Књћелемдђ минем бк тормышта

⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 4

Књћелемдђ минем бк тормышта

Ќырлап бетерђсе ќырым бар.

Ата—анам, ышаныгыз мића,

Мин ќићђргђ тиеш. Ђгђр сез

Сынмасагыз. Мин богауда гына,

Югалмаган ђле хђбђрсез.

Тљн. Шул ук урында. Айзараны ќитђклђп Гљлќиџан керђ.

АЙЗАРА. Кара тљндђ кая бара алам,

Кљн ќиткђнне кирђк кљтђргђ.

ГЉЛЌИЏАН. Агаћ кушкан икђн, кљн—тљн дими,

Син тиешсећ барып ќитђргђ.

АЙЗАРА. Ђйе, ул бит мине сабый чактан,

Њз кызыдай карап њстергђн.

Бу тормышта гомер итђр љчен,

Акыл биргђн мића, кљч биргђн.

Бу турыда Ханны кисђтмђдем,

Њпкђлђмђс микђн шућарга?

ГЉЛЌИЏАН. Анысын мин њзем аћлатырмын,

Син агаћ янына соћарма.

Шул вакытта Барак књренђ.

АЙЗАРА. Агама ни булды, сљйлђ тизрђк,

Ђллђ аныћ хђле авырмы?

БАРАК. Шулай булса кирђк, ашыктырып

Сине њз янына чакырды.

Мин ат белђн сине алып китђм,

Ђйдђ тизрђк, вакыт чамалы.

Тљнге салкында юл ќићел була,

Њтеп калыйк књбрђк араны.

Барак Айзараны ќитђклђп чыгып китђ. Алар киткђч Гљлќиџан кљлђ.

ГЉЛЌИЏАН. Мића булмаган хан аћа да юк,

Џђм мђћге юк урман кортына.

Њзенђ тић булган егет белђн

Очсын ђле туган йортына.

Ђллђ каян килеп бик тиз генђ,

Хан яныннан урын алмакчы.

Књклђр аћа шулай куша, имеш,

Књрђзђчесе дђ алдакчы.

Картая, ахры Хан, сиземлђми,

Янындагы матур гљл исен.

Бњтђн ханбикђгђ сђлам биреп,

Мђћге юк бил бљгеп йљрисем!

Иртђ белђн. Сакчылар Сардарны алып керђлђр дђ шул ук урынга бђйлђп куялар. Сакчылар чыгып китђлђр.

САРДАР. Бњгенге кљн бђлки соћгысыдыр,

Богау салынгач та кулымнан,

Мин мђћгегђ китђр идем моннан,

Књзне йомып, язмыш юлыннан.

Ата—анам тыныч булсын љчен,

Табар идем берђр урынны.

Ђгђр булсаћ Ходай, бу газапка,

Нигђ дучар иттећ колыћны?

Књћелем изге иде, уйлар дљрес,

Кем ќавап бирер бу сорауга:

Нђрсђ љчен, ялган иректђ гел,

Ђ хакыйкать була богауда?

Кинђт шау—шу ишетелђ. Сакчылар белђн Хан керђ. Вђзир дђ, Гљлќиџан да, кызлар да алар белђн.

ХАН. Инде карамаган ќир калмады,

Нинди явыз кљчлђр урлады?

Нигђ шулай мића бђхетнећ тик

Чагылып кына кала нурлары?

ГЉЛЌИЏАН. Юкка изаланма, тђкђббер кыз,

Њзе шулай кызык иткђндер.

Сине тић итмичђ, кабаланып,

Урманына качып киткђндер.

ХАН. Юк, качарга исђп тоткан кеше,

Минем белђн алай сљйлђшмђс.

Ирек кљтеп яткан књћеллђргђ

Кызык књреп љмет љлђшмђс.

Урлаганнар! Димђк, белмђгђнмен,

Кайда мђкер, кайда дус барын.

Мића мђћге аяк чалыр љчен,

Качып ята булыр дошманым.

