АЙЗАРА. Ђ егетне коткарып булмыймы?

⇐ ПредыдущаяСтр 3 из 4Следующая ⇒

АЙЗАРА. Ђ егетне коткарып булмыймы?

ХАН. Бу егеттђ минем шигем бар.

Син белергђ тиеш, кайвакытта

Кылган гамђлнећ дђ чиге бар.

Књрђзђче дљрес ђйткђн булса,

Тиздђн минем кызым табылыр.

Шул ук кљнне фђрман кљтеп тормый,

Сардар богавыфннан арыныр.

Унсигез ел кайгы йоттым мин дђ,

Сагыш кырыслатты, тилертте.

Сљекле кызымны табарга дип,

Хыял газабында тилмертте.

Инде менђ љмет уянды да,

Књћелемдђ давыл басыла.

Шатлык кљне ќитђчђген шђйлђп,

Кайгы баскан зиџенем ачыла.

Сљйлђ ђле њзећ турында син,

Мин књбрђк килђ белђсем.

АЙЗАРА. Минем љчен кљтелмђгђн хђл бу,

Килђ бераз хђтта кљлђсем.

Кайгыларны књреп торып кына,

Аннан минем књћел тыела.

Тик шунда ук кешелђр газабы

Минем йљрђгемђ уела.

Язмыш шулай булган, мин њскђндђ

Ата—ана назы књрмђдем.

Мин сљйлђштем ќђнлек, кошлар белђн,

Иркђлђдем урман гљллђрен.

Мин љйрђндем бик књп њлђннђрнећ

Књп чирлђргђ дђва булуын.

Кешелђргђ кирђк булды микђн,

Шуныћ љчен ќирдђ тууым?

ХАН. Сљенергђ кирђк, ќиџан њзе

Сайлап биргђн андый дђрескђ.

Сулган књћелемђ дђ ќан љрдећ,

Гади кыз тњгел син, фђрештђ.

Исемећ ничек гњзђл?

АЙЗАРА. Исемем—Гњзђл.

ХАН. Исећ китђрлек!

Ходай биргђн шушы могќизаны,

Яшђњ љчен зур кљч итђрлек.

Гњзђллђрнећ дђ гњзђле бит син,

Исемећнђн артык ќисемећ!

Рђхим итеп атла сараема,

Изгелек белђн ач ишеген!

Сакчылар Сардарныћ атасын алып керђлђр.

САКЧЫ. Ђмерегез њтђлде Олуг Хан!

ХАН. Йђ коч инде картлач улыћны.

Ирек алып тђмамларга язган,

Дљньялыкта тормыш юлыћны.

Хан Айзараны ќитђклђп сарайга карап китђ. Аћа Вђзир џџђм сакчылар иярђлђр. Карт ђкерен генђ улы янына бара. Озак кына карап тора.

АТА. Бу кљнне дђ књрђсе бар икђн!

Ата улын кочаклап тынып кала.

САРДАР. Мин иреккђ тиздђн чыгармын,

Син кљт, атам!

АТА. Кљтђм, кљтђм, улым,

Аћа чаклы гына чыдармын.

САРДАР. Минем янга анам килгђн иде.

АТА. Анаћ исђн, нинди куаныч!

САРДАР. Атам, мин дђ моннан котылырмын,

Син кайт тизрђк, алсын юаныч.

Газиз анам сине књрњ белђн,

Йљрђгендђ яшђњ терелер.

Бу газапларныћ да очы чыгар,

Кырын эшнећ колы беленер.

АТА. Ярый, улым, анаћны књрђм дђ,

Икђњ бергђ килеп ќитђрбез.

Шушы куанычныћ очкынын да,

Зур ялкынлы шатлык итђрбез.

Ата, бђхетле елмаеп, улына борылып карый—карый чыгып китђ. Кагил керђ џђм Хан киткђн якка карап тора.

КАГИЛ. Син хан булган идећ мине узып,

Гомерећ њтђ лђкин кайгыда.

Абыећныћ тапкыр икђнлеген,

Књр тормыш дигђн бу бђйгедђ.

Шушы кљнне књрер љчен генђ,

Мин яшђдем ќирдђ хатынсыз.

Њз кызыћны хатынлыкка алгач,

Тормыш ќырыћ бетђр, акылсыз.

