Кәдімгі солтүстік ашық сұр топырақ (шифры 1291)
Сипатталатын топырақ зерттелген аумақ тың оң тү стік жә не оң тү стік-батыс бө ліктерінде кең інен таралғ ан. Олар біртектес контурлармен жә не солтү стігінде ашық сұ р топырақ тар жә не кә дімгі сұ р топырақ тармен, ә лсіз тұ здалғ ан жә не тегіс қ ұ мдармен ү йлесіп жатқ андығ ымен ерекшеленеді.
Олар ә р тү рлі тұ зды емес, салыстырмалы қ алың саздауытты шө гінділерінде, сә л толқ ынды жазық та, жусан-эфемерлі ө сімдіктер тү зіледі. Мұ нда жусан, бетеге, қ ұ м ебелегі, қ иякө лең кездеседі.
А
0-14см
| Ашық сұ р, балғ ын, жең іл саздақ, кесек-ұ нтақ ты, аздап тығ ыздалғ ан, кеуекті, кө птеген тамырлар, ауысу біртіндеп жү реді..
| В1
14-32см
| Сұ р қ оң ыр, балғ ын, ашық саздақ, кесек, тығ ыздалғ ан, кеуекті, тамырлары аз, біртіндеп ауысу.
|
|
Морфологиялық қ асиеттерімен танысу ү шін №15 бө лімге сипаттама береміз.
Жер бедері: сә л толқ ынды жазық
Ө сімділігі: жусан-эфемералы, Асока.
Жер: жайылымдар.
В2
32-66см
| Сұ р қ оң ыр, балғ ын, ашық саздауытты, кесек, кеуекті, тығ ыздалғ ан, бірың ғ ай тамырлы, белгіленген ауысу.
| ВС 66-91см
| Бозғ ылт қ оң ыр, балғ ын, орташа саздауыт, майда кесек, тығ ыз, біртіндеп ауысады.
| С
91-113см
| Жұ қ а, қ ұ рғ ақ, орташа саздауыт, майда кесек, тығ ыз.
| Зерттелген аумақ тың химиялық талдауы бойынша (12, 13, 29, 31, 34, 15, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 22) А горизонтында қ арашірік 0, 41-ден 1, 29% -ғ а дейін ө згереді. , В1 - 0, 31-ден 0, 93% -ғ а дейін, В2 - 0, 21-ден 0, 88% -ғ а дейін; А горизонтындағ ы жалпы азот 0, 024-тен 0, 070% -ғ а дейін, В1-ден 0, 017-ден 0, 049-ғ а дейін; жалпы фосфор А-да 0, 166-дан 0, 207% -ке дейін, В1 0, 105-тен 0, 186% -ке дейін.
100 г топырақ қ а 2, 02 ден 3, 01 мг дейін А горизонтындағ ы фосфордың жылжымалы формалары дә нді дақ ылдар ү шін орташа жә не жоғ ары, қ атарлы дақ ылдар ү шін тө мен жә не орташа, кө кө ністер ү шін тө мен немесе ө те тө мен болады. А горизонтындағ ы калийдің жылжымалы нысандары 100 г топырақ қ а 14, 5-тен 78, 2 мг-ғ а дейін дә нді дақ ылдар ү шін тө меннен жоғ ары дең гейге дейін, тамырлы дақ ылдары мен кө кө ністер ү шін ө те тө меннен жоғ ары дең гейге дейін беріледі.
Уытты концентрацияда тез еритін тұ здармен тұ зданудың болмауына байланысты судың шығ арылуына талдау жү ргізілген жоқ.
Топырақ сің іретін кешенде кальций катиондары басым, бұ л судың физикалық қ асиеттеріне жағ ымды ә сер етеді.
Натрийдің сің ірілген мө лшерінен сің ірілген натрий мө лшері 2, 85% -дан аспайды, бұ л тұ здылық тың жоқ тығ ын кө рсетеді.
Механикалық қ ұ рамы бойынша жең іл саздауытты, орташа саздауытты жә не қ ұ мды саздауытты сорттар ерекшеленеді.
Қ азіргі уақ ытта осы топырақ ты учаскелер жайылымдық жерлер ретінде пайдаланылады.
