Дара еліктеу сөз. Бір ғана түбірден тұрады. тарс,күмп,жымың.

Дара есімдік-бір ғ ана тү бірден тұ рады. мен, олар, біреу, барлық.

Дара етістік-бір ғ ана тү бірден тұ рады. кес, тара, аяқ та.

Дара зат есім-бір ғ ана тү бірден тұ рады. от, ара, қ ант.

Дара сын есім-бір ғ ана тү бірден тұ рады. ақ, жасыл

Демеу – сө здің я сө йлемдердің арасын ү йлестіруге демеу болатын сө здер Қ азақ тілінде тү бір демеу сө здер тіпті жоқ.

Демеуліктер- ө здері тіркескен сө здерге ә р қ илы қ осымша рең ктер жамайтын сө здер. Сұ раулық -ма-ме-ба-бе-па-пе, ше, Кү шейткіш-ақ -ау-еу бар, жоқ, да, де, та, те Нақ тылық қ ой, ғ ой-ды-ті. Шектік қ ана, ғ ана-ақ. Болжалдық –мыс -міс-ау Болымсыздық - тұ рсын, тұ рмақ Қ омсыну демеулігі екеш шылауы.

Сө здің жасалу жолдары. Сө з тудыру- жаң адан сө з жасау заң дары мен ережелер жинағ ы. 2 саладан тұ рады. Морфологиялық (қ осымша арқ ), синтаксистік(бірігу, қ осырлану арқ ) тә сіл. Сө з формалары. – морфологиялық қ ұ рамындағ ы бө лшектерінің синтаксистік байланыс-жалғ ас тә сілдерінің ө зара бір бірімен ерекшеленіп бө лінерліктей ә р алуын тү рлері. Синтетикалық тә сіл салалары: сө з жалғ астыратын, сө з тү рлендіретін, сө з тудыратын.

Сө здің мағ ыналы бө лшегі. Морфема

Сө йлемде анық тауыш болып тұ рғ ан сан есім: Сө з тө ртінші участоктың бастығ ы Перизат Ә лимжанова жолдасқ а берілді. бес килограмм қ ант сатып алдыОтызыншы қ арашада ойынның он екінші ұ тыс тиражы ө ткізіледі

Сө йлемде анық тауыш қ ызметінде жұ мсалып тұ рғ ан еліктеу сө з: Қ ым-қ иғ аш қ иқ у, сарт-сұ рт тө белес болды да қ алды. Кү ң гірт сө йлеген шаң да-шұ ң дауыс шық т. Алыстан жалт-жұ лт жарқ ыл кө рінді

Сө йлемде пысық тауыш қ ызыметінде жұ мсалып тұ рғ ан ү стеу: Ә лібек амалсыздан тоқ тады. Ерте ояндым, ойландым, жете алмадым. Бозбаламын менде енді

Сө йлемде тек синтаксистік қ ыстырма мү ше қ ызметіндегі модаль сө здер: бә лкім, ә рине, шамасы

Сө йлемнің бастауышы болатын септік. Атау

Субстантивтену- 1 категориядан 2ші категорияғ а кө шу қ ұ былысы(заттану зат есімге айналу)

Сұ рау демеу: ма, ме, ба, бе,

Сұ рау есімдігі дегеніміз біреуден бірнарсе сұ рағ анда айтылатын сө здер. Адам туралы сұ расақ кім дейміз. Басқ а заттар туралы сұ расақ не дейміз.

Сұ рау есімдігі-жауап алу мақ сатында қ ойылғ ан сұ рақ тар кім? не? неше? қ алай?

Сұ рау есімдіктер қ атары. Қ анша, неше, кім, не

Сұ раулық мағ ына беретін демеуліктер. Септеулік: ма, ме, ба, бе, па, пе, ше. Мыс: Жаң быр жауса ше?

-сыз, -сіз. Мыс: баласыз, есіксіз.

-сымақ. Мыс: қ орасымақ, таусымақ.

Сын есім. Сын есімде адьективтік жә не адвербиалық қ ызметі бар.

Сын есімнің алдынан кү шейткіш буынның қ осарлануы арқ ылы жасалады сап-сары, қ ып-қ ызыл.

Сын есімнің кү шейткіш ү стеумен ( тым, ө те, ең, аса, нақ, ә бден т. б) тіркесуі арқ ылы жасалады. тым ауыр, ең ә демі.

