|
|||
бегу́,бежи́шь…, бегу́т наст. от бежа́тьбегу́,бежи́шь…, бегу́т наст. от бежа́ть бегу́нм идархо, вадархо бегу́ньяж идархо, ядархо бед||а́ ж 1. бала; вы́ручить из ~ы́ балих ваккха; помо́чь в ~е́вонехь дакъа лаца; что за ~а́! хьо далатохар!; на ~у́ сде́лал шен докъазаллина дина 2. в знач. сказ.вон; э́то не ~а́ и-м зен дацара; ~а́ в том, что он не у́чится цо доьшуш цахилар вон ду бедне́ть несов. къийдала бе́днос||ть ж къоьлла; жить в ~ти къен ваха; къоьлла хьега; ~ть не поро́к посл. къоьлла айп дац беднота́ ж собир. къехой бе́дн||ый,-ая, -ое 1) къен; ~ый челове́к къен стаг; жить ~о(нареч.) къен вãха; ме́стность,~ая леса́ми хьуьнна къен меттиг 2) (несчастный) миска; ~ый,он так бо́лен! миска, ма могуш вац и! бедня́га,бедня́жка м и ж миска, пекъар бедня́к м(бедный человек;неимущий крестьянин) къехо бедня́цк||ий,-ая, -ое къехойн;~ое хозя́йство къехойн бахам бедо́вый,-ая, -ое разг. тIахъаьлла; ~ мальчи́шка тIахъаьлла кIант бедоку́рить несов. разг. вон лела, харцхьара лела бе́дренн||ый,-ая, -ое хенан; ~ая костьхенан даьIахк бедро́ с 1) (часть ноги) варе; (у животного) гIогI 2) чаще мн. бёдра ха; положи́ть ру́ки на бёдракуьйгаш хаьн тIе дахка бе́дственн||ый,-ая, -оебохаме, бохам болу[ш]; ~ое положе́ние бохам болуш хьал бе́дствие с бохам; стихи́йное ~Iаламан бохам; су́дно те́рпит ~ хикеманна бохам баьлла бе́дствовать несов. (нуждаться)къоьлла хьега;(жить бедно) къен хила (илидаха) бежа́ть несов. 1) дада, ида; дIадада, дIаида (от говорящего); схьадада, схьаида (к говорящему); охьадада, охьаида (вниз); хьаладада, хьалаида (вверх) 2) тж. сов. (совершить побег,обратиться в бегство) дада, ида 3) (течь) охьадан, охьаэха 4) (о времени) дIаяха, дIатила бе́жевый, -ая, -ое см. беж бе́жен||ец м веддарг; ~кажеддарг без(безо) предлог с род. п. 1) (при указании на отсутствие,недостаток)доцуш; оста́вить ~ де́негахча доцуш вита; ~ сомне́ния шеко йоцуш 2) (не считая,в отсутствие)доцуш; ~ нас не начина́тьтхо доцуш ма доладе 3) (при указании на количество,меру) оьшуш; ~ пяти́ копе́ек рубль сом хила пхи кепек оьшуш 4) (при указании на время) даьлча; ~ пяти́[мину́т]час пхи [минот] яьлча сахьт долу ◊ не ~ причи́ны он сде́лал так бахьана доцуш ца дина цо иштта без=(безъ=,бес=) приставка 1) прилагательныхдоцу, реже передаётся суффиксом =за,напр.:беззвёздный седарчий доцу, безрабо́тный белхаза 2) существительных цахилар, напр.: безле́сьехьун цахилар, безве́трие мох цахилар безавари́йн||ый,-ая, -ое авари йоцу[ш]; ~ая рабо́та авари йоцу болх безала́берностьж разг. телхина хилар безала́берн||ый,-ая, -ое разг. (бестолковый) телхина; (беспорядочный) къепе йоцу; ~ый