Ник кљлђсећ?

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 4Следующая ⇒

Ник кљлђсећ?

САРДАР. Ханым, миннђн башка

Таный алмый аны беркем дђ!

Кагилны ияртеп Вђзир керђ. Кагил, башын иеп, Ханны сђламли.

КАГИЛ. Ходай сезгђ озын гомер бирсен,

Тњзем бирсен авыр чакларда!

ХАН. Ерак юлдан килгђнсећ шикелле,

Ни ташлады безнећ якларга?

КАГИЛ. Илдђн илгђ књчеп йљрим мин Хан,

Књрђзђлек минем бар эшем.

Кешелђргђ ќићеллек китерђм,

Сљйлђп бирђм гомер агышын.

Хан ќанланып китђ. «Хђзер ачыклыйбыз синећ кемлегећне» дигђн шикелле Сардарга карап ала да, Кагилга якын бара.

ХАН. Књрђзђче дисећ? Алай булса,

Сљйлђ ђле минем њткђнне.

КАГИЛ. Књреп торам Ханым, синећ ќирдђ

Озак еллар газап чиккђнне.

Синећ атаћ бљек кеше булган,

Њзе ханлык иткђн дђвердђ.

Мђћге яши халык књћелендђ,

Булса да ул њзе кабердђ.

Ул васыятъ иткђн њзеннђн соћ,

Сезгђ, даџи, ханлык итђргђ.

Абыегыз ризалаша алмый

Мђќбњр булган илдђн китђргђ.

Бик яратып љйлђнгђнсез ханым,

Бахыр њлгђн бала тапканда.

Кечкенђ сабыйны явыз бер кљч

Урлап киткђн йоклап ятканда.

ХАН. Исђнме ул, шуны ђйт син мића,

Бердђнберем, газиз баламны,

Бу гљнаџлы ќирдђ берђр вакыт,

Исђн чакта књрђ аламмы?

КАГИЛ. Кызыћ исђн...

ХАН. Исђн?!.

КАГИЛ. Ђйе, исђн.

ХАН. Кайда соћ ул, алтын—кљмешкђ

Књмђм сине, калган гомерећ дђ

Бђйрђм булыр, уен кљлеш тђ...

КАГИЛ. Лђкин язмыш сынау куйган сезгђ...

ХАН. Нинди сынау, аћлат, ђзер мин!

КАГИЛ. Язмышка язылган књрђчђкне

Сљйлђп бирђм сезгђ хђзер мин.

ХАН. Тизрђк сљйлђ, тизрђк, кызым љчен,

Утка керергђ дђ курыкмам.

КАГИЛ. Ђ язмыш ул гел авырлык кына

Ђзерлђми, шуны онытмаћ!

Ђ бу исђ сезгђ шатлык булыр,

Матур тормыш дђвам итђргђ.

Кайгы књлмђген салып ташларга

Књп калмаган инде кљтђргђ.

Бер урманда бер гњзђл кыз яши,

Яшьли њлгђн ата—анасы.

Ул хайваннар, кошлар телен белђ,

Булса да бер кеше баласы.

Аныћ атасын аю њтергђн,

Анасы да њлгђн сагыштан.

Књрђсећ, алар фани дљньяда

Аз вакытка гына кавышкан.

Аны њстергђн туганы бик карт,

Гомеренећ соћгы чигендђ.

Ялгыз яши алмас инде бахыр,

Урман, кошлар, ќђнлек илендђ.

Урман кызын хатынлыкка алып,

Сњз бирсђгез гомер итђргђ,

Туй узгач та сљйгђн кызыгызны

Бер генђ кљн калыр кљтђргђ.

Хан уйга кала. Башта сынап Кагилга карап тора. Аннан Сардар янына бара. Йљрђген шом басып Кагилгђ борыла.

ХАН. Бу егетнећ гаебе юкмыни,

Унсигез ел бит ул тоткында.

КАГИЛ. Бер гаепсез кеше минем алда,

Мђкер, ялган, њч тђ юк монда.

ХАН. Алай булса, минем кызым кайда,

Ничек яши, кемнђр кулында?

КАГИЛ. Мин бары тик шуны ђйтђ алам,

Ул гњзђл кыз—кайтыр юлында.

Язмышка язганны њтђсђгез,

Ходай шђфкатеннђн калдырмас.

Йљрђгегез мђћге тыныч тибђр,

Сагыш уты бњтђн яндырмас.

