Күңелемдә минем бк тормышта

⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 4

Күңелемдә минем бк тормышта

Җырлап бетерәсе җырым бар.

Ата—анам, ышаныгыз миңа,

Мин җиңәргә тиеш. Әгәр сез

Сынмасагыз. Мин богауда гына,

Югалмаган әле хәбәрсез.

Төн. Шул ук урында. Айзараны җитәкләп ГөлҗиҺан керә.

АЙЗАРА. Кара төндә кая бара алам,

Көн җиткәнне кирәк көтәргә.

ГӨЛҖИҺАН. Агаң кушкан икән, көн—төн дими,

Син тиешсең барып җитәргә.

АЙЗАРА. Әйе, ул бит мине сабый чактан,

Үз кызыдай карап үстергән.

Бу тормышта гомер итәр өчен,

Акыл биргән миңа, көч биргән.

Бу турыда Ханны кисәтмәдем,

Үпкәләмәс микән шуңарга?

ГӨЛҖИҺАН. Анысын мин үзем аңлатырмын,

Син агаң янына соңарма.

Шул вакытта Барак күренә.

АЙЗАРА. Агама ни булды, сөйлә тизрәк,

Әллә аның хәле авырмы?

БАРАК. Шулай булса кирәк, ашыктырып

Сине үз янына чакырды.

Мин ат белән сине алып китәм,

Әйдә тизрәк, вакыт чамалы.

Төнге салкында юл җиңел була,

Үтеп калыйк күбрәк араны.

Барак Айзараны җитәкләп чыгып китә. Алар киткәч ГөлҗиҺан көлә.

ГӨЛҖИҺАН. Миңа булмаган хан аңа да юк,

Һәм мәңге юк урман кортына.

Үзенә тиң булган егет белән

Очсын әле туган йортына.

Әллә каян килеп бик тиз генә,

Хан яныннан урын алмакчы.

Күкләр аңа шулай куша, имеш,

Күрәзәчесе дә алдакчы.

Картая, ахры Хан, сиземләми,

Янындагы матур гөл исен.

Бүтән ханбикәгә сәлам биреп,

Мәңге юк бил бөгеп йөрисем!

Иртә белән. Сакчылар Сардарны алып керәләр дә шул ук урынга бәйләп куялар. Сакчылар чыгып китәләр.

САРДАР. Бүгенге көн бәлки соңгысыдыр,

Богау салынгач та кулымнан,

Мин мәңгегә китәр идем моннан,

Күзне йомып, язмыш юлыннан.

Ата—анам тыныч булсын өчен,

Табар идем берәр урынны.

Әгәр булсаң Ходай, бу газапка,

Нигә дучар иттең колыңны?

Күңелем изге иде, уйлар дөрес,

Кем җавап бирер бу сорауга:

Нәрсә өчен, ялган иректә гел,

Ә хакыйкать була богауда?

Кинәт шау—шу ишетелә. Сакчылар белән Хан керә. Вәзир дә, ГөлҗиҺан да, кызлар да алар белән.

ХАН. Инде карамаган җир калмады,

Нинди явыз көчләр урлады?

Нигә шулай миңа бәхетнең тик

Чагылып кына кала нурлары?

ГӨЛҖИҺАН. Юкка изаланма, тәкәббер кыз,

Үзе шулай кызык иткәндер.

Сине тиң итмичә, кабаланып,

Урманына качып киткәндер.

ХАН. Юк, качарга исәп тоткан кеше,

Минем белән алай сөйләшмәс.

Ирек көтеп яткан күңелләргә

Кызык күреп өмет өләшмәс.

Урлаганнар! Димәк, белмәгәнмен,

Кайда мәкер, кайда дус барын.

Миңа мәңге аяк чалыр өчен,

Качып ята булыр дошманым.

Мин Сардарны явыз җанга санап,

Дучар иттем ялгыш хөкемгә.

Әнә шуның гөнаҺы үземә

Кире кайта ахыры бу көндә.

Азат итең аны!..

Сакчылар Сардарны чишәләр, богауларын салдыралар. Сардар, ышанмаган шикелле, кулларына да, аякларына да карый.