челове́ктелхина стаг; ~ая рабо́та къепе йоцу болх безалкого́льн||ый,-ая, -оеалкоголь йоцу; ~ые напи́тки алкоголь йоцу маларш безапелляцио́нныи,-ая, -оеаппелляци йоцу; ~ое реше́ние апелляци йоцу сацам беза́томный,-ая, -ое атоман герз доцу; ~ая зо́на атоман герз доцу зона безбе́дный,-ая, -ое къоьлла йоцу; ~ое существова́ние къоьлла йоцу Iар-дахар; жить ~о(нареч.) къоьлла йоцуш даха безбиле́тный,-ая, -ое билет доцу; ~ пассажи́р билет доцу пассажир безбо́жие с мунепакъалла безбожник м, ~цажмунепакъ безбо́жный,-ая, -ое разг. эхь доцу; ~о(нареч.)врать эхь доцуш аьшпаш битта безболе́зненн||ый,-ая, -ое 1) лазош доцу; ~ая опера́ция лазош йоцу операци 2) перен.(без неприятностей) лазам боцу, халахетар доцу[ш долу]; (без затруднений) хало йоцу безборо́дый,-ая, -ое куьйса безбоя́зненный,-ая, -оеца кхоьру безбра́чиес(незамужняя жизнь) марехь цахилар; (холостая жизнь) зуда ялоза хилар безбре́жн||ый,-ая, -ое йист йоцу; ~ое мо́ре йист йоцу хIорд безве́рие с дин цахилар безве́стный,-ая, -ое девзаш доцу; ~ геро́йвевзаш воцу турпалхо безве́тренный,-ая, -ое мохтиле, мох боцу; ~ день мох боцу де безве́трие с мох цахилар безви́нн||ый,-ая, -ое бехк боцу; ~о (нареч.)пострада́ть бехк боцуш хьийзо безвку́сиес,безвку́сица ж (отсутствие хорошего вкуса) чам цахилар безвку́сн||ый,-ая, -ое 1) (невкусный) чаьмза, чам боцу; ~ая еда́ чаьмза даар 2) перен. хатI доцу, чам боцуш безвла́стие с Iедал цахилар безво́дн||ый,-ая, -оехи доцу; ~ые пусты́нихи доцу гIамарш безво́дье с хин къоьлла безвозвра́тн||ый,-ая, -ое 1) (невозвратимый) юхадогIур доцу; исче́з ~о(нареч.) юха ца вогIуш вайна 2) (не подлежащий возврату) юхалур доцу; ~ая ссу́да юхалур доцу ссуда безвозду́шн||ый,-ая, -ое хIаваъ доцу; ~ое простра́нство хIаваъ доцу меттиг безвозме́здн||ый,-ая, -ое мах боцу, маьхза; ~ое по́льзование[луш] мах боцуш пайда эцар безво́лие с доьналла дацар (илицахилар), мела хилар безволо́сый,-ая, -ое куьйса, чо боцу безво́льный,-ая, -ое доьналла доцу, мела безвре́дность ж зене (или зуламе) цахилар безвре́дн||ый,-ая, -ое зен[е] доцу, зулам[е] доцу; ~ое сре́дство(лекарство) зуламе доцу молха;~ый челове́к зене воцу стаг безвре́менн||ый,-ая, -ое хеназа; ~ая кончи́на хеназа дIавãлар безвы́ходн||ый,-ая, -ое 1) (без отлучки) тIера ца долу; ~о(нареч.)