рт шығу себептерінің барлық нұсқаларын жасау мен тексеру

4. Өрт шығу себептерінің барлық нұсқаларын жасау мен тексеру

Өрттің жану көздерімен дұрыс қолданбағанда және өрт қауіпсіздігінің ережелерін сақтамағанда пайда болуы. Өрттің жану көздерімен дұрыс қолданбағанда және өрт қауіпсіздігінің ережелерін сақтамағанда пайда болуы бойынша нұсқаны жасау мен тексеруге негіз бола алады:

-өрттің шығуына себепші болған отпен дұрыс қолданбағанда немесе өрт қауіпсіздігінің ережелері мен басқа нормативтік актілерді бұзғанда қылмыстық істер материалдарындағы куәгерлердің арыздары мен түсініктемелері; өрттің түскі уақытта немесе өрттің жайылуы үшін қолайлы жағдайлар жоқ жерде пайда болуы;

-қызғыш аспаптарды электржелілерінде қосылу түрде қалдыру. Есте сақтайтын бір жайт, қызғыш аспаптарды электржелілерінде қасақана түрде қосылу қалдыру мүмкіндігі;

-электрөткізгіштердің бұрыстығы (ашық өткізгіштердің, үлкен ауыспалы кедергілердің, бұзылған электрпатрондардың, табақшалардың, оқшаулаудың төмендетілген кедергісінің, қысқа тұйықталу іздерінің, жанған оқшаулаудың иісінің және т.б. болуы).;

-өрттің электр дәнекерлеу немесе басқа от жұмыстар жасалған, үйіту шамдары және т.б. қолданған жерлерде шығуы;

-өз араларында байланысқа түсетін және өздігінен жанатын әр түрлі химикаттар мен басқа материалдарды,сондай-ақ, майлы сүртпелі материалдарды, қағаздарды және т.с.с. дұрыс сақтамау.

Өрттің өрт көздерімен дұрыс жұмыс жасамау және өрт қауіпсіздігінің ережелерін сақтамағаннан пайда болуының басқа да нұсқалары бар. Нұсқалардың санын көбеюі жағдайларды зерттеу үрдісінде пайда болуы мүмкін.

Өрттің жандырудан пайда болуы туралы. Жандыру және «жандырудың әдістерінің болуы» өрт орнын зерттеу кезінде табылған жанған фитилдің, жанғыш ортадағы сөндірілмеген темекінің болуы, электр желісінде өтекті, пешті, шәйнекті қосылу қалдыру және т.с.с. куәлік етеді. Бірақ есте сақтайтын бір жайт, мұндай фактілер өрт қауіпсіздігінің ережелерін және басқа нормативті актілерді бұзу кезінде байқалады.

Өрттің шығу себебінің бірнеше нұсқалары болуы мүмкін. Сарапшы барлығын қарап, тексеру (зерттеу) қажет.

Жандыру өрттің негізгі себебіне және қылмыстың субъективті жағына жатады. Бұл себепті сот немесе тыншы орнатады, ал сарапшы бұл жағдайда жандырудың техникалық жағын ғана бекітеді.

Жандыру нәтижесінен пайда болған өрттің шығуының нұсқасын тағайындау және тексерудің негізі болады:

1) куәгерлер мен жапа шеккендердің немесе басқа куәгерлердің жандыру орын алғанынына тікелей нұсқаулары;

2) өрт орнында жандыру құралдарының болуы. Жандырулар өрттің тез тұтану және даму есебімен, сондай ақ керісінше, ұзақ уақытқа жану есебімен жасалуы мүмкін. Жандыру құралдарына өздігімен жанатын немесе өрттің қарқынды дамуына көмектесетін әр түрдегі заттар, материалдар мен қондырғылар (сіріңке, ЛВЖ немесе ГЖ, майлы сүртпелі немесе басқа материалдар, ағаш қалдығы, қағаз, шам, фитилдер, әр түрлі механизмдер мен құрылғылар) жатуы мүмкін. Жандыру құралдары табылған кезде, арнайы ГЖ немесе ЛВЖ жануы кезінде дөңгелек немесе спираль түрдегі еденнің ерекше қасиеті пайда болатынын есте сақтау қажет.

