ы); –жеке тармақ тың жапсырмалар арасындағ ы бө ліктегі I–I ө сiне байланысты иiлгiштiгi (I–I –жапсырмалар арасының жарық тағ ы қ ашық тығ ы); –жеке тармақ тың 1-1 ө сi бойынша инерция радиусы; –тордың кө лбеулік бұ рышына байланысты коэффициент; қ исаю бұ рышы; – тор ұ зындығ ы; –тармақ тар ө стерінің ара қ ашық тығ ы; – тордың ең жақ ын орналасқ ан тү йіндерінің ара қ ашық тығ ы; – бү кiл қ има ауданы; –тор кө лбеулерінің кө лденең қ имасының ауданы (екi кө лбеудің кө лденең қ имасының ауданы).

Жекелеген тармақ тың иiлгiштiгi жапсырмамен жалғ асқ анда ; ал тормен жалғ асса –нен жә не мә нінен аспауы қ ажет.

Тармақ тарды байланыстыратын элементтердi –жапсырмалар мен торларды, стержень ұ зындығ ы бойынша тұ рақ ты деп қ арап, шартты кө лденең кү шке– есептейдi:

. ( 13. 1 )

Ол ә рбiр тү йiнге (узел) қ адалып жә не тармақ тың екi жағ ына бiрдей таралады, сондық тан ә р жазық тық та

(13. 2)

кү шi ә сер етедi (71а-сурет).

Кө лбеудегіiшкi кү ш

, (13. 3)

мұ ндағ ы –кө лбеу тор мен тармақ арасындағ ы бұ рыш (71б-сурет).

Кө лбеу тор орнық тылығ ы

(13. 4)

тең сiздiгi арқ ылы тексерiледi, мұ ндағ ы –жұ мыс жағ дайы коэффициентi, бiр жақ ты бұ рыштық элемент қ олданғ ан жағ дайда ; – иiлгiштiкке байланысты бойлық иiлу коэффициентi, ол

мұ ндағ ы –кө лбеу тордың ұ зындығ ы; –бұ рыштық элементтiң инерция радиусы; – бiр кө лбеу тор ауданы.

Бiр жақ ты бекiтiлген тең сө релі бұ рыштық элементтiң ең кiшiсiнiң кескiнi – – болады, тор элементi ү шiн шектік иілгіштік – [l]=150.

Кө лбеусіз қ ұ рамалы стерженьдерде жапсырмалар тармақ пен қ атты байланысқ ан. Жапсырмалар есебі олардың қ ималарын анық тау жә не тармақ тарғ а бекітілуін қ арастырады. Жапсырмалардың ара қ ашық тығ ы тармақ тың қ абылданғ ан иілгіштігі жә не 1–1 ө сіне байланысты инерция радиустарымен анық талады.

Жапсырмалардың жарық тағ ы ара қ ашық тығ ы:

. (13. 5)

Жапсырмалар иiлуге жұ мыс iстейдi, ал иiлудi кесу кү штерi туғ ызады жә не оның мә ні тү йіннің тепе – тең дік шартынан анық талады:

, (13. 6)

мұ ндағ ы –жапсырмалар арасындағ ы қ ашық тық; –тармақ тар ө стері арасындағ ық ашық тық.

Жапсырманы ию моментi

. (13. 7)

Жапсырмалар енi , қ алың дығ ы , немесе шегінде қ абылданады. Оларды тармақ тарғ а -ге дейін айқ астырып дә некерлейдi.

⇐ Предыдущая 26 27 28 29 30 31 32 33 3435