4-көрініс

Кене (орнығ ып отырып, жан-жағ ына қ арап). Киіз туырлық ты қ азақ тың баласы! Сона бір қ ысылғ ан шағ ың да ер деп етегінен ұ стағ аның менің атам Абылай еді. Ол сенімің ді ақ тағ андай, сен ү шін жанын салып

ө тіп еді. Бірақ атағ а берген дә уренді берер ме, жоқ па? Енді халық дә ме қ ылып мені сайласа, кеудемде шыбын жаным тұ рғ анда, ақ тілеуің ді ақ тармын-ақ. Жетпей жығ ылсам кө зің кө рер. Жолың а міне басым, міне жаным... Керегің е жарата бер... Содан басқ а айтарым жоқ. Менің риза қ ошым осы. Енді ана тойларың ды тойлай бер. Біз ел басшыларымен аз сө йлесіп, орталарың а келеміз.

Жұ рт. Уа, жортқ анда жолың болсын! Оң сапарын берсін. Жолын оң дай кө р... Я, аруақ! (Кене билермен қ арсы жақ қ а шығ ып кетеді. Науан, Ағ ыбай, Бұ қ арбай шығ ады. Бірнеше ойындар болып ө теді. Соның бірі хан, ханшалардың шығ ысы. Ортасында Бопай, Қ арашаш. Арттарын ала ә йелдер тобы шығ ып, хормен жырламақ қ а ың ғ айланады. Араларында домбыра тартылады. Қ атарында еркектер — жігіттер тобы, олар да бірнеше домбыраны гү жілдетіп қ осып айтысқ а ың ғ айланып тұ рады. )

Қ арашаш (Науан мен Бопайғ а қ арап). Осы бү гінгі кү н, жақ сы атамның асы еді. Жыл бойы қ аралы едік. Ойын, сауық ты біз ұ мытпап па едік?.. Ойнымыздың жө ні қ алай болар екен, Науан, Ә піке?!.

Науан (кү ліп ойнақ шып кеп, Қ арашашты арқ ағ а қ ағ ып тұ рып). Бұ ның билігін Ә пікем айтсын!

Бопай. Несі бар? Кү ні кешеге дейін қ аралы болсақ, бү гін міні, ө лгенің тіріліп, ө шкенің жанды деген осы. Қ аза кү ні кетті енді. Оның орнына міні бұ рынғ ы бағ ымыз, дә уіріміз қ айта келді. Мен айтсам (кү ліп), кү лмейтін, ойнамайтын несі бар.

Науан. Тө рең е қ ұ лдық, Ә піке, бә се, соны айтшы!

Ағ ыбай. Алдияр, бә рекелді, Бопайжан, жақ сы айттың...

Бұ қ арбай. Біз де біраз ө нер кө рсетейік...

Науан. Жоқ, ә уелі сен тұ ра тұ р. (Қ ыздар, жігіттер тобына паң дық пен қ арап. Е-е-й, ей, сен қ ыз бен жігіттер, тық ыршып жер сү зіп тұ рғ ан сендер кө рінесің! Деп жіберші, кә ніки. ) Уа, бол, тү ге, Қ арашаштың нө кері. (Қ арашаш екеуі кү лісіп тұ рады).

Қ ыздар тобы (хормен домбырағ а қ осыла лепірте).

Жігіттің біз жақ таймыз ер кө семін,

Жібермес жатқ а намыс, шетке есебін.

Қ арашаш, хан нө кері жақ сы атты боп,

Тілейміз болмасын деп ө зге ө сегін.

(Қ айырма).

Жігіттер тобы.

Ендеше жігіт неге ө рлемесін,

Жексен қ ып жауын неге жерлемесін.

Жалғ ыз-ақ орайына жар қ уантсын,

Қ айтқ анда орнын сипап терлемесін.

Жігіт пен қ ыздар тобы.

Жолы болсын жігіттің, жау мұ қ атсын,

Жорық жолын жең умен сауық татсын.

Хан мерейін кө теріп ер ең бегі,

Дос кү ліп, дұ шпанын да таң ырқ атсын.

(Қ айырма).

Науан. Бә рекелде, Қ арашашымның нө кері деген жерімнен шық ты ғ ой. Уа, кел, жігіттер, біз де, сірә, қ ара жаяу емес едік қ ой. (Кенелер тобы қ айта шығ ып, қ арай қ алысады. ) Мынаның орайына біз де бір ө нер кө рсетейік.

Ағ ыбай. Ендеше біз ана жамбыны атамыз. (Науан мақ ұ лдайды. )

Бұ қ арбай. Дұ рыс айттың. Біз бассақ, сондай ә нге басамыз. (Нө кер қ ыздарғ а. ) Уа, қ ыздар, олай болса мына жігіт ө неріне қ арай қ ал! (Садақ тарын ү шеуі де қ олдарына алысады. ) Ә уелгі кезек менікі!..

Науан. Бердім кезек... (Бұ қ арбай атып қ алады. Тимейді. Қ ыздар жә не басқ а жұ рт кү леді. )

Ағ ыбай. Уай, тә йірі, былай тұ ршы, о несі!?.. Жаң ғ ыз қ азық ұ рмаса, оның сыбағ асын мен берейін. (Шіреніп тұ рып тартып қ алады. Тимейді. Жұ рт тағ ы кү леді. )

Дауыстар. Уа, Науан, Науан... Тө ренің ө зі, ө зі тартсын...