Еденге су төгу барысында қылмыскер еденнің едәуір ауданың суаруға тырысады, соған байланысты ол суы бар ыдысты ауада айналдырады. Суару iздерінiң нәтижесiнде шеңберлер немесе спиральлерге тән формаларын алады, сұйық жанып кеткенде қуаң немесе көмiрленген орындар бұл ерекше формаларды сақтайды. Еден тақтайларының арасындағы қақпанды саңылауға түскен сұйық бұл тақтайлардың бүйiрлеу тараптарының едәуiр үлкен жануына және көмiрлеуiне алып келедi. ГЖ немесе ЛВЖ мен құйылған жанатын қабырғалар және қалқалардың тiк беттерiндегі көмірленгендіктің іздері кейбір форманы ал кей кездері төменіне қарай үшкірленген формалы болады;

3) өрттен кейiнгі орындардағы бiрнеше дербес, өзара байланыспаған бiрнеше өрт ошақтары анықталуы немесе табылу. Мұндай жағдайларда өртеу әдейі болғандықтың белгісі болып өрт ошақтарының арасындағы бөлменің құрылыстық элементтерінің немесе қандай да болмасын заттардың өрт шалмағандығы табылады;

4) өрт болған жердегі өртке қолайлы жағдайлар келесідей болуы мүмкін: таза ауаның өтуіүшін алдын ала терезелер мен есіктер ашылады, шкафтардың жәшіктері ашылып, ішіндегі заттар мен қағаздар алынады және де өрт ошақтарының жанына жанғыш материалдармен бірге қойылады және т.б;

5) егер өрт орындарында өртті тудыратын құрылғылар, құрал- саймандар немесе олардың қалдықтары табылса;

Мысалы, Дүкенде болған жарылыс туралы айта кетсек:

Оңтүстік Қазақстан облысы Ақсукент ауылында құрылысқа қажетті бояу дайындайтын цех жарылып, 1 адам мерт болды. Денелерін тұтастай күйік шалған тағы 3-уі қазір ауруханада хал үстінде жатыр. Оқыс оқиғаның себеп-салдарын тілішіміз Ғани Қалмаханов жіліктеп шығады.

Оқиға күндізгі сағат ондар шамасында болған. Ақсукент ауылында орналасқан дүкенде тұтанған өрттің соңы алапат жарылысқа ұласты. Дүмпудің күшті болғаны соншалық одан шыққан жалын 8 шақырым аумаққа тарады. Оқиға орнына жедел жеткен өрт сөндірушілер цех ішінен денелерін күйік шалған 4 азаматты сыртқа алып шықты. Тілсіз жауды ауыздықтауға 7 өрт сөндіру техникасы жұмылдырылды.

Нұржан Ахтанов, Сайрам аудандық төтенше жағдайлар басқармасының бастығы

Краска дайындайтын жеке кәсіпкердің цехы жанып отыр. Бұл жерде тергеу жүріп жатыр. Өрттің шығу себебі мен шығыны тергеу аяқталған соң белгілі болады.

Оттың ортасында қалған 4 азамат ауруханаға жедел жеткізілгенімен 42 жастағы келіншек есін жия алмаған күйі дәрігерлердің көз алдында жан тәсілім етті. Қалған үшеуінің де жағдайы ауыр. Дәрігерлердің айтуынша, олардың денесінің 95 пайызын күйік шалған. Облыс орталығынан арнайы шақыртылған мамандар қазір апаттан зардап шеккендердің өмірі үшін күресіп жатыр.

Наурыз Манапов, Сайрам ауданы орталық ауруханасы жарақаттар бөлімінің меңгерушісі.

Қалған үшеуінің жағдайы өте ауыр. Бір еркек, екі әйелдің тірі қалуы өте қиын.

