4. Семинар сабақтарына әдістемелік нұсқау.

1. Тарихи деректерді сыныптаудың қ ажеттілігі мен жолдары.

2. Тарихи деректерді типтерге жә не тү рлерге бө лудің негізгі принциптері. Жазба деректердің негізгі типтері. Жазба деректерді тү рлік сыныптау. Ерекше (қ айталанбайтын) жә не кө пшілік (қ айталанатын) деректер жә не олардың деректік маң ызы.

3. Тарихи деректер эволюциясы. Ә лем тарихы деректерінің тү рлік ө згерістерге ұ шырауының ө зіндік ерекшеліктері. Деректер дамуының тенденциялары.

Тақ ырып 2 Деректанудың қ алыптасуы жә не дамуы - 1 сағ ат

1. Деректанудын, ғ ылым ретінде пайда болуьшың жә не қ алыптасуының алғ ышарттары. Орыс жылнамаларын зерттеуші А. Л. Шлецер (1735-1809), неміс ғ алымы Ф. Шлейермахер (1768-1834), неміс тарихшылары Б. Нибур (1766-1831), Л. фон Ранке (1795-1886), франң уз тарихшысы П. Дону (1761-1840) т. б. - деректану ғ ылымының негізін қ алаушылар.

 2. XIX ғ. бірінші жартысындағ ы ірі ғ ылыми жаң алық тардың ашылуы жә не ұ лттық сананың оянуының деректану ғ ылымының дамуына тигізген ә сері. Г. Ф. фон Штейннің " Ежелгі тарихи деректерді зерттеу қ оғ амын" қ ұ руы. " Герман тарихының ескерткіштері" сериясының жарық кө руі. Г. Вайц (1813-1886) жө не оның " Германия тарихының деректануы".

3. Батыс Европа елдерінде тарихи зерттеу ісімен айналысатын мамандарғ а деген кажеттіліктің артуы. Ұ лы француз буржуазиялық революциясы жә не мұ рағ ат істеріндегі ө згерістер. 1821 жылы Парижде хартиялар мектебінің ашылуы жә не оның міндеттері мен маң ызы. Батыс Европа елдеріндегі арнайы тарихи зерттеу институттарының ашылуы.

Э. Бернгеймнің (1850-1942) " Тарих ғ ылымына кіріспе" атты оқ улығ ындағ ы методология, методика, тү сініктер жә не сьшыптау мә селелері. Ш. Ланглуа (1863-1920) мен Ш. Сеньо-бостың (1854-1942) " Тарихи зерттеуге кіріспе" атты ең бектер-нің негізгі бө лімдері жә не олардағ ы деректанулық ойлар мен тә сілдер.

Орыс тарихшысы В. О. Ключевский XIX ғ. соң ындағ ы Ресей тарих ғ ылымың ың ерекшелігі мен міндеттері, тарихи деректер, тарихи сын жә не тарихи сынның ерекшеліктері туралы. А. С. Лаппо-Данилевскийдің (1863-1918) деректану методологиясы туралы концепциясы. Деректану - тарихи деректер туралы біртү гас жү йелі ғ ылым.

 4. Кең естік тарихнамадағ ы деректану ғ ылымының дамуы ның негізгі кезең дері жә пе деректану пә нін оқ ытудыц ерекшеліктері. Деректанулық орталық тар.

Тақ ырып 3 Тарихи деректерді талдау методикасы – 1 сағ ат

1. Деректанулық сын. В. Н. Татишев деректанулық сын туралы. АЛ. Шлецердің тарихи деректанулық сынды негізгі топтарғ а бө луі. В. О. Ключевский “филологиялық сын” жә не “фактілік сын” туралы. А. С. Лаппо-Данилевскийдің деректерді, ғ ылыми сынның негізгі кезендерін жә не 14 Ережесін кө рсетуі.

 2. Тарихи деректерді талдаудың қ ұ рамдас ү ш бө лігі — методология, методика жә не техника.

 3. Объективтік принцип, тарихилық принцип, партиялық, принцип – деректану методикасының негізгі принциптері.

4. Деректермен жұ мыс істеудің негізгі ү ш кезең і: деректерді іздеу, табу (деректанулык, эвристика), деректанулық талдау (сын), деректердегі алынғ ан мә ліметтер нақ ты зертгеулерге пайдалану, тә сілдсрін жасау (методика).

Тақ ырып 4 Деректің пайда болуын сынау – 1 сағ ат

1. Деректердің сақ талу формалары жоне олардың деректанулық маң ызы. Мә тінді дү рыс оқ у - жазба деректі талдаудың басты шарты.

2. Деректің пайда болғ ан уақ ытын анық тау (датировка). Деректің пайда болғ ан жерін анық тау. Дерек авторының не кұ растырушының атын анық тау (атрибуция).

3. Тарихи деректің ә леуметтік функциясын анық тау.

4. Деректанудың шынайылық проблемасы. Тарихи деректану ғ ылымындағ ы ө кілеттілік проблемасы.

Тақ ырып 5 Ежелгі жазба тарихи деректер -  1 сағ ат

1. Ежелгі парсы, грек, рим, қ ытай жазбаларындағ ы мә ліметтер. Ежелгі жазба тү ркі ескерткіштері: пайда болуын сынау, мә тінін оқ у жә не тү сіндіру.

2. Гомер поэмасы. Тарихнамасы. Зерттелу кезец-дері. Тарихи дерек ретіндегі ерекшелігі, маң ызы жә не орыны, тарихи дерек кө зі ретінде зерттеудің негізгі проблемалары.