Мин Сардарны явыз ќанга санап,

Дучар иттем ялгыш хљкемгђ.

Ђнђ шуныћ гљнаџы њземђ

Кире кайта ахыры бу кљндђ.

Азат итећ аны!..

Сакчылар Сардарны чишђлђр, богауларын салдыралар. Сардар, ышанмаган шикелле, кулларына да, аякларына да карый.

САРДАР. Мин дђ азат...

ХАН. Мин Хан булып гафу њтенђм.

Сњзлђрећђ колак салмаганга

Менђ хђзер њзем њкенђм.

Тик мин белђм, бу гљнаџлы ќирдђ,

Књп газапта яши даџилар.

Ђ шулай да алар мђћгелеккђ

Кала торган эзлђр ясыйлар.

Ђгђр синећ шундый кљчећ булса,

Фђрман бирђм менђ шушында.

Кылыч, калкан алып атка атлан,

Џђм кая телђсђћ, ку шунда!

Синећ карамакта мал џђм вакыт,

Кыскамы ул юллар, озынмы...

Алып кайтсаћ минем гњзђлемне,

Сића бирђм, тапсаћ, кызымны!

САРДАР. Дан љчен ќан атып йљри алмыйм,

Кызыл мал артыннан иярмим.

Мин атымны кызыћ љчен тњгел,

Ир намусы љчен иярлим!

Ул арада Сардарга кылыч џђм калкан китереп тоттыралар. Сардар чыгып китђ. Тышта ат кешнђгђне, тояк тавышлары ишетелђ.

Шул ук урында. Хан, Вђзир џђм Гљлќиџан керђлђр.

ХАН. Йокы качты, тамакка аш бармый,

Ђллђ нилђр керђ уема.

Ул тагын да нђкъ менђ шушында

Килеп чыгар кебек тоела.

ГЉЛЌИЏАН. Кадерећне белми чыгып качкач,

Димђк, сезнећ данны санламый.

Шушы ќирдђ бер кљн яшђве дђ

Бђхет икђнлеген аћламый.

ХАН. Син булмасаћ књћел юатырга

Књптђн сынар идем, Гљлќиџан.

ГЉЛЌИЏАН. Юк чђчђккђ ымсанасыћ, књћелећ

Якындагы гљлне књрми, Хан.

Шушы кљнгђ кадђр хислђремђ

Бер юаныч таба алмадым.

Сезнећ кебек сагыш кичерергђ

Яралганмын, шуны аћладым.

ХАН. Хислђрећне артык чђчмисећме,

Бик горур бит синећ нђселећ.

ГЉЛЌИЏАН. Бу турыда бљтен сарай белђ,

Инде кемнђн, нђрсђ яшерим?

Бу илдђн мин китђргђ уйладым,

Йљрђгемђ монда урын юк.

Тормыш љчен куђт бирђ торган,

Дђрт љстђгђн моћлы ќырым юк.

ВЂЗИР. Ничек ђле алай кинђт кенђ,

Синећ фикерлђрећ њзгђрде?

Ђллђ шайтан њзе љйрђттеме

Бер мђгънђсез булган сњзлђрне?

ГЉЛЌИЏАН. Кинђт тњгел, атам, ул кљн саен,

Ђкрен генђ торды тамчылап.

Џђм књл булды, язмыш кызганмыйча,

Књћелемне йљри камчылап.

ХАН. Ул чагында мине кем юатыр,

Кем йомшартыр каткан књћелне?

ГЉЛЌИЏАН. Башкалар књк мин дђ бераз гына

Бђхеткђ џич лаек тњгелме?

ХАН. Џђркем љчен бу кояш астында,

Нинди дђ булса бер шатлык бар.

Тик без икђњ газап кичерђбез,

Синећ сњзлђрећдђ хаклык бар.

Хан булсам да, бђхетем булмады,

Борчылулар булды ќитђрлек.

Синсез калсам йљрђк тибђ алмас,

Тормышымны дђвам итђрлек.

