Ялгышмасам, Барак шикелле?

Стр 1 из 4Следующая ⇒

Эсфир Яһудин

ОЛУГ ХАННЫҢ ФЂРМАНЫ.

(шигри драма)

КАТНАШАЛАР:

САРДАР

АЙЗАРА

БАРАК

КАГИЛ

ХАН

ГӨЛҖИҺАН

АТА

АНА

ВӘЗИР

ЯЗМАЧЫ, сакчылар, кызлар.

БЕРЕНЧЕ ПӘРДӘ.

Хан сарае каршында халык ќыены уздыра торган, яисђ мљџим дђњлђт боерыклары игълан итђ торган мђйдан. Ул тњгђрђк, калку урында тора. Мђйданныћ бер кырыенда ќђза урыны икђнне ачык сљйли торган дар агачы џђм янђшђсендђ бер тњмђр. Арткы планда ханныћ мђџђббђт сарае књренеп тора. Аћа алып барган юлныћ ике як кырыенда да куаклык. Дар агачы, баш чаба торган тњмђр џђм шул ук вакытта яшеллек књћелне актарып, аћлатып бетерђ алмаслык сђер књренеш тђшкил итђ. Ђнђ шул књренештђ дљньяны мактап кошлар сайравы—яшђњ белђн њлем янђшђ икђнне бђян итђ сыман. Ике сакчы, кулларына џђм аякларына богау салынган Сардарны алып керђлђр. Аларга кђгазъ тоткан язмачы ияргђн.Кечкенђ баскычтан калкулыкка књтђрелеп, сакчылар Сардарны дар агачына бђйлђп куялар. Язмачы кђгазьне сњтеп укый башлый.

ЯЗМАЧЫ. Књгебездђ якты кояш сыман,

Тљндђ айга тићдђш ханыбыз,

Бњген менђ шундый фђрман бирде,

Барыгыз да колак салыгыз!

Олуг ханныћ югалган кызына

Унсигез яшь тулган чагында,

Ќиде кљн буена бар кешелђр,

Шул аз вакытныћ џђр таћында,

Гњзђл Айзђрђ югалуына

Сђбђп булган угры йљзенђ,

Тљкереп узарга тиеш була,

Савап алып шуннан њзенђ.

Кыз туган кљн соћгы кљн санала,

Џђм явызныћ башы чабыла.

Ђ гђњдђсе, озын бауга бђйлђп,

Атныћ ияренђ тагыла.

Йљртђчђклђр аны шђџђр буйлап,

Књрсђтергђ бљтен халыкка.

Башы аныћ утыртып куелыр,

Мђйдан уртасында—казыкка!

Язмачы кђгазъне урап тота да Сардарныћ битенђ тљкереп китђ. Аныћ артыннан ике сакчы да бер—бер артлы тљкереп китђлђр.

САРДАР. Сез ник тљкердегез минем биткђ?

ЯЗМАЧЫ. Фђрман шулай, аћламадыћ ђллђ?

САРДАР. Куркуыгыз чиктђн ашкан, ахыры…

ЯЗМАЧЫ. Ђ син нишлђр идећ шундый мђлдђ?

САРДАР. Малай чакта яшел болыннарда,

Урман эчлђрендђ бер булып.

Уйнап йљргђн кљннђр књћлегездђ,

Торып калган икђн кер булып.

Њзебез генђ белгђн сукмакларда,

Књћел ача идек куышып.

Шул хатирђ сезнећ йљрђклђргђ,

Елан булып кергђн шуышып.

Язмачы башын иеп читкђ китђ.

ЯЗМАЧЫ. Фђрман… фђрман…

САРДАР. Сез. Сакчылар ђллђ

Оныттыгыз малай чакларны?

Сугыш уеннарын бергђлђшеп,

Љйрђндек бит менеп атларны.

Сезнећ кулда корал, миндђ—богау,

Тиздђн ул салыныр, књрерсез…

Ђ сез менђ њз намусыгызга,

Мђћге ђсир булып йљрерсез.

Кљн итђрсез ялган яшђњ белђн,

Тик намусны алдап булмасын,

Бер белерсез ђле, Ходай сезгђ

Ђсирлектђ тњзем юлласын.

БЕРЕНЧЕ САКЧЫ. Фђрман… (Башын иеп читкђ китђ.)

ИКЕНЧЕ САКЧЫ. Фђрман…( Башын иеп читкђ китђ.)

ЯЗМАЧЫ. Фђрман…

САРДАР. Фђрман!.. (Шашып кљлђ башлый.)

