1. Болтты және тойтарма шегелi қосылыстар,түрлері

15-билет

1. Болтты жә не тойтарма шегелi қ осылыстар, тү рлері

Болтты қ осылыстар

МК-ларды қ ұ растыру ү шін пісіріп дә некерлеумен қ атар болттар мен тойтарма шегелер қ олданылады. Қ ұ рылыстағ ы МК-ларын монтаждауда болтты қ осылыстар кең қ олданылады. Ө йткені, ол қ арапайым (оң ай), ә рі жұ мыста сенімді. Конструкцияларды болтпен біріктіру дә некерлеуден ерте қ олданылғ ан. Болтты қ осылыстардың кемшіліктері:

- металл шығ ыны кө бейеді, себебі жапсырма металл қ олданылады;

- қ иманың таза ауданы азаяды, себебі болтты орналастыру ү шін негізгі металл тесіледі;

Қ ұ рылыс конструкцияларда қ олданылатын болттардың тү рлері:

- дә лдігі дө рекі болттар;

- қ алыптағ ыдай жә не дә лдігі жоғ ары болттар;

- беріктігі аса жоғ ары болттар;

- ө зі кесетін жә не қ арнақ анкерлік, іргетас болттары;

Конструкцияны қ осатын болттар қ алпақ шы басынан, ө зектің жылтыр жә не бұ рандалы бө лігінен кигізілетін шайба жә не бұ рап бекілетін гайкадан тұ рады.

Болттардың беріктігі сандармен белгіленеді. Бірінші санды 10-ғ а кӛ бейтсе материалдың уақ ытша қ арсыласу шегін (Run) 2 смкн, ал екі сандарды кө бейтсе материалдың ақ қ ыштық шегіне тең болады. Болттар қ осылыстарда диаметрлерінен (2 3)мм артық тесіктерге қ ойылады. Ал тесіктер элементтерді бұ рғ ылап немесе ойып даярлайды. Элементтердегі тесіктердің диаметрлері болт диаметрлермен бірдей болмағ андық тан, оларды тығ ыз орналастыру мү мкін емес. Сел себептен қ осылыстардың ығ ысукезінде деформациялар ө седі жә не болттар бірқ алыпты жұ мыс істемейді. Сонымен, дә лдігі дө рекі жә не қ алыптағ ыдай болттарды ақ қ ыштық шегі 380 МПа артық болат конструкцияларда жә не жауапты қ осылыстарда қ олдануғ а рұ қ сат етілмейді. Олар

монтажды қ осылыстарда болттар созылуғ а жұ мыс істейтін кезінде қ олданылады (С-типті).

Тойтарма шегелі қ осылыстар

Металл конструкцияларын қ осылыстардың негізгі тү рі деп басында тойтарма шегелі қ осылыстар саналатын еді. Бірақ осы қ осылыстар даярлау технологиясының қ иындығ ына жә не металл шығ ынының кө птігіне байланысты қ ә зіргі кезде дә некерленген жә не беріктігі аса жоғ ары болтты қ осылыстармен толық ауыстырылды. Тойтарма шегелі қ осылыстарды тек динамикалық жә не вибрациялық кү штер ә сер ететін конструкцияларда қ олданылады, 6 сурет.

Тойтарма шегелер пластикалық қ асиеттері жоғ ары, аз кӛ міртекті жә не аз легірленген болттардан даярланады (диаметрі 13-31, 5мм). Бірігетін элементтердегі тесіктер болтты қ осылыстардағ ыдай даярланады. Дайындағ ан тесіктерге тойтарма шегелерді қ ойып, пневматикалық балғ амен шегенің екінші басын қ арай даярлайды.

Тойтарма шегелерді ыстық жә не суық ә дістермен дайындайды. Ыстық тай орналастыру ҥ шін тойтарма шегені 8000С қ ыздырып, элементтердің тесігіне қ ойып, екінші басын ұ рып тұ йық тайды. Тойтарма шеге суығ анда кө лемі кішірейіп бірігетін элементтерді қ ысады. Суық тай орналастыру тек зауыт жағ дайында жү ргізуге

болады (арнайы қ ұ ралдарды қ ажет етеді). Тойтарма қ осылыстардың жұ мысы дә лдігі жоғ ары жә не беріктігі аса жоғ ары болттардың жұ мыстарының ортасынан орын алады, ө йткені бірігетін элементтерді қ ысатын кү ш шамасы ә жептә уір, бірақ ығ ыстыратын кҥ шті ү йкеліс кү ші тү гел қ абылдай алмайды. Сол себепті тойтарма шегелі қ осылыстардың есептелуі дә лдігі жоғ ары болтты қ осылыстар сияқ ты есептелінеді, ал ҥ йкеліс

кҥ штің барлығ ын олардың есепті қ арсыласуын арттыру арқ ылы ескеріледі. Қ азіргі қ ҧ жатта (Қ РҚ ЖжЕ 5. 04-23-2002) тойтарма шегелі қ осылыстардың есептері келтірілмеген, сондық тан бұ л сияқ ты қ осылыстарды жобалағ анда оғ ан сә йкес ескі қ ұ жаттарды пайдалану қ ажет. Болтты жә не тойтарма шегелі қ осылыстардың

жұ мысы мен оларды есептеу. Болтты жә не тойтарма шегелі қ осылыстарда сыртқ ы кҥ штердің ә серінен бірігетін элементтер ӛ зара біріне-бірі ығ ысады. Қ уыстарғ а қ ойылғ ан болттар (шегелер) осы ығ ысуғ а кедергі

жасайды жә не оларда деформациялар пайда болады. Болттар (шегелер) қ осылыстарда кҥ рделі кернеулік жағ дайда жҧ мыс істейді: қ осылатын элементтердің жанасу беттерінде қ ию кернеулері, жанама қ ысымдардың ә серінен элементтерде жаншылу кернеулері, болттардың майысуынан иілу кернеулері жә не болттарды алдын-ала тартқ аннан созылу кернеулері пайда болады.

а) деформациялануы; б) қ иылуы; в) жаншылуы.

Осы айтылғ ан кернеулер қ осылыстардың жҧ мысына ең ҥ лкенә сер ететін қ ию жә не жаншу кернеулері. Сондық тан болтты жә нетойтарма шегелі қ осылыстарды бірінші қ иылуғ а жә не жаншылуғ аесептеу қ ажет.

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 192021 22 23 24 Следующая ⇒