Кинђт тышта шау—шу башлана.Халык гљр килђ. Тавышлар: «Юл бирегез, юл бирегез!» «Сардар, Сардар!» Алдан кызлар йљгереп керђлђр.

КЫЗЛАР. Сардар кайтты!

Гњзђл белђн кайтты!

Тышта сакчыларныћ: «Юл бирегез, юл бирегез!» дигђн тавышлары ишетелђ. Хан шатлыгыннан берни ђйтђ алмый, урыныннан да кузгала алмый, тик кулларын гына алга сузган килеш басып тора. Сардар, Айзара џђм куллары бђйлђнгђн Барак керђлђр.

САРДАР. Ђмерегез њтђлде Олуг Хан!

ХАН (Айзарагђ). Нигђ киттећ мине калдырып?

Терелђ башлаган йљрђгемнећ

Соћгы кисђклђрен яндырып?

АЙЗАРА (Баракка књрсђтеп).

Менђ моныћ ялган сњзлђренђ

Ышандым мин, шућа алдандым.

ХАН. Дљресме шул?

БАРАК. Ђйе, алып киттем,

Гљлќиџан аћлатыр калганын.

ХАН. Йђ, Гљлќиџан, аћлат ђле мића,

Син ни љчен аћа булыштыћ?

ГЉЛЌИЏАН. Мин Гњзђлне моннан озатырга,

Њзем телђп, њзем тырыштым.

ХАН. Ќинаять бу, шуны аћлыйсыћмы?

ВЂЗИР (тезлђнеп). Ханым, аны гафу итђ књр!

ГЉЛЌИЏАН. Юк, кирђкми атам, тњбђнсенмђ,

Башыћны югары тотып йљр.

Хан янына бара.

Синећ књктђ кинђт ике кояш,

Калкып чыкты, лђкин ќиџанда

Тик бер генђ кояш балкый ала,

Икегђ џич урын юк анда.

И сљекле ханым, туры килђ

Усал язмышыма књнђргђ.

Тормышыћда яћа кояш яндыр,

Ђ мин ђзер бњген сњнђргђ.

ХАН. Ни булса да, сине гафу итђм.

Баракка борыла.

Ђ монысы, нинди карак бу?

САРДАР. Унсигез ел элек ялган сљйлђп,

Њзе чыгып качкан Барак бу.

БАРАК. Мин ялгышлык белђн, ђгђр агаћ,

Котыртмаган булса ул эшкђ

Бармас идем. Мин хан булам, диде,

Књмђм, диде, алтын—кљмешкђ.

Шуннан бирле мин њкенеп яшим,

Кара янып, газап эчендђ.

Мин гаепле намус саткан љчен,

Сардар богаулары љчен дђ.

ХАН. Минем агам? Кызым югалуы,

Шул явызныћ эше тњгелме?

Ђллђ нинди сђер тынгысызлык,

Билђп тора минем књћелне.

БАРАК. Ђйе, агаћ урлады кызыћны,

Ђ гаеп тагылды Сардарга.

Мин ђйтергђ тиеш дљреслекне,

Йљрђгемдђ ђле ќан барда.

Књрђзђче булып килде сића,

Язмышларны тагын бутарга.

Тиеш идећ ханым, син гарьлектђн,

Соћгы чиктђ агу йотарга.

Кљчем калмады Хан инде тагын,

Хыянђткђ хезмђт итђргђ.

Њз кызыћа љйлђндермђс љчен,

Мђќбњр булдым алып китђргђ.

Юкса туй узгач та ике кабер,

Калкып чыгар иде зиратта.

ХАН. Ничек исбатлыйсыћ инде моныћ,

Тагын да бер мђкер тњгелен?

БАРАК. Ныклап кара, аннан њзе ђйтер,

Дљреслекне сића књћелећ.

Ханбикђгђ ике тамчы судай

Ошаган ул. Туйдан соћ гына

Мин сезгђ бер ђйбер тапшырырга

Тиеш идем, бары шул гына.