Әзірге оттың неден тұтанғаны беймәлім. Белгілісі жарылыс болған цех жеке кәсіпкерге тиесілі. Оқиға орын алған мезетте 500 литрлік ыдыста құрылысқа қажетті бояулар болған. Бейресми ақпарат көздерінің айтуынша, апаттан зардап шеккен азаматтар сол жерде цистернадағы бояуды шағын ыдыстарға құйып сатуға әзірлеумен айналысқан. Апат болатын күні қожайындары оларды цехқа қалдырып сыртынан кілттеп кеткен деген де күдік айтылып жатыр.

6) егер өрт сөндіруде қиындықтар болса: өрт жабдығының бұзылуы, сумен жабдықтау жүйесінің бұзылуы, өрт сөндірудің алғашқы құралдары мен өрт жабдығы бар бөлмелердің құлыпқа жабылуы және де т.б.;

7) бөлмедегі құнды заттардың алдын-алашығарылуы немесе тасылуы және де олардың өрттен қауіпсіз аймақта қойылуы туралы мәліметтер. Әдете мұндай жағдайлар өртте жанып кеткен жеке заттар үшін сақтандыру сыйақысын алу мақсатында немесе жаңа пәтер алу мақсатындағы әдейі өртеулермен байланысты болады.

8) соныңда өнімдік – материалдық құндылықтардың немесе ақшалай жетіспеушіліктердің болуы анықталатын жерлердегі өрттің пайда болуы. Әсіресе мұндай жағдайлар дүкендерде, қоймаларда, базаларда, өнеркәсіптерде және де мекемелерде жиі кездеседі;

9) өрт алдында қандай да бір қылмыстардың жасалғандығын айқындайтын факторлар;

10) өрт алдында болған қайғы шегушіге (потерпевший) бағытталған қауіп төндіру факторлар;

11) өрт алдыңдағы тексерістердің, жұмыстардың тапсырылуы немесе қайғы шегуші мен күдіктенуші арасындағы жағымсыз қарым-қатынастардың болуын және т.б. айқындаушы жағдайлар;

12) өрт болған жерге заңсыз кіруді айқындайтын белгілердің немесе ақпараттардың болуы;

13) бір уақытта әр түрлі аймақтарда пайда болған немесе бір аймақта (қалада, облыста және т.б.) қайталанатын өрттің пайда болуы. Өртеу болғаның айқындайтын басқа да ақпараттардың болуы да мүмкін. Өрттің өртеу салдарынан болғаның тағы да алғашқы тергеу жұмыстары кезінде табиғат күштерінен немесе өрт қауіпсіздігінің және де басқа нормативтік актілердің сақталмауы себебінен болғаның айқындайтын мәліметтердің болмауы айтады.

Өрттің әдейі өртеу нәтижесінде пайда болғаның айқындайтын және соның негізінде тексерулерді ұйымдастыруға бағытталған шараларға әкеліп соқтыратын негіздемелердің барлығы келтірілмеген және әдеуір толықтырылуы мүмкін.

Табиғи күштердің әсерінен пайда болған өрт туралы. Бөлек алған жағдайларда өрт табиғи күштердің әсерінен, мысалы найзағай разрядтарынан, күн сәулесінің нормальді немесе жоғарғы радиацияларынанжәне т.б. пайда болуы мүмкін.Соларды жеке қарастырайық.

Найзағай разрядтары— бұл әр аттас зарядталған бұлттың бөлшектері арасында, көршілес бұлттар арасында немесе бұлт пен жер арасында болатын атмосферадағы электр разряды.

Найзағай разрядтары екі түрде таңылуы мүмкін: ғимараттың немесе құрылыстың тікелей соғыстан болатын, яғни бірінші әсер етуі және де екінші ретті әсер етуі.

Тікелей соққының өрттік қаупі келесіде: найзағай каналының разряды 7...20 000 °С және одан да жоғары болғандықтан бұл разряд түскен металл құрылыстарының балқуына , қызып кетуіне немесе еруіне алып келеді, нәтижесінде жанасып тұрған немесе жақын орналасқан құрылыстар немесе материалдар мен заттар жануы мүмкін.