Кесте 6
Республикалық жү йелік тізімдегі шифр.
| № кескін саны
| Генетикалық кө кжиектің индексі мен қ алың дығ ы см-ге тең
| Кескін алу терең дігі
см
| В %
| pH
| 100 г-ғ а мг / эквиваленттің сің у мө лшері
| Сің ірілген негіздер
мг / эквиваленті 100 г, %
| Na Сің у мө лшерінің %
| Жылжымалы мг/100 г
| Топырақ тың соң ғ ы атауы
| | Гумусы
| Жалпы Азот
| Жалпы Фосфор
| Кө мірқ ышқ ыл
| Гипс
| Су
| Тұ здылығ ы
| Ca-
| Mg-
| Na+
| K+
| Гидролизденген Азот
| P2O5
| K2O
| | | | | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291С
|
| А/15
| 0-15
| 0, 96
| 0, 049
| 0, 158
|
|
|
|
| 10, 53
| 8, 4
|
| 0, 13
|
| 1, 23
|
| 2, 02
| 38, 6
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/20
| 15-35
| 0, 66
| 0, 031
| 0, 105
|
|
|
|
| 11, 31
| 8, 4
| 2, 8
| 0, 11
|
| 0, 97
|
| 1, 7
| 20, 4
| |
|
| В2/22
| 35-57
| 0, 61
|
|
|
|
|
|
| 10, 91
|
| 2, 8
| 0, 11
|
| 1, 01
|
|
|
| |
|
| ВС/25
| 57-82
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/28
| 82-110
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291ЛС
|
| А/17
| 0-17
| 1, 11
| 0, 059
| 0, 142
|
|
|
|
| 12, 3
| 9, 6
| 2, 4
| 0, 30
|
| 2, 44
|
| 2, 08
| 35, 7
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/21
| 17-38
| 0, 91
| 0, 024
| 0, 123
|
|
|
|
| 13, 5
| 10, 8
| 2, 4
| 0, 30
|
| 2, 22
|
| 1, 61
|
| |
|
| В2/20
| 38-58
| 0, 61
|
|
|
|
|
|
| 12, 99
| 9, 6
| 3, 2
| 0, 19
|
| 1, 46
|
|
|
| |
|
| ВС/21
| 58-79
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/21
| 79-100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291ЛС
|
| А/14
| 0-14
| 1, 01
| 0, 038
| 0, 19
|
|
|
|
| 9, 87
|
| 1, 6
| 0, 27
|
| 2, 74
|
|
|
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/20
| 14-34
| 0, 6
| 0, 021
| 0, 162
|
|
|
|
| 9, 84
|
| 1, 6
| 0, 24
|
| 2, 44
|
| 2, 47
| 60, 9
| |
|
| В2/21
| 34-55
| 0, 45
|
|
|
|
|
|
| 7, 39
|
| 1, 2
| 0, 19
|
| 2, 57
|
|
|
| |
|
| ВС/21
| 55-76
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/38
| 76-114
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291ЛС
|
| А/10
| 0-10
| 0, 57
| 0, 049
| 0, 116
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 72
| 30, 1
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/14
| 10-24
| 0, 36
| 0, 042
| 0, 112
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 28
|
| |
|
| В2/18
| 24-42
| 0, 31
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/48
| 42-72
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/38
| 72-110
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291ЛС
|
| А/10
| 0-10
| 1, 26
| 0, 045
| 0, 207
|
|
|
|
| 13, 49
| 11, 2
|
| 0, 29
|
| 2, 15
|
| 3, 01
| 78, 2
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/13
| 10-23
| 0, 8
| 0, 028
| 0, 186
|
|
|
|
| 9, 88
| 7, 6
|
| 0, 28
|
| 2, 83
|
| 2, 62
| 70, 5
| |
|
| В2/23
| 23-46
| 0, 5
|
|
|
|
|
|
| 9, 47
|
| 1, 2
| 0, 27
|
| 2, 85
|
|
|
| |
|
| ВС/24
| 46-70
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/50
| 70-120
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291ЛС∆
|
| А/14
| 0-14
| 1, 14
| 0, 045
| 0, 149
|
|
|
|
| 13, 84
| 9, 6
|
| 0, 24
|
| 1, 73
|
| 2, 83
|
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/18
| 14-32
| 0, 93
| 0, 035
| 0, 147
|
|
|
|
| 11, 76
| 8, 4
| 3, 2
| 0, 16
|
| 1, 36
|
| 2, 4
|
| |
|
| В2/34
| 32-66
| 0, 88
|
|
|
|
|
|
| 9, 38
|
| 3, 2
| 0, 18
|
| 1, 92
|
|
|
| |
|
| ВС/25
| 66-91
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/22
| 91-113
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/15
| 0-15
| 0, 41
| 0, 028
| 0, 151
|
|
|
|
| 12, 66
| 7, 2
| 5, 2
| 0, 26
|
| 2, 05
|
| 2, 33
| 20, 2
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/21
| 15-36
| 0, 31