Инде китђ башлаган ике сакчы џђм язмачы туктап борылалар да, ђле генђ њлемгђ дучар итњ турында фђрман ишеткђн Сардарга гаќђплђнеп карап торалар.

ЯЗМАЧЫ. Акылыннан язган бугай инде…

Ике сакчы џђм язмачы чыгалар. Сардар, соћгы сњзне ишетеп, артларыннан ачынып кычкырып кала.

САРДАР. Алай ќићел генђ акылны

Ќуя торган нђселдђн тњгел мин.

Язмыш ќићђ алмый батырны!

Сезнећ шикелле бер љрђк булып,

Йђ књлђгђ булып йљргђнче…

Мин курыкмыйм ханнан, ишетегез,

Ђйтеп калам шуны њлгђнче.

Кайдадыр халык шаулавы ишетелеп ала: «Фђрман, фђрман!…», «Явызныћ

Башы чабыла!..», «Ќиде кљн буена!..», «Башы-казыкка!..» Сардар куркудан тњгел, њз исеменђ яуган каџђрлђрдђн шомланып тирђ-ягына карана. Бераздан, њзенећ кљчсез икђнлегенђ ачынудан да, гарьлђнњдђн дђ башы салынып тљшђ. Кагил белђн Барак керђлђр.

БАРАК. Ђнђ тора Сардар, димђк, фђрман,

Дљрес булган, мондый язмышны

Књрермен дип уйламаган идем,

Мин ялгыштым, ахры, ялгыштым…

КАГИЛ. Кылган эшлђрећђ бњген килеп,

Њкенергђ калды дисећме?

Бар да ђйт соћ, ялганладым диген,

Шул мизгелдђ синећ исемне,

Каџђр белђн телгђ алачаклар,

Мђрхђмђт юк ќирдђ языкка.

Сардар богавыннан котылыр да,

Синећ башыћ торыр казыкта.

БАРАК. Синећ сњзне тыћлап эшлђдем мин,

Гљнаџ алдым шулай њземђ.

КАГИЛ. Инде бњген акыл керде ђллђ,

Бђя бирђсећме сњзећђ?

БАРАК. Ђйе, бирђм, кылган эшемђ дђ,

Сњземђ дђ белђм бђясен.

Син љйрђттећ мића явызлыкныћ

Бљтен нечкђлеген, хђйлђсен.

Мин явызлык кылдым, шул кљннђн соћ,

Кара янды эчем, йљрђгем…

Синећ телђклђрећ эшкђ аша,

Аннан булмас минем кирђгем.

КАГИЛ. Алай димђ, мин сине ташламам,

Гел минем тирђдђ йљрерсећ.

БАРАК. Сизеп торам, син хан булып алгач,

Мыскыл итем миннђн кљлерсећ.

Бир син мића, Кагил, Айзараны,

Тугры хезмђт љчен бњлђккђ.

Бђлки шуннан ќаным эрер иде,

Шифа булыр иде йљрђккђ.

КАГИЛ. Синећ йљрђккђ дђ сљю килгђч,

Ни ђйтерсећ башка затларга?

Кеше булыйм дисђћ, мића гына

Тугрылыкны тырыш сакларга.

Мин хан булып алу белђн сине,

Вђзир итеп куям њземђ.

Рђхђт гомер итим дип уйласаћ,

Каршы килмђ минем сњземђ.

БАРАК. Айзараны мића биргђн чакта,

Ханныћ башы булыр казыкта.

КАГИЛ. Ул дљньядан югалырга тиеш,

Мђсхђрђ џђм чиксез газапта.

Ђгђр бљеклеккђ њрлим дисђћ,

Хатын итђгенђ ябышма.

Олы мђртђбђне яулап була,

Аяу белми торган алышта.

Килешђсећме син шуныћ белђн?

БАРАК. Артка юл юк, намус сатылды.

КАГИЛ. Намус белђн дљнья кљтеп булмый,

Хђйлђ белђн кеше акыллы.

Мин ханны књрергђ тырышырмын,

Ђ син њзећне бик танытма.

БАРАК. Яшь чагында, истђ калдырырлык,

Таныш тњгел идем халыкка.

Кагил сарайга карап китђ. Барак, чигенергђ урын калсын, дигђн шикелле куркып кына тирђ—ягына каранып мђйдандагы калкулыкка якынлаша, ђкрен генђ менђ. Аныћ аяк тавышын ишетеп, Сардар башын књтђрђ. Алар беравык бер—беренђ карашып торалар. Барак борылып китмђкче була.