2.Карталардың жіктелуі. Карталар мазмұнына және масштабына қарай жіктеледі. Карталар масштабына қарай 3топқа бөлінеді . 3.Ауа температурасы мен қысым

⇐ ПредыдущаяСтр 3 из 6Следующая ⇒

2. Карталардың жіктелуі

Карталар мазмұ нына жә не масштабына қ арай жіктеледі. Карталар масштабына қ арай 3топқ а бө лінеді

Ірі масштабты карталар - 1: 1000-нан жә не оданда ірілері

Орта масштабты – 1: 200 000-нан 1: 1000000-ғ а дейінгілер

Ұ сақ масштабты – 1: 1000000 – нан ұ сақ тар 1. Масштабтарды сандық тан атаулығ а жә не керісінше айналдырып жазу.

а) 1: 2000 – 1 см –де... 20 м г) 1 см – 1000 м, бұ л.... 1: 100000

б) 1: 1000000 – 1 см –де..... 10км. д) 1 см – 200 км, бұ л.... 1: 20000000

в) 1: 50000 – 1 см –де... 500м е) 1 см – 30000 м, бұ л.... 1: 3000000

2. Масштаб 1: 5000. Жер бетіндегі қ ашық тық 260м болса картадағ ы қ ашық тық ты(ұ зындығ ын) табу.

Берілгені: Масштаб 1: 5000 - атаулық масштабты табу. 1 см –де 50 м

1км -1000м J- картадағ ы қ ашық тық

1 м – 100см L – жер бетіндегі қ ашық тық

260м · 100см =26000см

1. Токио жә не Пекин қ алаларының картадағ ы қ ашық тығ ы 30 см, яғ ни нақ тырақ айтқ анда – 1500 км. Картаның масштабын анық таң ыз.

Шешуі: 30см – 1500 км Х = 1500км: 30см = 50 (км) = 50000 (м) =5000000(см)

1см – х Жауабы: 1: 50 00000

2. Жер бетіндегі 2 нү ктенің ара қ ашық тығ ы 420 км, карта бетіндегі ұ зындық 7 см.

Картаның масштабын анық тау.

L – жер бетіндегі қ ашық тық

J- картадағ ы қ ашық тық

Шешуі: М = 420 км: 7см = 60 (км) = 60000 (м) =6000000 (см)

М -? Жауабы: 1: 6000000

3. 1: 2 500 000 масштабымен берілген картада екі қ аланың арақ ашық тығ ы 6 см. Екі қ аланың Жер бетіндегі арақ ашық тығ ын табу.

Шешуі: Х – екі қ аланың Жер бетіндегі арақ ашық тығ ы. Масштаб анық тамасын пайдаланып, пропорция қ ұ рамыз.

х 2 500 000

Х = 6 · 2 500 000 =15 000 000(см) =150 000 (м) = 150(км)

Жауабы: 150км

3. Ауа температурасы мен қ ысым

Тә улік ішіндегі ең тө мен температура кү н шығ ар алдындағ ы уақ ытқ а тура келеді. Тә улік ішіндегі ең жоғ арғ ы жә не тө менгі температуралардың айырмасын теператураның тә уліктік амплитудасы дейді. Ауаның температурасы тә улік ішінде 4 рет ө лшенеді. Ә рбір 100 м биікке кө терілгенде температура орта есеппен 0, 6°С тө мендейді. (1км –де -6°С ө згереді) Бү кіл ауа қ абаты жер бетінің ә р шаршы сантиметріне 1кг 33г салмақ тү сіреді.

Ауаның жер бетіне тү сірген салмағ ы атмосфералық қ ысым немесе ауа қ ысымы деп аталады. Биіктік артқ ан сайын қ ысым азая береді. Жер бетінің тү рлі аймақ тарындағ ы жә не тү рлі биіктіктегі атмосфералық қ ысымды бірбірімен салыстыру ү шін 45° ендіктегі тең із дең гейіндегі қ ысым алынады. Сынап бағ анасының 760 мм биіктігіне тең осы қ ысым қ алыпты атмосфералық қ ысым деп аталады. Атмосфераның жер бетіне таяу қ абатында ә рбір 10 м биіктікке кө терілгенде қ ысым шамамен 1мм тө мендейді. Ауа температурасы мен қ ысымғ а байланысты есептер шығ ару.

1. Жаз айларында Іле Алатауының тең із дең гейінен 1000 м биіктігінде атмосфералық қ ысымның мө лшері. 930 мм, ал температурасы +21º С градус болса, оның биік нү ктесінде (шың ында) атмосфералық қ ысым мен температурасы қ анша болмақ?

Шешуі: Талғ ар шың ы 4973 ≈ 5000

Қ ысымды есептеу: 5000: 10 = 500

930 – 500 = 430

Температураны ө лшеу: 5000: 1000 = 5

5 ∙ (-6º С) = -30°C -30º C + 21°C = - 9º C

2. Тау етегіндегі ауа температурасы +18º С, ал шың ында - 6 º С. Таудың биіктігін анық таң ыз.

Шешуі: +18 °С – (-6º С) = 24°C

24 º C: 6 °С = 4 ∙ 1000 = 4000

Жауабы: таудың биіктігі 4000м немесе 4 км

3. Альпинистер 3000 м тау басына кө терілгенде, барометр осы биіктіктегі атмосфералық қ ысым 450 мм екенін кө рсетті. Бұ л кезде жер бетіндегі атмосфералық қ ысым нешеге тең?

Шешуі: 3000: 10 =300

300 + 450 = 750 мм

Жауабы: жер бетіндегі атмосфералық қ ысым – 750 мм

4. Барометр тау етегіндегі атмосфералық қ ысым 740 мм, тау басында 440 мм кө рсетсе, таудың салыстырмалы биіктігін қ алай анық таймыз? Шешуі: 740 – 440 = 300

300∙ 10 = 3000м

Жауабы: таудың салыстырмалы биіктігі 3000м немесе 3 км

5. Егер жер бетіндегі қ ысым 750 мм болса, 5 км биіктіктегі ұ шып бара жатқ ан ұ шақ тың бортында қ андай атмосфералық қ ысым болатынын есептеп шығ арың дар.

Шешуі: 5 км – 5000 м 5000м: 10м =500

750 – 500 = 250 мм

Жауабы: 250 мм атмосфералық қ ысым

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 Следующая ⇒