ХАН. Мин љйлђнергђ тиеш кыз кайда,

Аны ничек итеп књрергђ?

КАГИЛ. Аны эзлђп вакыт уздырмагыз,

Кирђк тњгел барып йљрергђ.

Ул иртђгђ њзе килеп чыгар,

Ышан ханым, шушы урынга.

Књрђчђкне књрми њлеп булмый,

Књплђр сљйли шуныћ турында.

ХАН. Ђ шулай да кызым табылганчы

Сардар богавыннан арынмас.

КАГИЛ. Борчылма, олуг хан, гњзђл кызыћ,

Љйлђнмђсђћ генђ табылмас.

ХАН. Мин, ханбикђ њлгђч, кыз югалгач

Бер гњзђлгђ дђ књз салмадым.

Яшьлегемдђ шашып йљргђн кебек,

Сљю уты белђн янмадым.

Язмышымда шулай язган икђн,

Љйлђнергђ ђзер бњгеннђн!

КАГИЛ. Шуныћ белђн ханым, котылырсыћ,

Тормышыћныћ авыр йљгеннђн.

Амин!

ХАН. Амин!

ВЂЗИР. Амин!

САКЧЫЛАР. Амин! Амин!

Шул ук књренеш. Иртђ белђн. Мђйдан буш. Барак белђн Айзара керђлђр.

БАРАК. Килеп ќиттек, ђнђ хан сарае,

Синећ йортыћ хђзер шушында.

Бњгенге кљннђн соћ минем йљрђк

Књкрђгемдђ тњгел, учымда.

Тљшеп китђр дђ ватылыр сыман,

Мећђр кисђклђргђ бњленеп.

Мин књрђсећ, акылны югалтып,

Буй ќитмђскђ йљрим њрелеп.

АЙЗАРА. Нђрсђ булды сића кинђт кенђ,

Сагыш галђмђте йљзећдђ.

БАРАК. Гомерем белђн хушлашкан сыман,

Бер хис сизђм бњген њземдђ.

АЙЗАРА. Мин табиплык остасы, ничек тђ

Сића ярдђм итђ аламмы?

БАРАК. Хђтта Ходай њзе тотынса да

Ямый алмас иде ярамны.

Сљю уты минем йљрђгемдђ,

Булмый инде аны сњндереп.

Минем белђн бу яктан качарга

Булса ђгђр сине књндереп,

Ия булыр идем мин мђћгегђ,

Књћелем кљткђн олы бђхеткђ.

Алыштырмас идем аны хђтта

Сарай эчендђге тђхеткђ.

Мин ачарга батырчылык иттем,

Нилђр йљргђнлеген уемда.

Хђзер сайла, тик ашыкмый гына,

Килђчђгем синећ кулыћда.

АЙЗАРА. Мића катгый карар чыгарылды,

Монда килергђ џђм калырга.

Батырчылык итђ алмыйм инде

Њз сњземне кире алырга.

БАРАК. Хуш алайса, мића язылгандыр,

Тормышныћ ић авыр газабы.

Бђлки сине дђ сагышка књмђр,

Язмыш уеныныћ азагы.

Барак башын иеп чыгып китђ.

АЙЗАРА. Мин нишлђргђ тиеш инде хђзер,

Кемгђ барып нђрсђ ђйтергђ?

Хан янына бар, ул кљтђ дигђн

Сђер сњзлђр генђ хђтердђ.

Кемнђр килђ анда? Нинди усал,

Богау салган бахыр егеткђ?

Айзара куаклар арасына яшеренђ. Сакчылар Сардарны алып керђлђр. Калкулыкка алып менђлђр дђ бђйлђп куялар. Сакчылар чыгып китђлђр. Айзара урыныннан кузгалырга шиклђнеп тора. Ана керђ, кулында тљенчек. Ана Сардарны књреп кулларын алга суза, урыныннан кузгала алмый тора.

АНА. Балам минем, йокылардан калып,

Очрашуны уйлап тилмердем.

Књзлђрећђ тутырып карар љчен,

Сизђ идем бер кљн килерен.

САРДАР. Газиз анам! Књпме телђдем мин,

Тик бер генђ сине књрергђ!

Сабай чакларымда иркђлђгђн,

Изге кулларыћны њбђргђ.

Язмыш безнећ якка борыла ахыры,

Каџђрле бер чоры њтелде.