П Ђ Р Д Ђ.

И К Е Н Ч Е П Ђ Р Д Ђ.

Шунда ук. Сђхнђ буш. Айзара белђн аны озатып йљрњче ике кыз керђлђр.

АЙЗАРА. Мин урманда њскђч џаман саен,

Агачларны килђ књрђсем.

Сезнећ дљнья гаќђп, бњген менђ,

Минем шуны килђ белђсем...

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Сора гына, синећ џђр сњзећне

Без њтђргђ ђзер, ханбикђ.

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Синећ якын сердђшлђрећ булып,

Хезмђт итђчђкбез, ханбикђ.

АЙЗАРА(њртђлеп). Сез вакыйгаларны ашыктырып,

Миннђн иртђ хатын ясамаћ.

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Ђ телђсђћ, мин њз ханыбызныћ,

Бњген сића серен ачалам.

АЙЗАРА. Серле ханмыни ул?

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Књреп торам,

Бер дђ гади кеше тњгелен.

Ђ серенђ тљшенђ алсаћ ђгђр,

Аћлап була аныћ књћелен.

Йђ, ђйтегез, шушы кљнгђ чаклы,

Нигђ љйлђнмђгђн ханыбыз?

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Димђк, безнећ ханны эретерлек

Ќылы бирђ алмый ќаныбыз.

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Мин бервакыт Олуг ханыбызныћ

Йокы бњлмђсенђ элђктем.

Аџ, белсђгез иде шул вакытта

Ничек типкђнлеген йљрђкнећ!

Барып кергђч сљйгђн хатыныныћ

Матур сњрђтенђ юлыктым.

Тере кеше сыман басып тора,

Саташам дип башта курыктым.

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Ишеттем мин ул сњрђт турында,

Џђр кљн иртђ белђн, уянып,

Шул сњрђттђн аерыла алмый,

Озак књзђткђн Хан юанып.

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Шунысы хак, ул да бервакытны,

Кавышуга љмет љзмђгђн.

Ул бары тик гњзђл хатынына

Охшаш булган кызны эзлђгђн.

АЙЗАРА. Ђ мин аћа ђллђ охшаганмы?

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Ђйтерсећ лђ игезђк сыћары!

АЙЗАРА. Бђлки шаяртасыћ гынадыр син,

Кљлеп сљйлђвећдер бу бары?

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Юк, акыллым, шул охшашлык белђн,

Бђхетле син, сљен, канатлан!

Унсигез ел ялгыз яшђгђн Хан

Књрњ белђн сине яраткан.

Ђ телђсђ, белђсећме, ќаным,

Барлык кызлар аныћ иркендђ.

Тик моћарчы ђле Хан йљрђген

Яулап алалмады беркем дђ.

Оялмыйча ђйтђм, ул телђсђ,

Шул мизгелдђ аћа ђзермен.

Тик авыз ачарга ирек бирми,

Чибђр кызы безнећ вђзирнећ.

АЙЗАРА. Шулкадђрле нык ярата мыни?

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Ђле аћа гына тњзђрлек.

Лђкин аћа Ходай насыйп иткђн,

Сљйлђп бирђ алмас гњзђллек.

АЙЗАРА(уйланып). Аныћ йљрђгенђ юл тапмаган,

Шулкадђрле гњзђл булып та...

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Њлгђн ханбикђгђ охшамаган,

Ђнђ шул турыда онытма.

Ђ син нидер сорамакчы идећ...

АЙЗАРА. Бу бакчада шундый матурлык!

Тљннђрен дђ, љйдђ йокламыйча,

Кошлар ќырын тыћлап ятырлык.

Тик менђ бу палач мђйданына

Карап торсаћ бетђ сабырлык.

Ђйтерсећ лђ махсус ясатылган,

Ќђннђт уртасына каберлек.

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Хан зур фђрман игълан иткђн чакта,

Бљтен халык монда агыла.

АЙЗАРА. Џђм шунда ук кемнедер асалар,

Йђ булмаса, башы чабыла.

Каны чђчрђп кала чђчђклђргђ,

Шунда ничек тыныч йљрергђ?

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Мин дљресен ђйтђм хђзер сића,

Бик телђсђћ аны белергђ.