Найзағай разряды жуандығы 4—5 мм тең металл жаймасын еріте алады. Соққыға қарсы жуандығы 5мм металл жаймасының беті соққы түскен жерінде жоғары температураға дейін қызып, жанасатын жанармай заттары мен материалдарына қауіп төндіруі мүмкін. Найзағайдын тікелей соққысы жермен электр байланысы жоқ немесе тоқөткізбейтін материалдардан жасалған ғимараттар мен құрылыстарға түссе, бетон немес темір-бетон құрылыстарының бөлшекті немесе толық қирауына алып келеді.

Сарапшының өрттік-техникалық сараптамасын жасау үшін қылмыстық іс материалдарында келесі мәліметтер болуы керек: ғимараттың немесе құрылыстың найзағай конструкцияларының орналасуының болуы немесе болмауы; ғимараттың немесе құрылыстың найзағайдың тікелей соққысынан қорғанысы немесе өрт күніндегі техникалық жағдайы; токты ілгертулер(токоотводы), өрт күніндегі олардың байланысу тәсілдері және техникалық жағдайы; жержалғағыштар (бірлік, күрделі немесе құрамалы).

Өрт болған ғимараттың немесе құрылыстың қай санатқа жататының біліп әрі ескере отырып сарапшы берілген объектінің найзағай қорғаушысының әрекет етуші нормалар мен заңдарға сәйкес келуін және де найзағай соққысы өрт себебі болуының мүмкіндігін анықтай алады.

Найзағай соққысының екінші ретті соққысы ғимараттарда электростатикалық және электромагниттік иіндігінің(индукцияның) пайда болуымен және де потенциалдардың жоғрылауымен сипатталады.Бұл жоғарылау тікелей соққының нәтижесінен пайда болады. Найзағай соққысының екінші реті деп найзағай разряды кезінде құрылыстардағы, құбырлардағы және электрқұбырларындағы потенциалдар айырмашылығымен сипатталатын әсер етулерді түсінеміз.

Электростатикалық иінділік (индукция) деп найзағай бұлтында жиналған және жер бетінде әр аттас заряттардың жинақталуына әкеп соқтыратын найзағайдың бастапқы сатысын құрайтын электр зарядтарын айтамыз. Басты разрядының сатысы кезінде электр өрісі каналының қирауы соншалықты тез жүреді, мұндай жылдамдық жер мен металл құрылыстарының арасындағы потенциалдардың едәуір айырмашылығына алып келеді. Пайда болатын потенциалдар айырмашылығы жарылыс қаупі бар жанармай газдары, булары және шаңдары бар бөлмелерде жарылыс себебі болатын ауада ұшқындардын пайда болуын туғызады. Ғимараттарға әуе жолдарының сымдары арқылы өткен жоғары потенциалдар қуатты ұшқын зарядтарын туғызуы мүмкін. Найзағай соққысының екінші ретті соққысынан пайда болатын электростатикалық индукциясының пайда болуын бағалаған кезде қорғауға I және II категориялы ғимараттар мен құрылыстар және кейбір сыртқы В-1г және П—III классты орнатпалар алынуы керек.

I категориялы ғимараттардың барлық жабдықтарының металл корпустары және ғимараттың металл құрылыстары арнайы жержалғағыштарға немесе электрқондырғыларын қорғаушы жержалғағыштарға жалғануы керек. Жержалғағыштың тоқ ағымына қарсылығы 10 Ом көп болмауы керек.

II категориялы ғимараттардың барлық жабдықтарының металл корпустары және ғимараттың металл құрылыстары арнайы электрқондырғыларын қорғаушы жержалғағыштарға жалғануы керек.

Электромагниттік индукцияның арқасында бұлттың дәрежесін ұлғайтып, бір ара тез өзгерген магниттік зонаның аясында, электроқозғағыш күшті әртүрлі тартылған бақыр заттар(құбырдың, ауаағарлардың, электропроводтар және т.б.) білімді нобай қоса берілетін индуциялар. Қосылым(айталық, құбырдың фландыктарында) немесе электроқозғағыш күштің еместағы нобайының жеке элементінің жанасушылығының соясына ұшқындау, энергетикалық ұшқындардың, электромагниттік индукция бірталай тұтану үшін жетерлік тіпті шаңсорғыш өрт тудыратын қоспаның ең төмен қайратын шақырту білу керек. Тез арада көріністе, фландықтың құралымдары ара шоқтың болуы астам қауіпті болып табылады.