Сын есімнің сө йлемде атқ аратын негізгі қ ызметі. Анық тауыш

Сын есімнің шырай категориясын жасайтын қ осымша морфемалар. –рақ, -рек. –лау, -леу

Сын есімнің шырай категориясын жасайтын қ осымшалар қ атары– қ ыл, -ғ ыл, -шыл, -шіл

Сын қ имыл ү стеу. Қ имылдың жү зеге асу амалын білдіреді. (қ алай? қ айтіп? қ алайша? ). Мыс: ә рең

Сынаулық ү стеу - істің сынын кө рсететін Сұ рағ ы: қ алай, қ алайша? М\лы жаман оқ ыды, жақ сы жазады.

Сыр сыны нә рсенің ішкі, тысқ ы сырын, рең ін яғ ни тү рін, тү сін, тегін, тұ лғ асын, пішінін, жайын, кү йін кө рсетеді. Мысалы, биік, аласа, жуан, жің ішке, толық,

Шылау – сө з бен сө зді, сө йлем мен сө йлемді байланыстыратын жә не ө зі тіркескен сө зге қ осышма мағ ына беретін кө мекші сө здің бір тү рі.

Шылау. ү шін, соң.

Шылаулар - сө з бен сө здің немесе сө йлем араларын байланыстыру қ ұ растыру ү шін қ олданылатын ө здері тіркескен сө здерінің ұ ғ ымдарына ә р қ илы рең к ү степ оларғ а

Проминалдану- есімдікке айналу

Рай категориясы- сө йлеуші лебізінің ақ иқ ат шындық қ а қ атысын білдіретін тілдегі тиісті фонетикалық, лексикалық, грамматикалық тә сілдер, жә не олар арқ ылы берілу жү йесі модальдік рай категориясы дейді.

Реттік – заттың реттік қ атарын білдіреді. Сан+(-ыншы, -інші-ншы, -нші). Мыс; екінші, оныншы.

Реттік сан есім қ атары. Ү шінші, бесінші

-с, -ыс, -іс. мыс: талас, айтыс.

Сабақ ты етіс - еткен іске бір нә рсе сабақ таулы болса. Хат жаздым, шө п шаптым, қ армақ салдым

Сабақ ты етістік-табыс септігіндегі сө збен тіркесетін етістік. хатты оқ ы, ақ шаны сана.

Салт етіс – ө ткен іске сабақ талып, байланып тұ рғ ан ешнә рсе болмаса, мен жү рмін, ммен жү рмін, сен тұ рсың, ол тұ р.

Салт етістік-табыс септігінен басқ а септіктегі сө збен тіркеседі. алады, жазар.

Салт етістікті сабақ тығ а айналдыратын етістік қ осымшасы: – дыр. –кіз. –тір

Салыстырмалы шырай формалы сын есім: қ ызылдау. кө гірек. ақ шылтым

Салыстырмалы шырай- бір заттың сындық белгісін екінші затпен салыстырып, кем не артық екенің білдіреді.

Сан +(-дағ ан, -деген, -тағ ан, -теген, -дай, -дей, -тай, - тей, ) жү здеген, қ ырық тай.

Сан +кө птік жалғ ау +септік жалғ ау отыздарда, елулерге.

Сан есім нә рселердің есебін һ ә м ретін кө рсетін сө здер. Мә селен: бір, екі, ү ш т. б.

Сан есімнің жалғ аулары зат есім, сын есім жалғ аулары мен бірдей. Айтылуына қ арай жалғ аулар я тікелей санғ а жалғ анады, я жанындағ ы бсқ а есімге жалғ анады.

Сан есімнің сө йлемде атқ аратын негізгі қ ызметі. Анық тауыш

Сан жағ ынан кө п морфема тү рі. Тү бір

Сан мен жуық, шақ ты, тарта т. б шылаудың тіркесуі. оншақ ты, онғ а жуық.

Сапалық сын есім сө здер қ атары. Ақ, кө к, семіз, таза

Сапалық сын есім-сындық белгіні аныктайтын тө л сын есім сұ р, ү лкен

Себеп – салдармә ндегі жалғ аулық тар. Септеуліктер: ө йткені, себебі, сол себепті, сол ү шін, сондық тан, неге десең із. Мыс: Мақ сат ү лкен, сондық тан ә рекет ету керек.

Себеп ү стеу. Қ имылдың болу себебін, салдарын білдіреді. (неге? неліктен? не себепті? ). Мыс: амалсыздан, босқ а.

Септеулік шылау -сө з бен сө зді сабақ тастыра байланыстырады. Ол атау, барыс, шығ ыс жә не кө мектес септіктерінде тү рғ ан сө збен тіркеседі.

Септеулік: ғ ана, қ ана, -міс, -ақ. Мыс: Сол ғ ана келді.

