Қаңқа бұлшық етінің биомеханикалық қасиеті.

Талшық тың параллельді қ ұ рылысы бар бұ лшық еттер мен қ ырлы бұ лшық еттер дамытатын кү штер қ атынасы, келесі тең деумен ө рнетеледі:

Мұ нда F₁ – қ ырлы бұ лшық еттің жиырылу кү ші; F₂ – параллельді қ ұ рылысы бар бұ лшық еттер; l – тыныштық тағ ы бұ лшық ет ұ зындығ ы; n – жиырылу уақ ытындағ ы сол ұ зындық тың бө лігі; b – бұ лшық еттің орташа қ алың дығ ы; а – қ ырлы бұ лшық ет пен сің ір аралығ ындағ ы бұ рыш.

Тек аздағ ан қ аң қ а бұ лшық еттер алғ ашқ ы ұ зындығ ынан ғ ана 70% дейін жиырыла алады, яғ ни n=0, 7. Егер қ ырлы бұ лшық еттің бұ рышы 45° тең болса (sina=0, 7), яғ ни кү ш сің ір бойымен таралып, 0–ге айналады, себебі жиырылғ ан талшық сің ірге перпендикулярлы орналасқ ан. Ә детте қ ырлы бұ лшық ет a< 30°. Ол параллельді қ ұ рылысы бар бұ лшық еттен кү шті болады, егер 0, 9*l> b шарты орындалса.

Абсолютті бұ лшық ет кү ші адамның қ аң қ а бұ лшық етінде 10⁶ Па, ал жазық та - 10⁵ Па. Изометриялық жиырылу кезінде бұ лшық ет ұ зындығ ы ө згермейді (теория бойынша мү лдем ө згермейді) жә не барлық кү ш қ ысым дамытуғ а жұ мсалады, яғ ни статикалық жұ мыс жасалады. Мұ ндай бұ лшық ет тү рін зерттеу ү шін оның ұ шын қ озу кезінде қ алпын, тыным қ алпындай қ алдырады (сур. 3а). Қ озу экспоненциалді заң бойынша тө мендейді.

Изотоникалық жиырылуда (сур. 3 Б) бұ лшық ет тұ рақ ты сыртқ ы қ ысым кү шінен қ ысқ арады. Жылдам бұ лшық ет қ ысқ аруы босаң суымен ауысады.

Қ ысым арасында (Р) жә не бұ лшық еттің қ ысқ ару жылдамдығ ы (n) изотоникалық жиырылуда Хилл тә уелділік- тең деуі орнатылады:

Мұ нда а, b жә не Р_о – тұ рақ ты шамалар (сур. 3 в). а*n кө бейтіндісі бір бірлік уақ ытындағ ы жылу ө німін кө рсетеді (жылулық қ уаты), Р*n-пайдалы қ уатты ө рнектейді. Тең деудің сол бө лігі изотоникалық бұ лшық ет жиырылудың толық қ уатын сипаттайды. Р_о максимальді кү ш, изотоникалық тә ртіптегі бұ лшық ет. Қ аң қ а бұ лшық еттерінің екі жиырылу тү рін ажыратады: бір ретті жә не тетаникалық.. Алғ ашқ ысы (сур. 4) бір ретті тітіркендіргішке жауап кезінде пайда болады. Мұ нда айқ ын 2 кезең анық талады: 1)кернеу (қ ысқ ару) жә не босаң су (ұ зару). Бұ лшық ет талшығ ының жедел жә не бпяу тү рін снымен қ атар жылдамдық қ а байланысты-жылдам жә не баяу бұ лшық еттер болып бө лінеді. бұ лшық еттердің ішінде жылдам болып-кө з алмасының қ имылдатқ ыш бұ лшық тары болып саналады, себебі олардың бір текті жиырылудың кернеу кезең і 7-10 мс қ ұ райды. Ең баяу қ озғ алатын бұ лшық ет камбала тә різді бұ лшық еттердің қ ысқ аруы 50-100 мс созылады. Баяу жиырылуда 10 Гц-тен тө мен, ал жылдам жиілік 50 Гц-ке жетеді.

Тетаникалық жиырылуда белгілі ырғ ақ тық тітіркенуге анық талғ ан жиілікте жауап қ айтаруда болатын жиырылуды айтады. Бұ лшық ет бір ретті жиырылумен салыстырғ анда 2-4 есе кү штірек жиырылады.

Тітіркендіргіш жиілігінің жоғ арылауына қ арай алдымен тісшелі тетанус дамиды, тітіркендіргіш арасындағ ы қ ашық тық бұ лшық еттің қ ысқ ару кезең інен тө мен болса, жазық тетанус дамиды (сур. 4).

Келесі тітіркендіргіш ә сері қ озу ә рекетіне сә йкес келсе олардың қ осындысының ә сері едә уір кү шті болады. Тетанустық тә ртіпте қ озғ алғ ан бұ лшық ет тез шаршауғ а ә келеді, бұ л ең алдымен жиырылу кү шінің тө мендеуімен жә не босаң су кезең інің ұ заруымен, содан соң жиырылу қ ызметінің тоқ талуымен сипатталады.

Батырма (рычаг) деп айналу осі бар қ атты денені атайды. Олардың екі тү рін ажыратады: бірінші ретті батырмада кү ш бір бағ ытқ а бағ ытталғ ан жә не тірек нү ктесі (айналу осі) кү ш салынғ ан нү ктелер арасында орналасады. Мысал ретінде бас қ аң қ асы мен бірінші жұ лын арасындағ ы байланысты келтіруге болады (сур. 5а). Мұ ндай батырманың тепе-тең дік шарты болып кү штердің тең дігі болып саналады:

Р-бастың ауырлық кү ші; b-Р-ң иық кү ші; F-бұ лшық ет пен байламдардың шү йде сү йегіне керілу кү ші; а- F-ң иық кү ші.

Екінші ретті батырмада кү ш кері бағ ытқ а бағ ытталғ ан, ал айналу осі қ осынды кү ш нү ктесінің бойында орналасқ ан (сур. 5 б, в).

Буындар қ озғ алысын қ арастырғ анда айналатын дененің кинетикалық энергиясын (W) келесі формула бойынша есептейді:

мұ ндағ ы: I –айналу ө сіне қ атысты дене салмағ ының инерция моменті; w - оның бұ рыштық жылдамдығ ы. I=S(mr²) I-жоғ ары болғ ан сайын, айналмалы қ озғ алысқ а келтіретін қ озғ алыстың кинетикалық кү ші де жоғ ары болуы тиіс.

⇐ Предыдущая 1 2 3 45