БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ

Стр 1 из 5Следующая ⇒

БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒ Ы

БАЛАЛАРДЫҢ ЖҮ ЙКЕ ЖҮ ЙЕСІ

Жоспар:

1. Жү йкежү йесіжә нежү йкеұ лпасы

2. Жұ лынның қ ұ рылысы

3. Мидың қ ұ рылысы

4. Ү лкенмисың арларық ыртысының қ ұ рылысыменқ ызметі

5. Вегативтікжү йкежү йесі

1. Жү йкежү йесіменжү йкеұ лпасы

Ағ забіртұ тас. Бірмү шенің жұ мысының ө згеруібү кілағ заның қ ызметінің ө згеруінеә келіпсоғ ады. Мысалы: денеең бегітынысалуғ а, терісбө лінуге, бұ лшық еттің жиырылуынаә серетеді. Ағ задағ ыбарлық жү йелердің қ ызметатқ аруыорталық жү йкежү йесінің бақ ылауындаболады. Олдененің ү йлесімдіқ ызметатқ аруынқ амтамасызетеді.

Жү йкежү йесіағ зада кө птегенқ ызметатқ арады:

1. Ағ заның қ оршағ анортаменбайланысынжү зегеасырады. Мысалы: сырттанә сереткентітіркендіругежауапреакциясынқ айтарады: ыссыданқ олдытартыпалады, тамақ қ асө лбө лінеді, кө згебө гдезатенгендежасбө лінеді.

2. Жү йкежү йесімү шелерінің жұ мысынреттейді. Мысалы: парасимпатикалық жү йкелерқ озғ андажү ректің жұ мысыә лсірейді, баяулайды, алсимпатикалық жү йкелердің ә серіненжү ректің жұ мысыкү шейеді.

3. Жү йкежү йесімү шелердің ө заражұ мысының ә рекетінү йлестіріпотырады. Мысалы: денеең бегікезіндежұ мысатқ аратынбұ лшық еттерменқ антамырларкең ейеді, тынысалужиілейді, жү рекқ ызметіжылдамдайды, заталмасуартады.

4. Жү йкежү йесіарқ ылыадамның ойлауө рісідамиды.

Жү йкежү йесіекібө лімгебө лінеді:

- Орталық жү йкежү йесі;

- Шеткіжү йкежү йесі.

Орталық жү йкежү йесі жұ лынменмиданқ ұ ралады. Шеткіжү йкежү йесі соматикалық (бассү йекпенжұ лыннантарайтынжү йкелер) жә невегативтік (симпатикалық жә непарасимпатикалық ) жү йкелерденқ ұ ралады.

Жү йкеұ лпасы жү йкежү йесіқ ызметінің негізіболыптабылады. Ол жү йке жасушалары – нейрондардан қ ұ ралады. Нейрон денесінен жә не одан тарайтын ө сінділерден тұ рады. Оның аксондеп аталатын бір ұ зын ө сіндісі болады жә не тармақ талғ ан кө п қ ысқ а ө сінділері болады. Оларды дендриттердеп атайды. Бір жү йке талшық тарының аксондары екінші жү йке талшық тарының дендриттерімен тікелей байланыспайды. Олардың арасында арнаулы тү зіліс бар. Ол синапсдеп аталады. Ә рбір нейрондардың цитоплазмасы мен ядросы болады. Жү йке импульстері дендриттер арқ ылы нейронның денесінен ө теді, ал аксон арқ ылы одан шығ арылады. Қ озу процесі жү йке импульстері арқ ылы пайда болады. Жү йкенің қ ұ рамына кіретін аксондар мен дендриттердің жү йке талшық тарыдеп атайды. Бір жү йкенің қ ұ рамында мың дағ ан жү йке талшық тары болуы мү мкін. Кө птеген нейрондардың ө сінділері май тә різді қ абық шамен қ апталғ ан. Бұ л қ абық ша оларды қ оршағ ан жасушалардан бө ліп тұ рады. Мұ ндай қ абық шалардың бунақ ты кө руге болады. Оларды жұ мсақ қ абық шадеп атайды. Ал қ абық шасы жоқ талшық тарды қ атқ ыл талшық тардеп атайды.

Афференттік нейрондардеп қ озу импульстерін шеткі бө лімнен орталық жү йке жү йесіне жолдайтын жү йке жасушалары аталады.

Эфференттік нейрондардеп қ озу импульстерін орталық жү йке жү йесінен шеткі бө лімге жолдайтын жү йке жасушалары аталады.

Синпанс туралы ұ ғ ым. Жү йке тітіркендіргіштері қ атаң тү рде белгілі бір жасушаның аксондарынан екіншісінің дендритіне ө теді. Бір жү йке талшық тарының аксондары екінші жү йке талшық тарының дендриттерімен тікелей байланыспайды. Олардың арасында арнаулы қ ұ рылыстағ ы тү зіліс болады. Ол тү зілісті синапс деп атайды. Синапс арқ ылы тітіркеністің ө ту жылдамдығ ы олардың жү йке бойымен ө ту жылдамдығ ынан тө мен болады. Синапстардың қ асиеті:

- тітіркенуді бір бағ ытта ө ткізеді;

- тітіркенуді ө ткізуді қ ажетті жағ дайда кідіртеді.

Жү йке ұ лпасының негізгі қ асиеті – қ озғ ыштық жә не қ озуды ө ткізгіштік.

Қ озғ аштық – жү йке ұ лпасының тітіркендіргіштердің ә серінен қ озу қ абілеті.

Ө ткізгіштік – жү йке ұ лпасының қ озуды ө ткізу қ абілеті.

12 3 4 5 Следующая ⇒