Санаттың I ғимаратының ығы от ұшқындаудан, электромагнитті индукциямен шақырады, барлық құбырдың және ғимараттың және жабдықтың тартылған бақыр конструкциясының басқа электр құралымымен бас оның өзара жанасушылығының телім 10 см-ге қамсыздандыру керек және кемірек қоспа арқылы бас-басы 20 м.

Резервуардың жүз шатырлары (қалқымалар) В-1г және П- III классының ауыздарына тәуелсіз от шатырдың және резервуардың кеудесінің материалының қайнауға керекке кими бақыр қоспалармен мен тоқитеруші немесе мен бақыр кеудемен кемірек немен ара екі жер.

Санаттың II ғимаратының ығы от электромагнитті индукцияден олай, сияқты ара санаттың I ғимараттарында орындалуға керекке, бірақ қоспалар 25-30 м арқылы ара қауіпті жанасушылықтың жерлерінде бекуге керекке.

Биік әлуеттің күрткі ғимараттарға берілістің(электрорадиобайланыс, сигнализациялар және т.б.) әуе сызығының тартылымдарына, жерасты және жер үсті құбыр, рельстік жолдарға, эстакадам және сырттың тартылған бақыр коммуникацияларына және мықты электр ретті қатар-қатар қоса берілу білетін кәбілдерге ықтимал. Осы күртік жер тек найзағайдың түзу соққысында коммуникацияда, бірақ және уақиғаларда біледі, олар жақын жай түс нысанға деген пейілді. Шоқ болуы ішкі жарылыс және қауіпті ғимараттың от қауіпті сол себептен үлкен қауіпті сияқты атылыстың және жану қаупі ту- бастауын ұсынады. Биік әлуеттің күрткі ғимараттың барлық көріністеріне тиянақты қауіпті және адамдар көрсетеді.

Алдын ала салдарды қал-жағдайларға туралы тілсіз жауларда басты тінтушілер, қарамастан және сарапшылар білуге керекке, не соңмен санаттың I ғимаратының қалқанының биік әлуеттің күрткінен қамсыздануға керекке келесі бейнемен. Енгізу көрінген мақсаттың қапырықты сызығының арбасы ғимараттарына рұқсат етіледі. Орынына олардың қолдануға қажет.

Ық үшін биік әлуеттің күрткінен астын жерліктің бақыр коммуникацияларына (құбыр, лях, және т.б. арнада және тоннада соның ішінде салған кәбілдер) енгізуде ғимаратқа немесе ғимаратқа осы коммуникацилар қорғау немесе электрқондырғының қорғаныстық жерлендіруінің деген біріктірілуға керек. Қорғау ғимаратқа кіргізу болады құбырды және кәбілдерді ғимаратпен технологиялық тоқулы цехтардан деген эстакадах жөнделетіін және баратын. Бастың кіре берістің ғимаратқа құбыр және керекті кәбілінің бақыр тыстары ықтың жерлендіргіш деген біріктірілген от индукцияның электрожыбыршуымен, ал бас эстакады екі ең жақын ықтарында жерлендіргіш пен қарсылық 10 Ом.

Санаттың II ғимаратының ығы үшін биік әлуеттің күрткінен енгізу әуе көрінген мақсаттың сызығына ауызекі олай ғой, сияқты және санаттың I ғимараттары үшін, тыйады ғимаратқа. Кабельдік салғыны ауа сызықтан салуға қажетке олай ғой, сияқты және санаттың I ғимараттары үшін. Ық үшін үлкен әлуеттің күрткінен.

Санаттың II ғимаратының ығы үшін от биік әлуеттің күрткінен әуе сызықтың енгізуі кернеумен до 1000 арада в ғимараттарға орындалуға керекке сәйкес мен жөн-жосықтармен құрылым электрқондырғы, ал сызығының, сигнализацияның, радио және нұсқау. Құбырлар және туралы бақыр және бас мойынның ғимараттан ыққа эстакадах салдым кәбілдердің, енгізуде қосу тиіс ғимаратқа жерлендіргіш импульсты қарсылықпен 20 Ом.