Инде љмет сњнде дигђн чакта,

Очрашырга рљхсђт ителде.

Ана ђкерен генђ калкулыкка менђ, тљенчеген куя да улын кочаклый.

АНА. Насыйп булган икђн бер књрергђ

Књзлђремнећ нуры беткђнче.

Тормышымныћ соћгы сукмагында

Кабер бусагасы ќиткђнче.

Тљенчеген чишеп ќимешлђр ала.

Мин ќимешлђр алып килдем сића,

Аша, улым, минем књз нурым!

Аћа ќимещлђр каптыра.

Бу тормышта минем бер моћым бар,

Књћелемдђ яши њз ќырым.

Аныћ џџђр юлында синећ исем,

Карашларыћ яши моћында.

Ана књћеле бик сизгер була,

Бер гаеп юк минем улымда.

САРДАР. Газиз анам! Минем гаебем юк,

Ышанганыћ љчен сљенђм.

Коточкыч бер мђкер аркасында

Ялгыз калганыћа кљенђм.

Минем атам исђн тњгелмени,

Ник килмђде минем янга ул?

АНА. Балам, йљгреп килгђн булыр иде,

Синећ белђн бер зинданда ул.

САРДАР. Бу кадђрен њк кљтмђгђн идем,

Књпме кайгы салды явызлык!

Тормыш бозучыга озакламый,

Кидерерлђр, бђлки, авызлык.

Књрђзђче булып китте монда,

Килђчђкне ђйтте ул ханга.

Дљрес булса, без тик газап књреп

Яшђргђ килмђгђн ќиџанга.

Кош џђм ќђнлек телен белгђн кызга

Ул љйлђнсђ, кызы табыла.

Кулым белђн ярдђм итђ алмыйм,

Язмышка књћелем ялына.

Књрђзђче дљрес ђйткђн булса,

Якын мића ирек мизгеле.

Соћгы кљнгђ чаклы рђхмђт белђн,

Искђ алыр идем изгене.

АЙЗАРА(њзалдына). Минем турыда сљйли тњгелме,

Књћелем дђ шуны сизенђ.

Менђ нигђ китергђннђр икђн,

Бњген мине ханныћ иленђ.

Ике сакчы керђ.

САКЧЫ. Озакламый монда Хан килђчђк,

Сића инде вакыт китђргђ.

АНА (телђмичђ генђ баласыныћ кочагыннан аерыла).

Сау бул, улым, инде рљхсђт булгач,

Мин килермен тагын иртђгђ.

САРДАР. Мин кљтђрмен анам! Газиз анам!

Сакчылар ананы алып чыгып китђлђр. Яшеренгђн урыныннан Айзара чыга. Ул Сардар каршына бара.

АЙЗАРА. Нинди мђрхђмђтсез затлар сине

Тљшерделђр шундый хурлыкка?

САРДАР. Кайберђњлђр њз халђте љчен,

Оста була ялган, бурлыкка.

Ђ андыйлар кеше љчен янмый,

Оят, намус саклап тормыйлар.

Башкаларныћ малын гына тњгел,

Бђхетен дђ тотып урлыйлар.

Минем язмышны белмђгђннђр юк,

Син, гњзђл кыз, кайсы яклардан?

АЙЗАРА. Нђрсђ ђйтим, берни сакланмаган,

Књћелемдђ бала чаклардан.

Ата—анам яшьли дљнья куйган,

Яшђдем гел урман эчендђ.

Ќђнлек, кошлар телен њз телемдђй

Яхшы белђм шуныћ љчен дђ.

САРДАР. Џай гњзђлем, шушы сњзећ белђн,

Ќылы љрдећ каткан књћелгђ.

Књрђзђче ђйтеп биргђн иде,

Синећ килерећне бњгенгђ.

АЙЗАРА. Ђйе, књћел љчен књп кирђкми,

Ќылы караш ќитђ ќан љчен.

Димђк, мине монда китергђннђр,

Бары бер уй белђн—Хан љчен?

САРДАР. Ђйе, гњзђл, синећ язмышыћда,

Љлешећђ тигђн кљмешећ.

АЙЗАРА. Ђ нигђ башкалар хђл итђлђр,

Минем яралганны кем љчен?

САРДАР. Безнећ гасыр шундый, ханнан узып,

Гомер сайлый торган ызгыш юк.

Кеше гомере язмышка бђйлђнгђн,

Ђ язмыштан инде узмыш юк.