3. Араб деректері, ІХ-ХІІІ ғ ғ. ал-Жахиздің, ибн-Фадлан, ал-Факихтың т. б. тарихи трактаттары, ал-Масудидің (" Ахбар-аз-заман" ), Худун ал-Алемнің (Дү ние шең бері. X ғ. ), Ибн-Хордабектің (" Шет аймақ кітабы" ), Ибн-Рустенің (" Асыл алкалар кітабы" ) т. б. тарихи-географиялық ең бектер мен географиялық карталардың деректік маң ызы жә не оларғ а деректанулық талдау жасау жолдары.

4. Батыс Европа саяхатшъшары Палано Карпиниди (1182-1252), Вильгелм Рубруктің, Марко Полоның т. б. жазбалары.

Тақ ырып 6 Жылнамалар жә не жылнаматану - 1 сағ ат

1. Жылнаманың тарихи дерек ретіндегі ерекшелігі. Жылнама жазу гарихы. Негізгі кезең дері. Хронографтар. Ортағ асырлык. деректер арасындағ ы жылнамалардың орны мен маң ызы.

2. Жылнаматану ғ ылыми проблема ретінде. Жылнамаларды жариялау. Жылнамаларды гылыми зерттеу. А. А Шахматовтың (186-1920) жылнаматану ісіне қ осқ ан ү лесі мен пайдаланган тә сілдері

3. Қ азіргі жылнаматану проблемалары жылнама жазушылық тың бастапқ ы кезең ін қ алпына келтіру, жылнаманың шынайылық проблемасы, жылнаманың ө кілеттілік проблемасы.

Тақ ырып  7Орта ғ асырлық жазба ескерткіштер – 1 сағ ат

1. Жү сіп Баласоғ ұ нның " Қ ү дадғ у біліг", Махмуд Қ ашқ аридің " Диуани лұ ғ ат ат-тү рік" (тү ркі сө здерінің жинағ ы), " Кодекс куманикус" ортағ асырлық Қ азақ стан тарихыпың дерегі ретінде.

Рашид-ад-диннің " Жылнамалар жинағ ы" қ азақ тайпалары тарихының қ ү нды дерек кө зі.

2. Мұ хамед Хайдар Дулати (1499-1551) " Тарих-и Рашиди" тарихнамасы. Зерттелу кезең дері. Дулатитану ғ ылымының қ алыптасуы. " Тарих-и Рашидидщ" деректік маң ызы. Қ адырғ али би Қ осымү лының " Жылнамалар жинағ ы". Деректанулық талдау. Ә білғ азы Баһ адурдың (1603-1663) " Тү ріктер шежіресі", " Зафарнама" жә не " Бабурнама".

Тақ ырып 8 Заң актілері-тарихи дерек кө зі - 1 сағ ат

1. Заң , актілерінің тарихи дерек ретіндегі маң ызы, орны, ерекшелігі.

2. Заң актілерін дерек кө зі ретінде зерттеу методтары.   

Тақ ырып 9 Іс-қ ағ аздық қ ұ жаттар – 1 сағ ат

1. ХҮ ІІІ-ХХ ғ. басындағ ы іс-қ ағ аздық қ ұ жаттардың пайда болуы жө не дамуы. Оларды кұ растырудың жә не тіркеудің ерекшеліктері.    

2. Іс-қ ағ аздық қ ұ жаттарды деректанулық талдаудың жалпы принциптсрі жә не оларды сыныптау.  

3. Іс-қ ағ аздық қ ұ жаттарды талдаудыц кешенді методы.

Тақ ырып 11 Мерзімді басылымдар- 1 сағ ат

1. XIX ғ. соң ы XX ғ. басындағ ы ә лем тарихының дерек кө зі.

2. Мерзімді басылымдарды сыныптау. Оларды деректанулық талдаудың негізгі принциптері жә не проблемалары.

Тақ ырып 12 Жеке адамдық қ ұ жаттар тарихи дерек ретінде – 1 сағ ат

1. Жеке адамдық қ ұ жаттар анық тамасы. Сыныптау.  

2. Жеке адамдық қ ұ жаттар эволюциясы Хаттар, мемуарлар, кү нделіктер, естеліктер жә не заманхаттардың деректік ерекшеліктері.

3. Жеке адамдық қ ұ жаттарды дерек кө зі ретінде талдау методтары. Қ азан тө ң керісіне дейінгі жеке адамдық қ ұ жаттардың негізгі топтары.

Тақ ырып 13 Статистикалык деректер – 1 сағ ат

1. Статистика туралы тү сінік.

2. Статистикалық ұ йымдастыру. Ф. А. Цербина дайындағ ан статистикалық мә ліметтері. Щербина, Румянцев экспедиция-ларының қ орытындылары.

3. Статистикалық мә ліметтерді талдаудың негізгі жолдары. Толық тық жә не шынайылық дең гейі. Ө кілеттілік проблемасы.

4. Демографиялық статистика жө не оның деректік маң ызы.

Тақ ырып 14 Саяси партиялардың жә не қ оғ амдық ұ йымдардың бағ дармалары, уставтар жә не директивтік қ ұ жаттар – 1 сағ ат

1. КПСС қ ұ жаттары тарихи дерек кө зі

2. Саяси партиялардың қ ұ жаттары

Тақ ырып 15 Аудиовизуалдық қ ұ жаттар- 1 сағ ат

1. Аудиовизуалдық қ ұ жаттардың деректік маң ызы

2. Аудиовизуалдық қ ұ жаттарды оқ ытудың тү рлері