Септік жалғ аулы сө здер. Ү йіне, далағ а, мектептен

Септік категориясына тә н ерекшелік: септік жалғ аулары бірінің орнына бірі жұ мсала алмайды. септік жалғ ауларының мағ ынасы қ имылдың бағ ытын, шық қ ан жерін, мекенін, мезгілін, кіммен болғ андығ ын анық тай алады. септік категориясы бір жү йе, парадигма қ ұ рай алады

Синоним жұ рнақ ты сө здер қ атары. Тапқ ыш, тапқ ыр

Сө з бойындағ ы негізгі мағ ыналар. Лексикалық, грамматикалық

Сө з тұ лғ асы мен сө з таптары мә селелерін қ арастыратын тіл білімінің саласы. Морфология

Сө з тү рлендіруші жұ рнақ арқ ылы жасалғ ан сө з: ботақ ан. кө лшік. сандық ша

Сө здердің мағ ынасына, сұ рағ ына, тү рленуіне, сө йлемдегі қ ызметіне қ арай топталуын сө з таптары дейді.

Сө здің ә рі қ арай бө лшектеуге келмейтін ең тү пкі бө лшегі. Тү бір морфема

Сө здің екі жағ ы. Дыбыстық, мағ ыналық

Дерексіз зат есім- оймен білінетің ұ ғ ым мен қ ұ былыс. қ айғ ы, арман, қ уаныш.

Дерексіз заттардың есімін кө рсететін сө здер: бақ, бале, жан, ө лім, ой, мінез, ұ ят, реніш, қ уаныш,

Деректі заттардың есімін кө рсететін сө здер: жер, су, ай, кү н, дауыс, дыбыс, дем, ащылық, тұ щылық, суық тық.

Деректі зат есім-кө збен кө рінетін заттың атауы. ағ аш, қ алам, су.

Дү ркінді етіс – қ айта-қ айта істелетін іс. М \лы: хат жазғ ыладым, мылтық атқ ылады, қ олыннан жұ лқ ыладым

Екі заттың сын-сипатының бір-бірінен артық немесе кем екенін кө рсету ү шін, шырай жұ рнақ тары қ олданылады.

Екі тү рлі санның қ осарлануы. екі-. ү ш.

Еліктеу одағ ай: шыр -шыр! быр -быр! сық ыр -сық ыр! сылдыр -сылдыр! кү лдір -кү лдір! былдыр- былдыр! дыбыр- дыбыр! қ арқ -қ арқ! қ аң қ -қ аң қ! сұ ң қ -сұ ң қ! шық - шық! маң қ -маң қ! кү мп -кү мп! дү ң к -дү ң к! пыс -пыс! уа ғ айри сондай сө здер.

Еліктеу сө зден жасалғ ан туынды етістік: арбай. кекір. пысқ ыр

Еліктеу сө зден жасалғ ан туынды зат есім: дү рсіл. сырыл. тық ыр

Еліктеуіш сө з- ә р тү рлі дыбысқ а, қ ұ былысқ а еліктеуден жә не олардың бейнесін елестетуден туындағ ан сө з.

Еліктеуіш сө здер - ө зіне тә н лексика-семантикалық мағ ынасы, морфологиялық тұ лғ а тұ рпаты бар ешқ андай жалғ аулар жалғ анбайтын сө йлемде пысық тауыш болатын етістіктер жасалатын сө здер. Еліктеуіш сө здерде 3 тү рлі мә селе ескерілуі тиіс: дыбыстық қ ұ рамы, буын жігі, айтылу ырғ ағ ы. Еліктеу сө здер морф қ ұ рылысына қ арай жалаң жә не кү рделі болады.

Еліктеуіш сө здерге тә н белгі: морфологиялық тұ лғ а-тұ рпаты бар. ө зіне тә н лексика-семантикалық мағ ынасы болады. еш ө згеріссіз тікелей етістіктермен тіркесе алады

Еліктеуіш. Дыбыстарғ а еліктеуден туындағ ан еліктеу сө з. тарс, тырс.

Есептік сан есімдер қ атары. Бір, екі, он тө рт, мың

Есептік -нақ ты санды білдіреді. Мыс: бес, он.

Есім негізді етістіктер: -ла-ле-да-де-та-те, -лан-лен-дан-ден-тан-тен, -лас-лес, -лат-лет, -а-е, -ай-ей, -қ ар-ғ ар, -ар-ер-р, -ал-ел, -ық -ік, -сы-сі, -сын-сін, -сыра-сіре-ырай-ірей.

Есім негізді етістіктер: сына, тазар. ашулан, кө мектес

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