Элек шулай булган, хђзер инде,

Бер истђлек булып санала.

Безнећ хан да халык арасында

Ић гадел хан булып санала.

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Аћламадыћ ђллђ эчтђлеген,

Хан яздырган яћа фђрманныћ?

Ђгђр аныћ кызы табылмаса,

Башы киселђчђк Сардарныћ.

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Яшереник куак арасына,

Вђзир кызы белђн килђ Хан...

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Ђйдђ, ђнђ тагын, гадђтенчђ,

Нидер укый аћа Гљлќиџан.

Кызлар куаклар арасына кереп китђлђр. Хан белђн Гљлќиџан керђлђр. Гљлќиџанныћ кулында китап. Ул укый.

ГЉЛЌИЏАН. Сугыш џаман кыза барган саен,

Сирђклђнђ ханныћ гаскђре...

Гљлќиџан укудан туктый да Ханны књзђтђ. Ђ Хан исђ, аныћ турында бљтенлђй онытып тирђ—якны књзђтђ.

Уегызда бњген китап тњгел,

Нђрсђ икђнлеген мин белђм...

ХАН. Ђ, ни дидећ?.. Бик игътибар белђн,

Тыћлыйм сине, укы гљлгенђм.

ГЉЛЌИЏАН. Мин гљл тњгел сезгђ, шулай булса,

Бер наз булыр иде бњлђккђ.

Кая ул наз, ќылы бер карашныћ

Очкыны да юк бу йљрђккђ.

ХАН. Ђллђ нилђр сљйлисећ, Гљлќиџан,

Син мактаулы минем илемдђ.

Ханны юатучы дигђн исем

Яшђп килђ халык телендђ.

ГЉЛЌИЏАН. Ханны яратучы дигђне дђ,

Ишетелмђдеме халыктан?

ХАН. Дљресен ђйтђм, гомер буена мин,

Китап укуыћнан ялыкмам.

ГЉЛЌИЏАН. Шулгынамы минем љлешемђ,

Ут эчендђ дљрли йљрђгем...

ХАН. Белсђм иде, синећ йљрђгећђ

Тђгаен бер дђва кирђген...

ГЉЛЌИЏАН. Монысы кљлњ! Хислђремне белеп,

Књреп торып кљлњ—аяныч...

Булыр идем шушы тормышыћда

Мин ић ышанычлы таяныч.

ХАН. Менђ, менђ шуныћ љчен дђ син,

Џђрчак минем янда гњзђлем!

ГЉЛЌИЏАН. Теге кызга бик тиз гашыйк булдыћ,

Шуны уйлап љзелђ њзђгем.

ХАН. Ђ... Ул кызмы? Књрђзђче ђйткђч,

Љйлђнмичђ мљмкин дисећме?

ГЉЛЌИЏАН. Аћа љйлђнгђч мин ят булырмын,

Онытырсыз хђтта исемне.

ХАН. Юк, онытмам, аныћ белђн бергђ,

Китап укуыћны тыћлармын.

ГЉЛЌИЏАН. Тик мин генђ инде ул вакытта,

Њзем кљткђн назга соћлармын.

ХАН. Кайда йљрилђр икђн соћ алар?

Хан куаклар арасына кереп китђ. Гљлќиџан шунда карап, уйланып тора.

ГЉЛЌИЏАН. Гади малай сыман гашыйк булган,

Сљюенећ чиге књренми.

Бер кабынган сљю мђћге яна,

Язмыш давылында сњрелми.

Њз эчемђ йотып сагышымны,

Мђћге ялгыз торып калышым.

Тик саргаеп кибђсемне белђм,

Ишетмичђ торсам тавышын.

Аларныћ бђхетен књреп тору,

Газап кына булыр њземђ.

Башка илгђ китсђм яхшы булыр,

Књренмђсђм аныћ књзенђ.

Нинди кљчлђр белђн яраттым мин?

Яшь егетлђр књпме тирђмдђ!

Аћлый алмыйм, сљю дигђненећ

Фђлсђфђсе, димђк, тирђндђ.

Гљлќиџан китђ. Сакчылар Сардарны алып керђлђр џђм шул ук урынга бђйлђп куялар. Сакчылар чыгып киткђч, кызлар белђн Айзара керђ.