САРДАР. Мин дә азат...

ХАН. Мин Хан булып гафу үтенәм.

Сүзләреңә колак салмаганга

Менә хәзер үзем үкенәм.

Тик мин беләм, бу гөнаҺлы җирдә,

Күп газапта яши даҺилар.

Ә шулай да алар мәңгелеккә

Кала торган эзләр ясыйлар.

Әгәр синең шундый көчең булса,

Фәрман бирәм менә шушында.

Кылыч, калкан алып атка атлан,

Һәм кая теләсәң, ку шунда!

Синең карамакта мал Һәм вакыт,

Кыскамы ул юллар, озынмы...

Алып кайтсаң минем гүзәлемне,

Сиңа бирәм, тапсаң, кызымны!

САРДАР. Дан өчен җан атып йөри алмыйм,

Кызыл мал артыннан иярмим.

Мин атымны кызың өчен түгел,

Ир намусы өчен иярлим!

Ул арада Сардарга кылыч Һәм калкан китереп тоттыралар. Сардар чыгып китә. Тышта ат кешнәгәне, тояк тавышлары ишетелә.

Шул ук урында. Хан, Вәзир Һәм ГөлҗиҺан керәләр.

ХАН. Йокы качты, тамакка аш бармый,

Әллә ниләр керә уема.

Ул тагын да нәкъ менә шушында

Килеп чыгар кебек тоела.

ГӨЛҖИҺАН. Кадереңне белми чыгып качкач,

Димәк, сезнең данны санламый.

Шушы җирдә бер көн яшәве дә

Бәхет икәнлеген аңламый.

ХАН. Син булмасаң күңел юатырга

Күптән сынар идем, ГөлҗиҺан.

ГӨЛҖИҺАН. Юк чәчәккә ымсанасың, күңелең

Якындагы гөлне күрми, Хан.

Шушы көнгә кадәр хисләремә

Бер юаныч таба алмадым.

Сезнең кебек сагыш кичерергә

Яралганмын, шуны аңладым.

ХАН. Хисләреңне артык чәчмисеңме,

Бик горур бит синең нәселең.

ГӨЛҖИҺАН. Бу турыда бөтен сарай белә,

Инде кемнән, нәрсә яшерим?

Бу илдән мин китәргә уйладым,

Йөрәгемә монда урын юк.

Тормыш өчен куәт бирә торган,

Дәрт өстәгән моңлы җырым юк.

ВӘЗИР. Ничек әле алай кинәт кенә,

Синең фикерләрең үзгәрде?

Әллә шайтан үзе өйрәттеме

Бер мәгънәсез булган сүзләрне?

ГӨЛҖИҺАН. Кинәт түгел, атам, ул көн саен,

Әкрен генә торды тамчылап.

Һәм күл булды, язмыш кызганмыйча,

Күңелемне йөри камчылап.

ХАН. Ул чагында мине кем юатыр,

Кем йомшартыр каткан күңелне?

ГӨЛҖИҺАН. Башкалар күк мин дә бераз гына

Бәхеткә Һич лаек түгелме?

ХАН. Һәркем өчен бу кояш астында,

Нинди дә булса бер шатлык бар.

Тик без икәү газап кичерәбез,

Синең сүзләреңдә хаклык бар.

Хан булсам да, бәхетем булмады,

Борчылулар булды җитәрлек.

Синсез калсам йөрәк тибә алмас,

Тормышымны дәвам итәрлек.

Кинәт тышта шау—шу башлана.Халык гөр килә. Тавышлар: «Юл бирегез, юл бирегез!» «Сардар, Сардар!» Алдан кызлар йөгереп керәләр.

КЫЗЛАР. Сардар кайтты!

Гүзәл белән кайтты!

Тышта сакчыларның: «Юл бирегез, юл бирегез!» дигән тавышлары ишетелә. Хан шатлыгыннан берни әйтә алмый, урыныннан да кузгала алмый, тик кулларын гына алга сузган килеш басып тора. Сардар, Айзара Һәм куллары бәйләнгән Барак керәләр.