ХАН. Кая, нђрсђ, китер ђле тизрђк!

БАРАК. Ул асылган минем муенга.

Хан Вђзиргђ ым кага. Вђзир, Баракныћ муенына асылган бљтине алып, пычак белђн ерта да кђгазъ алып укый.

ВЂЗИР. «Белеп тор, хан, кызыћ Айзараны,

Хатын итеп алдыћ куеныћа!»

Шуны ишеткђч, барысы да, яшен суккан шикелле, сђер калтырап алалар. Аннан гына Хан ушына килеп: «Кызым минем, Айзара!» дип, кызын кочагына ала. Бу шатлыкныћ тђъсире башкаларга да књчђ. Ђ Гљлќиџан йљзен балкытып, њзен барыннан да бђхетлерђк итеп хис итђ. Ата белђн Ана керђлђр.

САРДАР. Газизанам, газиз атам минем!

Кочаклашалар.

АНА. Син ирекле улым, ирекле!

ХАН. Ул ирекле генђ тњгел ђле,

Дђрђќђ—абруйлы, милекле!

Мин сњз бирдем, ђгђр кызны тапса,

Хатынлыкка аћа бирергђ.

Мин сњземдђ торам, телђмђсђ,

Кызым гына каршы килергђ.

АЙЗАРА. Синећ сњздђн чыга алмыйм атам,

Ул ят тњгел минем књћелгђ.

Сардар бу сњзлђргђ ышанырга да, ышанмаска да белми, аћа гаќђплђнеп карап тора.

ГЉЛЌИЏАН. Ђйт ђле, Хан, инде нишлђтерсећ,

Соћгы кояшыћны књгећдђ?

ХАН. Бњгенге кљн књпме язмышларны,

Бђхет сукмагына борачак!

Минем кояшым да њз янымда,

Минем љчен янып торачак.

Ќитђр безгђ хђсрђт белђн яшђњ,

Шатлыгын да бераз татырга

Тиештер без. Икђњ рђхмђт ђйтик,

Киявемђ—Сардар батырга?

Баракка борылып.

Уећ изге булган, шуныћ љчен

Ачу тотмыйм сића бњгеннђн.

Син коткардыћ мине явызлыкныћ

Хурлык дигђн авыр йљгеннђн.

Тик шулай да Сардар кулында син,

Њзе белеп хљкем чыгарыр.

САРДАР. Капчыктагы без дђ гомер буе

Анда ятмый, тишеп чыга бер.

Шуныћ кебек ачы хакыйкатьнећ

Серлђре дђ бњген ачылды.

Унсигез ел безнећ йљрђклђрдђ

Улап торган давыл басылды.

Ђнђ шулар шатлыгыннан гына,

Ирек бњлђк итђм мин аћа.

Аныћ књзлђрендђ богау иде,

Ирек белђн баксын дљньяга.

АНА. Књк йљзендђ якты кояш яна,

Ќир йљзендђ књпме аналар,

Балалары кеше булсыннар дип,

Изге телђк белђн яналар.

Берсенећ дђ нечкђ књћеллђрен,

Ачулар, мђкерлђр билђми.

Ана сљте белђн баласына

Усаллык керсен дип телђми.

Кайвакытта сына кљчле ирлђр,

Бирешђлђр язмыш кљченђ.

Љйрђнђлђр, рђхимсез тљстђ,

Гаделсезлек, ќђбер, њченђ.

Џђм гасырлар буе ќир љстендђ

Явызлык џђм намус кљрђшђ.

Берђњлђргђ газап, берђњлђргђ—

Бары шатлык кына љлђшђ.

Тик барыбер ќићеп чыга ирек,

Яшђњгђ кљч биргђн нур булып.

Килђчђккђ кала истђлеге,

Мђћге њлми торган ќыр булып.

П Ђ Р Д Ђ.

⇐ Предыдущая 1 2 34