АЙЗАРА Йљрђгемне ђрнетђ карашы,

Ул гљнаџсыз, књћелем сизенђ.

Ни љчендер њзем гаепле књк,

Туры карый алмыйм йљзенђ.

БЕРЕНЧЕ КЫЗ. Ђ аны гаепле тњгел дилђр,

Њзе чибђр, њзе сљйкемле.

Гљнаџлы дљньяга карар љчен,

Ђкияттђн чыккан шикелле.

АЙЗАРА . Сез китегез кызлар, ђ мин калам,

Озак тормам, хђзер кайтырмын.

ИКЕНЧЕ КЫЗ. Йљрђгенђ яра сала књрмђ,

Яшьли харап булган батырныћ.

Кызлар китђлђр, Айзара Сардарга якын бара.

САРДАР. Тагын мине кызганып килдећме?

АЙЗАРА. Аћлыйм, егет, сића авырдыр.

Ышан лђкин, шушы газапларыћ

Бер тљш кенђ булып калыр бер.

САРДАР. Кайчан килеп ќитђ ђле ул кљн!

АЙЗАРА. Њз хђлемне ничек аћлатыйм?

Мин хатыны булам, ђ шулай да

Мин бит аны егет, яратмыйм!

САРДАР. Алай булса, минем љчен генђ

Барма гњзђл, андый корбанга.

Књћел телђгђнећне сайлап ал,

Соћга калмый, башка юл барда.

АЙЗАРА. Башка юлын књрмим килђчђкнећ,

Књћел генђ никтер шомлана.

САРДАР. Бђхетећнећ ул тњгелен сизсђћ,

Књрђзђче сњзен тыћлама.

АЙЗАРА. Ул чагында сића нђрсђ булыр?

САРДАР. Мин богауга инде књнеккђн.

Нђрсђ кљтеп була килђчђктђ

Ярым тере, ярым њлектђн?

Яшьлегемнећ матур чагы њтте,

Зиндан ташларына књмелде.

Хислђремнећ ић сафлары шунда,

Кара сагыш булып тњгелде.

Син яшь ђле, ќиде ел уйлап та,

Ић дљрес бер юлдан китђрлек.

Минем язмыш лаек дисећмени,

Сине шућа корбан итђрлек?

Юк, гњзђлкђй, џђрбер кеше хаклы,

Њз бђхетен эзлђп табарга.

Язмыш шулай кушкан, мића кала

Соћгы кљннђремне санарга.

АЙЗАРА. Ђ син мине башта, онытмасаћ,

Болай итеп каршы алмадыћ.

САРДАР. Ирек исен сизеп ашыкканмын,

Ялгышканмын, шуны аћладым.

АЙЗАРА. Књрђзђче сњзе дљрес булса,

Буйсынырга кала бу эшкђ.

Син богаудан котылырга тиеш,

Шул язгандыр минем љлешкђ.

Мин хђзер њк ханны књреп ђйтђм,

Ђзерлђнсен туйга бњгеннђн.

Соћгы сњзем итеп ђйтђм моны,

Џђм сњземнђн кире чигенмђм.

Айзара китђ. Инде чыгып китђм бигђндђ каршысына Барак очрый.

БАРАК. Ниџаять, мин сине књрђ алдым,

Књћел елый, кара кљйдем, яндым...

АЙЗАРА. Газап љчен монда китергђнсез,

Аерып мине туган ягымнан.

Књрђсећме ђнђ бер егетне,

Кулларына богау салынган.

Бер карашы белђн сихерлђде,

Аћа гына тарта књћелем.

Белеп торам, лђкин аныћ белђн

Бергђ булу мљмкин тњгелен.

Бњгеннђн њк туйны ашыктырам,

Тик изгелек минем канымда.

Хђтта ќанымны да бирер идем,

Аныћ љчен кирђк чагында.

Аны сљеп, Ханга хатын булам,

Хђзер њзем газап эчендђ.

Кеше булса, ул яшђргђ тиеш,

Башкалар бђхете љчен дђ. (Китђ.)

БАРАК (башын тотып). Нђрсђ љчен чын мђхђббђт ќыры,

Џђрчак аныћ белђн янђшђ?