Жоламан. Пай, пай, қ ос батыр-ай, ырымың қ алай еді?!

Науан. Уай, тә йірі, бері ә пкеші садақ ты. (Бұ қ арбай ұ стата берет) Болар қ у ма ө зі сірә, болмас қ у ма? (Тартып қ алады. Тимейді. Жастар жағ ы кү леді. Хандар, кә рілер ырым кө ргендей тіксініп, ү ндемей тынып қ алады. Пауза. ) Жаным-ау, шын-ақ дарыта алмай қ алғ анымыз ба? Айласын табар жан бар ма? (Айналасына қ арай беріп, Бопайғ а кө зі тү сіп, қ асына жетіп кеп. ) Ә пкетай, ө зің атпасаң болмады. Қ ысылуғ а айналдық...

Қ арашаш (жамбығ а қ арап, Бопай, Наурызбайғ а). Бақ сынағ андай боп тұ рғ анын қ арашы бар болғ ырдың.

Дауыстар. Бопай! Ханша атсын.

Бопай. Жұ рттың бә рі ырым қ ып кеткен екен. (Жігітке. ) Ә пкелші садағ ымды!.. (Аздан соң садағ ын алып келеді. ) Несі бар еді бұ неменің сонша ырым қ ылатын. Ендеше ату олай емес, былай... (Жү рің кіреп кеп, табанын тасқ а тіреп қ алып тартып кетеді. Жамбы ұ шып тү седі. Жұ рт мә з-мә йрам. Хандар да, мырзалар да жү ре береді. Қ ыздар топтары Қ арашаш, Бопайлардың артынан кете береді. Науан Кенелердің арт жағ ынан кеп Жоламанды тоқ татады. )

Наурызбай. Мен ә лгі ақ ынғ а айналып, кең есінің байлауын ести алмай қ алдым. Не дестің дер? Айтшы кә ні?

Жоламан. Науан-ау, мұ ндай жиын ү немі бола бермейді, ел кісісі не ойлайтұ ғ ынын тү гел естісең болмаушы ма еді! Керек қ ой сағ ан.

Науан. Жә! Қ ой енді кемерленбей, мінемей-ақ қ ойсаң шы. Айт, не болды?

Жоламан. Ел жақ сыларының сө зі – ұ лық тан астыртын тілхат жіберіп, ү немі хабарландырып тұ рмақ болды. Қ азақ ішінде дос кім, дұ шпан кім — оны да білдіріп тұ рмақ.

Науан. Кімді жазалап, кімді шабатынды ө здері атап беретін болса тіпті жақ сы. Ә йтпесе ананы ү йттің, мынаны бү йттің деп қ ың қ ыл, сың қ ылы қ алмайды артынан.

Жоламан. Зекет деп, ү немі, елден салық жиып жіберіп тұ рмақ болды.

Науан. ... Онан соң?! Тағ ы не бар? (Сапысын ойнақ шытып тұ рады. )

Жоламан. Орынбор мен Омбы қ азағ ын ұ лық екі бө лсе де, жігін ашпай, тату сақ тамақ. Ел-елді араздастырмай, ашындырмай басып тұ рмақ...

Науан. Оны қ ойшы, кө нбеген қ азақ ты ө зім де кө ріп аламын. Тағ ы?

Жоламан. Содан сендер не Сырғ а, не Алатау сияқ ты бір жерге ірге теуіп, қ алың қ азақ тың тобын жиып елдік қ ұ раң дар. Содан кейін Сарыарқ а, Сыр, Алатауды тү гел қ осып, патсағ а келістіріп майдан беріп, Қ ытай мен екі арасына қ азақ тың қ ара ордалы патшалығ ын орнатамыз десті.

Науан. Е, бұ ның бә рі Кенекем мен сендердің ісің. Бә рі де алыстағ ы ә ң гіме ғ ой?

Жоламан. (кү ліп). Е, енді қ айт дейсің?

Науан. Ӏ штең е қ ыл демеймін. Дұ рыс. Бірақ, одан беріде Науан істейтін істі айтпапсың дар... Оны мен ө зім кө рсетермін. Жарайды... Тарт енді ана жиынғ а қ арай. (Жү ріп бара жатып Жоламанды жонынан ұ стап ырғ ап. ) Ө зің ді батыр дейді, осындай жуан қ ұ рсақ батыр бола ма екен? Кү шің ді ішек-қ арның а жиғ ан немемісің ә лде? Бір жекпе-жегің бар ма?! (Ырғ ағ анда Жоламан тә лтіректеп қ алады. )

Жоламан. Қ ой, қ ой, бала... Апырай, сені қ айтер екем осы. Айтпақ шы, бұ л жиын Кенеге ә рі серік жолдасың, ә рі қ олбасың болсын деп Бұ ғ ыбайды қ осып берді. Онан соң ру-рудың батырларын қ осып беретін болды.

Науан. Қ олбасы дейді? Қ олбасыны ө зіміз сайлаймыз ба? Бұ л қ алай? Жарайды, қ олбасы бастай ма, Науан бастай ма, кө рерміз. (Шығ ып кетіседі. )

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