Мынадай деректерлермен, өрт-техникалық сарапшы объективті тұжырымды туралы тілсіз жаудың найзағайдың найзағайлы дәрежесінің екі дәрежелі әсерінен алып беру біледі.

Қорытынды

Тілсіз жаудың дамуының жайма шуақ сәуленің әсерінің айқындау. Өрттің болуы әуресінің себебінің зерттеу тәжірибесі туу біледі және бір қалыпты және көтеріңкі ашықтықтың (радиациялар) кұн сәулесі айқындайды. Тілсіз жаудың туу жайма-шуақ әсерінен бір қалыпты ашықтыққа мүмкін ана уақиғаларда, қашан жайма-шуақ сәулелер бас әпереді.

Белуарда алаңшықта болуы болжам туралы тілсіз жаудың туу мүмкіндігінде от жайма-шуақ сәуленің фокустық бойынша тілсіз жаудың көрсетімдерінің ұсынсы және ұқыпты зерттеу алғашқы жануды шамалы арада болды кездестіруге. Басқа ана, қойманың алаңшығы сәуле түсу биік шарбақпен бақыр шырпылардан болды, әкелінген қақпалар құлыпқа деген берік болды, олай не сырттың бетінің кіру» шығару болды. Тұтандыру сырттың бастаулары қойманың алаңшығында болмайды. Болжам туралы тілсіз жаудың туу себебінде жайма-шуақ сәуленің фокусировкасынан тағайынды және растау тексеру тергеудағы эксперименттермен есебімен барлық сырттың тілсіз жаудың туу жай-жапсарларының болған.

Жеке уақиғада тілсіз жаулар туу біледі және ара нәтиже жайма-шуақ сәуленің радиациясының көтеріңкі ашықтығының айқындайды, сол себептен, нешінші ара жекеде сушайлардаа өте кесек-кесек аудандарға деген тара көп тілсіз жау (орман және торфты) туған, бірақ мынадай кез бірталай.

Техникалық сараптама, сияқты және көрінген сырт, мүмкін алғашқы, қосымша, қайталанатын, субъект ол жеке, комиссиялық және кешенді.

Алғашқы техникалық сараптаманы алғаш іске жасайды. Ол алғашқы сол кезде саналу болады, қашан іске өзге сараптамалар (криминалистика, бухгалтерлік, құрылыстық және т.б. химиялық) бір және баяғы қылмыстық іске мүмкін өткіздір-өткізу, нешінші мақсатпен сұрақтың шешімінің тағайындалу алғашқы сараптамалар болжамды немесе өткіздір-өткізу мен игерушілік білімнің түрлі сала.

Қосымша техникалық сараптаманы қосалқы ретінде жай тағайындайды, қашан жетерлік ашықтық немесе толықтық сайып келгенде сарапшы алғашқы сараптаманың жасай болады, қашан ара жүріс тергеудің зерттеу осы сараптамамен жаңа нысандар айқындалады. Қосымша сараптаманың мақсатында от төмендейді, туу сұрақтар лабораториялық өзінің рұқсаты үшін сұрамтама жасалады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Метрологическая экспертиза технической документации. Москва: Стандартизация, 2004 - 184 с.

2. Безопасность труда на производстве. Исследования и испытания. Справочное пособие. / Под ред. проф. Б.М. Злобинского. Москва: Металлургия, 2007 - 400 с.

3. Мегорский Б.В. Методика установления причин пожаров.- М.: Стройиздат, 2012.-347 с.

4. Экспертное исследование обугленных остатков древесины с целью установления условий теплового воздействия и выявления очаговых признаков пожара / Чешко И.Д., Егоров Б.С., Голяев В.Г., Смирнов К. П.//Экспертная техника. Вып. 99.- M.: ВНИИСЭ МЮ.-С. 3-37.

⇐ Предыдущая 1 2 3 45