сиде́ть до́маара ца волуш чохь Iан 2) (критический) амал (или дан хIума) доцу; быть в ~ом положе́нии амал доцчу хьолехь хила безгла́зый,-ая, -ое бIаьргаш доцу безголо́вый,-ая, -ое прям. и перен. корта боцу безголо́сый,-ая, -ое аз доцу; ~ певе́ц аз доцу илланча безгра́мотность ж 1) (неграмотность) йоза цахаар, дешна цахилар 2) (невежество) девзаш цахилар, кхеташ цахилар; полити́ческая ~ политиких кхеташ цахилар безгра́мотный,-ая, -ое 1) (неграмотный) йоза (или дешар) ца хуу, дешна воцу 2) (малограмотный) йоза (или дешар) вон хуу 3) (невежественный,мало знающий) ца кхета 4) (содержащий ошибки) ца хууш + прич., гIалате; ~ прое́кт ца хууш хIоттийна проект безграни́чн||ый,-ая, -ое 1) йист йоцу 2) перен. (очень сильный) чIогIа, Iаламат; ~ая печаль чIогIа гIайгIа;~о(нареч.)пре́данный чIогIа тешаме безгре́шный,-ая, -ое 1) рел. къа доцу, къинойх цIена 2) перен. цIена, бехк боцу безда́рность ж похIмазалла безда́рный,-ая, -оепохIмаза;~ писа́тель похIмаза яздархо безде́йствиесхIумма а цадар, деш хIума цахилар безде́йствовать несов. хIумма а ца дан; (о механизмах) латта безде́лицаж разг. кIадбоцург, хIумма а доцург, пайда боцург безделу́шка ж пайда боцу хIума безде́льесдеш хIума цахилар безде́льни||к м, ~ца ж гIуллакхазхо безде́льничать несов. хIумма а ца деш лела безде́нежн||ый, -ая, -ое 1) разг.(имеющий мало денег) ахча доцу 2) бухг. ахчанца доцу; ~ые рачётыахчанцы йоцу чот безде́нежье с ахча цахилар, ахчанан къоьлла безде́тность ж бераш цахилар безде́тн||ый,-ая, -ое бер доцу;~ая же́нщина бер доцу зуда безде́ятельность ж хьуьнарзалла, хIумма а цадар безде́ятельный, -ая, -ое хьуьнарза, хIума ца ден бе́здна ж 1) (пропасть) бух боцу Iин; ~ мо́ря бух боцу хIорд 2) перен., чего(множество) чот йоцуш;там ~ наро́ду чот йоцуш адам ду цигахь бездо́ждье с йокъа, догIанан къоьлла бездоказа́тельн||ый,-ая, -ое бакъхилар ца гайталу, бакъхилар ца чIагIлун; ~ое обвине́ниебакъхилар ца гайталун бехкевар бездо́мн||ый,-ая, -ое цIа доцу; ~ая ко́шка цIа доцу цициг бездо́нн||ый,-ая, -оебух боцу; (глубокий) кIорга ◊ ~ая бо́чка бух боцу шелиг бездоро́жье с (отсутствие дорог) некъаш цахилар; (плохое состояние дорог,распутица) некъаш талхар безду́шие с дог цадãр безду́шн||ый,-ая, -ое 1) (бессердечный) дог доцу; ~ый челове́к дог доцу стаг 2) (лишённый чувства) дог ца догIу; ~ая игра́ дог ца догIу ловзар безды́мный,-ая, -ое кIур боцу;~ по́рох кIур боцу молха бездыха́нн||ый,-ая, -ое са доцу; ~ое те́ло са доцу дегI безжа́лостный,-ая, -ое къиза, къинхетамза безжи́зненный,-ая, -ое 1) (мёртвый) са доцу, делла 2) перен. делча санна; ~ взгляд делча санна хьежар беззабо́тность ж гIайгIа (или бãла) цахилар беззабо́тн||ый,-ая, -ое гIайгIа йоцу, бала боцу; ~ый чело́век гIайгIа йоцу стаг; жить ~о(нареч.) дезар доцуш даха беззаве́тн||ый,-ая, -ое Iаламат чIогIа; сил дукха (или чIогIа), са ца кхоош; ~ая хра́брость Iаламат чIогIа майралла; ~о(нареч.)