АЙЗАРА. Ђгђр мића ул хан ошамаса,

Гел сагышта гомер итимме?

Књћел якын итмђгђн тормыштан

Ђллђ качып кына китимме?

САРДАР. Минем књћелемђ ќылы љргђч,

Качып китсђћ туган ягыћа,

Аннан ханныћ кызы табылмаса,

Минем генђ башым чабыла.

Унсигез ел зиндандагы атам,

Гомер буе шунда калачак.

Сагыш уты йотып кипкђн анам,

Кљзге яфрак кебек яначак.

Ђй гњзђл кыз, син сайларга хаклы,

Њз тићећне тормыш юлында.

Шуны да бел, башка чарабыз юк,

Безнећ язмыш синећ кулыћда.

АЙЗАРА. Ђ сезнећ хан бик карт, бик ямьсезме?

САРДАР. Хђзер аны њзећ књрерсећ.

Ђ хатыны булсаћ, гомер буе

Лђззђт дићгезендђ йљзђрсећ.

АЙЗАРА. Яратмасам, ул дићгездђ йљзњ

Минем љчен язмыш ачысы.

Андый дићгезгђ тић булмас иде,

Чын бђхетнећ хђтта тамчысы.

Сакчылары белђн Хан џђм Вђзир керђлђр.

ВЂЗИР. Књрђсезме, ханым, гњзђл бер кыз,

Књрђзђче ђйткђн тњгелме?

ХАН. Књрђм, Вђзир, кинђт ђллђ нђрсђ,

Ымсындырды минем књћелне.

Кинђт кенђ, аныћ янына мин,

Канатланып, килђ очасым.

Чђчлђреннђн иркђлисем килђ,

Аџ, бик килђ назлап кочасым!

Тетрђтмђгђн иде бер гњзђл дђ,

Унсигез ел минем йљрђкне.

ВЂЗИР. Ни эшлђргђ кирђклеген ханым,

Књрђзђче безгђ љйрђтте.

Алар Айзарага якынлашалар. Аларны књреп, кыз куркып, читкђ ашыга.

ХАН. Тукта гњзђл, кая ашыгасыћ?

Ханга сђлам бирмђњ килешми!

АЙЗАРА. Гафу итећ, шулай килеп чыкты,

Ялгыш њз—њземне белешми.

Мин кешелђр белђн аралашмый,

Яшђп њстеп урман эчендђ.

Очар кошлар, ќђнлеклђрнећ телен

Яхшы белђм шуныћ љчен дђ.

Кешелђрнећ кыргый икђнлеген

Бњген менђ белдем таћ белђн.

Књк астында ничек гомер итеп

Була икђн усал ќан белђн?

ХАН. Књреп торам нинди икђнећне,

Син њскђнсећ булыр иркђдђ.

Мондый сњзлђр љчен бњтђн башлар

Књптђн йљрмђс иде ќилкђдђ.

Лђкин сића гына рљхсђт итђм,

Ни телђсђћ, шуны сљйлђргђ.

Кайда телђсђћ, шунда йљрергђ,

Књћелећ яткан ќырны кљйлђргђ.

Ђгђр кирђк булса, бармак селкеп,

Кыенсынып тормый бир ђмер.

Синећ бар телгећ шул мизгелдђ

Минем телђгемдђй њтђлер.

АЙЗАРА. Зурлап каршы алган љчен рђхмђт,

Ђ сез усал тњгел шикелле.

Йљзегез дђ мића бик—бик ошый,

Књзегез нурлы, бар да сљйкемле.

Кирђге булмаса мића ђгђр,

Ялынып сорауларныћ њгетнећ.

Салдырыгыз минем књз алдында

Богауларын шушы егетнећ!

САРДАР. Зинџџар љчен, зинџар, кирђк тњгел!

АЙЗАРА. Сића ирек кирђк тњгелме?

САРДАР. Ђгђр атамны азат итсђлђр,

Мића булыр иде књћелле.

Ђгђр мљмкин булса њз иркемне,

Аћа бњлђк итђм, Олуг Хан.

Инде шуннан њлгђн чагында да,

Тыныч булыр иде минем ќан.

ХАН. Ни хђл итим, минем карар шундый,

Кабул итђм синећ бу шартны.

Сардар њз иреген бњлђк итте,

Алып килећ монда ул картны!

Ике сакчы аныћ боерыгын њтђргђ ашыгып чыгып китђлђр.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