Димђк, Ходай њзе сайлап алган,

Бђхетле пар гына ярђшђ...

Хђтта зиндан каршы тора алмый,

Богау киртђ тњгел боларга.

Кљчем ќитми, инде мића кала,

Айга карап ятып уларга.

Ул Сардарга якын бара, шул вакытта куаклар арасында Гљлќиџан књренђ, аларныћ сљйлђшњен тыћлап тора.

САРДАР. Нигђ тагын килдећ минем янга?

БАРАК. Кылган эшлђремђ њкенђм.

Гафу итђргђ тырыш син мине,

Ђгђр мљмкин булса, њтенђм.

Гњзђл дђ бит сића гашыйк булган,

Искитмђле хђл бу, аћламыйм.

САРДАР. Мин андыйны ишетмђдем ђле.

БАРАК. Њзе ђйтте мића, алдамыйм.

Синећ миннђн артык ќирећ дђ юк,

Дан алмаган даџи зат кебек.

Сљю сукыр дигђн сњз, књрђсећ,

Бљтен галђм љчен хак кебек.

Кайда аныћ сере, кемнђр ђйтер,

Файдасы юк хђйлђ—мђкернећ.

Син ђйт мића ђгђр серен белсђћ,

Телгђли бу минем бђгырьне.

САРДАР. Нђрсђ ђйтим, минем књккђ чљеп,

Мактап була торган даным юк.

Шунысы хак: минем йљрђктђ дђ,

Књћелдђ дђ кара табым юк.

Ђ гафуны Ханнан барып сора,

Барып тезлђн анам янына.

Бђлки, алар синећ сњзлђрећне,

Тыћлый алыр гафу ялына.

Барак бљтенлђй мескенлђнеп, башын иеп чыгарга бара. Шул вакытта аны Гљлќиџан туктата.

ГЉЛЌИЏАН. Нигђ егет борын салындырдыћ,

Бер чарасыз йљрњ килешми.

Мин ишеттем, туктарга ярамый,

Њзећ телђгђнгђ ирешми.

БАРАК. Минем телђк буй ќитмђслек бит ул.

ГЉЛЌИЏАН. Буй ќитмђгђн ќиргђ уй ќитђ.

БАРАК. Берни эшлђп булмый, йљрђгемђ

Агулы ук булып туй ќитђ.

ГЉЛЌИЏАН. Ни эшлђгђн мондый очракларда,

Батыр ирлђр борын заманда?

БАРАК. Урлап китђргђме, ул сљймђгђч,

Кулым бармас инде яманга...

ГЉЛЌИЏАН. Књреп торам синећ бу љлкђдђ

Тђќрибђ џђм сђлђт юклыгын.

Аћламыйсыћ кызларныћ књћелен,

Ялындыра торган шуклыгын.

Читлеккђ ябылган сандугач та,

Аерылган туган ќиреннђн.

Лђкин сайрый боегып ялыккач,

Шућа аћа гомер бирелгђн.

БАРАК. Ул монда бит, аны ничек итеп

Хан кулыннан алып китђргђ?

ГЉЛЌИЏАН. Мин кызганам гашыйк кешелђрне,

Ђзер торам ярдђм итђргђ.

Алар сљйлђшђ—сљйлђшђ китеп югалалар. Ата белђн ана керђлђр.

АНА. Бђгырь гљлем, йљрђк парђм минем!

Алар мђйданчыкка књтђрелђлђр џђм икесе дђ Сардарны кочаклыйлар.

САРДАР. Бик авырдыр сезгђ, авырдыр...

АТА. Књћел љметлђнђ, бђлки бу да

Бер яман тљш булып калыр бер.

Ана, тљенчеген чишеп, Сардарга ќимеш ашата.

САРДАР. Язмыш тљененећ чишелђсен

Сизеп торам, лђкин шомланам.

АНА. Гомер бакый язмыш безгђ генђ

Мђрхђмђтсез булмас, тњз, балам.

САРДАР. Тњзђм, анам, тњзђм, бардыр ђле,

Мин богаусыз сезне кочасым.

Болыннарда йљргђн атларга да

Сикереп кенђ менеп очасым.

Бу кояш астында дђрвишкђ дђ

Ходай њзе биргђн урын бар.

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