люби́ть Ро́дину сил дукха Даймохк беза беззако́ниес(нарушение закона) закон дохор; (отсутствие закона) законехь цахилар, закон дацар беззако́нный,-ая, -ое законехь доцу беззасте́нчив||ый,-ая, -ое эхь ца хета; ~о(нареч.)врать цуьрриг а эхь ца хеташ аьшпаш битта беззащи́тность ж доьналла цахилар (или дацар); ~ ребёнка беран доьналла цахилар беззащи́тный,-ая, -ое доьналла доцу, де доцу, [даккха] гIо доцу беззвёздн||ый,-ая, -ое седарчий доцу;~ое не́бо седарчий доцу стигал беззву́чный,-ая, -оеаз доцу; ~ смех аз доцу белар безземе́лье с латта цахилар (или дацар), лаьттан къоьлла безземе́льный,-ая, -ое латта доцу; ~ крестья́нин латта доцу ахархо беззло́бный,-ая, -ое оьгIазло йоцу; ~о(нареч.)подсме́иватьсянад кем-л. оьгIазло йоцуш цхьаннах белар беззу́б||ый,-ая, -ое1) (без зубов) цергац йоцу; ~ый стари́к цергаш йоцу воккха стаг 2) перен. (слабый) эсала, мела; ~ая кри́тика эсала критика безле́сный,-ая, -ое хьун йоцу; ~ склонхьун йоцу басе безли́кий,-ая, -ое уст. см. безли́чный1 безли́чный,-ая, -ое 1) билгала доцу; ~ый челове́к билгала воцу стаг 2) грам. юьхьаза; ~ое предложе́ние юьхьаза предложени; ~ый глаго́л юьхьаза хандош безлоша́дный,-ая, -ое говр йоцу; ~ крестья́нин говр йоцу ахархо безлу́нный,-ая, -ое беттаса доцу; ~ая ночь беттаса доцу буьйса безлю́дный,-ая, -оеадам доцу, нах боцу; ~ая ме́стность нах боцу меттиг ◊ ~ый фондбухг. штатехь боцчеран фонд безлю́дьес адаман къоьлла, адамаш цахилар безме́н м куьйга-терза безме́рн||ый,-ая, -ое барам боцуш, барамза-доккха; ~ая ра́дость барамза-доккха хазахетар безмо́зглый,-ая, -ое хье боцу, Iовдал безмо́лвие с дистцахилар; храни́ть ~ дист ца хила безмо́лвный,-ая, -ое дист ца хуьлу; ~ отве́т вист ца хуьлуш жоп далар; ~ свиде́тель вист ца хуьлу теш безмо́лвствовать несов. вист ца хила безмяте́жность ж сатийна хилар, синтем безмяте́жный,-ая, -ое сатийна, синтеме; ~ сон сатийна наб безнадёжность ж догдиллар, догдохийла цахилар безнадёжн||ый,-ая, -ое догдохийла йоцу; он ~о(нареч.)бо́лен и даха дог доцуш цомгуш ву; ~ое положе́ние догдохийла йоцу хьал безнадзо́рный,-ая, -оеIуналла доцу;~ ребёнок Iуналла доцу бер безнака́занный,-ая, -ое таIзар даза безнали́чн||ый,-ая, -ое: купи́ть по ~ому расчёту ахчанца йоцчу чоьтах эца безнача́лие с Iедал (или куьйгалла) дацар безно́гий,-ая, -ое когаш боцу; (без одной ноги или ножки) ког боцу; ~ стул ког боцу гIант безнра́вственность ж телхина хилар, гIиллакх дацар безнра́вственный,-ая, -ое гIиллакхе доцу, телхина; ~ый посту́пок телхина гIуллакх; ~о(нареч.)