| 0, 028
| 0, 125
|
|
|
|
| 11, 01
| 7, 6
| 3, 2
| 0, 21
|
| 1, 91
|
| 2, 02
| 18, 8
| |
|
| В2/20
| 36-56
| 0, 26
|
|
|
|
|
|
| 10, 21
| 7, 6
| 2, 4
| 0, 21
|
| 2, 06
|
|
|
| |
|
| ВС/26
| 56-82
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/18
| 82-100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/17
| 0-17
| 0, 78
| 0, 031
| 0, 162
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 51
| 17, 7
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/19
| 17-36
| 0, 41
| 0, 024
| 0, 144
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 22
| 16, 6
| |
|
| В2/20
| 36-56
| 0, 21
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/31
| 56-87
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/23
| 87-110
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/14
| 0-14
| 0, 93
| 0, 038
| 0, 146
|
|
|
|
| 14, 62
| 10, 8
| 3, 6
| 0, 22
|
| 1, 50
|
| 2, 41
| 20, 7
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/23
| 14-37
| 0, 52
| 0, 024
| 0, 123
|
|
|
|
| 16, 58
| 9, 6
| 6, 8
| 0, 18
|
| 1, 09
|
| 2, 01
| 20, 6
| |
|
| В2/26
| 37-63
| 0, 26
|
|
|
|
|
|
| 8, 52
| 4, 4
|
| 0, 12
|
| 1, 41
|
|
|
| |
|
| ВС/29
| 63-92
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/18
| 92-110
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/14
| 0-14
| 0, 98
| 0, 038
| 0, 167
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 52
| 35, 2
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/19
| 14-33
| 0, 62
| 0, 028
| 0, 15
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 1
| 32, 5
| |
|
| В2/21
| 33-54
| 0, 36
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/25
| 54-79
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/26
| 79-105
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/14
| 0-14
| 0, 57
| 0, 024
| 0, 131
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 48
| 23, 9
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/19
| 14-33
| 0, 41
| 0, 017
| 0, 124
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 08
| 19, 7
| |
|
| В2/26
| 33-59
| 0, 31
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/29
| 59-88
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/27
| 88-115
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/13
| 0-13
| 0, 67
| 0, 035
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 47
| 14, 5
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/13
| 13-26
| 0, 41
| 0, 028
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 09
|
| |
|
| В2/18
| 26-44
| 0, 36
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/25
| 44-69
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/27
| 69-96
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/13
| 0-13
| 0, 98
| 0, 042
| 0, 146
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 4
| 23, 7
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/15
| 13-28
| 0, 52
| 0, 035
| 0, 11
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 18
| 22, 4
| |
|
| В2/17
| 28-45
| 0, 31
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/21
| 45-66
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/44
| 66-110
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | 1291СП
|
| А/13
| 0-13
| 1, 29
| 0, 07
| 0, 147
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 83
| 39, 1
| Кә дімгі Солт ашық сұ р топырақ
| |
|
| В1/14
| 13-27
| 0, 73
| 0, 049
| 0, 131
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2, 41
| 11, 9
| |
|
| В2/20
| 27-47
| 0, 41
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| ВС/19
| 47-66
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| С/44
| 66-110
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|