вести́ себя́ телхина лела безопредлог«без» метта «весь»,«вся́кий» дешнаш хьалха лела,мас.: ~ вся́ких разгово́ровцхьа а къамел доцуш; ~ всего́ цхьа а хIума доцуш безоби́дный,-ая, -ое (не обидный) халахетар доцу (или ца ден); (безвредный) зене доцу; ~ челове́кзене воцу стаг безо́блачн||ый,-ая, -ое екхна, мархаш йоцу; ~ое не́боекхна стигал безобра́зиес 1)(уродливость)эрчалла2)(безобразный поступок) ирча хIума безобра́зить несов.,кого-что эрчадаккха; пла́тье ~т фигу́ру кучо эрчадоккху дегI безобра́зни||к м, ~ца ж разг. вон леларг, харцхьара леларг безобра́зничать несов. разг. вон лела, харцхьара лела безобра́зный,-ая, -оеирча; ~ посту́пок ирча хIума безогово́рочн||ый,-ая, -ое билламза; ~ая капитуля́ция билламза капитуляци безопа́сно 1.нареч. кхерамза 2. в знач. сказ. безл. кхерам бац, кхерамза ду; э́то вполне́ ~ и данне а кхерам боцуш ду безопа́сность ж кхерамзалла, кхерам цахилар (или бацар), маьршо; ~ть у́личного движе́нияурамерчу боламан кхерамзалла; охра́на госуда́рственной ~ти пачхьалкхан кхерамзалла ларъяр безопа́сн||ый,-ая, -ое кхерамза, маьрша; в ~ом ме́стемаьршачу меттехь безору́жный,-ая, -ое герз доцу безостано́вочн||ый,-ая, -ое сацамза, сацар доцу, соцуш доцу, хаддаза; ~ое движе́ние сацамза болам безотве́тн||ый,-ая, -ое жоп доцу; ~ая любо́вь жоп доцу безам безотве́тственность жжоьпазалла безотве́тственн||ый,-ая, -ое жоьпазаллин, жоьпаллин доцу; ~ое реше́ние жоьпазаллин сацам безотка́зн||ый,-ая, -ое дуьхьало йоцу;~о(нареч.)рабо́тать(о машине,моторе) дуьхьало йоцуш болх бан безотлага́тельн||ый,-ая, -ое хьеда (или тIаьхьататта) йиш йоцу; ~ое де́ло тIаьхьататта йиш йоцу гIуллакх безотлу́чнонареч. тIера ца долуш; ~ находи́ться при больно́мтIера ца волуш цомгушчунна юххехь хила безотноси́тельнонареч. дозуш доцуш безотра́дн||ый,-ая, -ое доккха ца ден, ~ая жизньвоккха ца вен дахар безотчётн||ый,-ая, -ое 1) (бесконтрольный) жоп доцу 2) (бессознательный) хьесап доцу; ~ый страххьесап доцу кхерам; де́йствовать ~о(нареч.) хьесап доцуш дан безоши́бочный,-ая, -ое гIалат[аш] доцу; ~ расчёт гIалаташ доцу хьесап безрабо́тица ж белхазалла, болх цахилар, белхан къоьлла безрабо́тный,-ая, -ое 1. белхаза, болх боцу, балхахь воцу 2. в знач. сущ.~ый мбелхазхо, болх боцург, балхахь воцург безра́достн||ый,-ая, -ое хазахетар доцу; ~ая жизнь хазахетар доцу дãхар безразде́льный,-ая, -ое дуьззина; ~ое госпо́дство дуьззина олалла безразли́чие с бен цахетар, башха а цахетар; ~ ко всему́хIуъа а бен цахетар безразли́чно 1.нареч.(равнодушно) бен ца хеташ 2. в знач. сказ. безл. бен дац; ~,придёт он или нет и вагIахь а, ца вагIахь а бен дац; мне э́то ~ суна и бен дIа ца хета; ~ кто бен вац безразли́чный,-ая, -оебен доцу безрассу́дность ж ойла йоцуш хилар, кхетам бацар безрассу́дный,-ая, -ое ойла ца еш дина; ~ посту́пок ойла ца еш дина хIума
|
|||
|