САРДАР. Әмерегез үтәлде Олуг Хан!

ХАН (Айзарагә). Нигә киттең мине калдырып?

Терелә башлаган йөрәгемнең

Соңгы кисәкләрен яндырып?

АЙЗАРА (Баракка күрсәтеп).

Менә моның ялган сүзләренә

Ышандым мин, шуңа алдандым.

ХАН. Дөресме шул?

БАРАК. Әйе, алып киттем,

ГөлҗиҺан аңлатыр калганын.

ХАН. Йә, ГөлҗиҺан, аңлат әле миңа,

Син ни өчен аңа булыштың?

ГӨЛҖИҺАН. Мин Гүзәлне моннан озатырга,

Үзем теләп, үзем тырыштым.

ХАН. Җинаять бу, шуны аңлыйсыңмы?

ВӘЗИР (тезләнеп). Ханым, аны гафу итә күр!

ГӨЛҖИҺАН. Юк, кирәкми атам, түбәнсенмә,

Башыңны югары тотып йөр.

Хан янына бара.

Синең күктә кинәт ике кояш,

Калкып чыкты, ләкин җиҺанда

Тик бер генә кояш балкый ала,

Икегә Һич урын юк анда.

И сөекле ханым, туры килә

Усал язмышыма күнәргә.

Тормышыңда яңа кояш яндыр,

Ә мин әзер бүген сүнәргә.

ХАН. Ни булса да, сине гафу итәм.

Баракка борыла.

Ә монысы, нинди карак бу?

САРДАР. Унсигез ел элек ялган сөйләп,

Үзе чыгып качкан Барак бу.

БАРАК. Мин ялгышлык белән, әгәр агаң,

Котыртмаган булса ул эшкә

Бармас идем. Мин хан булам, диде,

Күмәм, диде, алтын—көмешкә.

Шуннан бирле мин үкенеп яшим,

Кара янып, газап эчендә.

Мин гаепле намус саткан өчен,

Сардар богаулары өчен дә.

ХАН. Минем агам? Кызым югалуы,

Шул явызның эше түгелме?

Әллә нинди сәер тынгысызлык,

Биләп тора минем күңелне.

БАРАК. Әйе, агаң урлады кызыңны,

Ә гаеп тагылды Сардарга.

Мин әйтергә тиеш дөреслекне,

Йөрәгемдә әле җан барда.

Күрәзәче булып килде сиңа,

Язмышларны тагын бутарга.

Тиеш идең ханым, син гарьлектән,

Соңгы чиктә агу йотарга.

Көчем калмады Хан инде тагын,

Хыянәткә хезмәт итәргә.

Үз кызыңа өйләндермәс өчен,

Мәҗбүр булдым алып китәргә.

Юкса туй узгач та ике кабер,

Калкып чыгар иде зиратта.

ХАН. Ничек исбатлыйсың инде моның,

Тагын да бер мәкер түгелен?

БАРАК. Ныклап кара, аннан үзе әйтер,

Дөреслекне сиңа күңелең.

Ханбикәгә ике тамчы судай

Ошаган ул. Туйдан соң гына

Мин сезгә бер әйбер тапшырырга

Тиеш идем, бары шул гына.

ХАН. Кая, нәрсә, китер әле тизрәк!

БАРАК. Ул асылган минем муенга.

Хан Вәзиргә ым кага. Вәзир, Баракның муенына асылган бөтине алып, пычак белән ерта да кәгазъ алып укый.

ВӘЗИР. «Белеп тор, хан, кызың Айзараны,

Хатын итеп алдың куеныңа!»

Шуны ишеткәч, барысы да, яшен суккан шикелле, сәер калтырап алалар. Аннан гына Хан ушына килеп: «Кызым минем, Айзара!» дип, кызын кочагына ала. Бу шатлыкның тәъсире башкаларга да күчә. Ә ГөлҗиҺан йөзен балкытып, үзен барыннан да бәхетлерәк итеп хис итә. Ата белән Ана керәләр.

САРДАР. Газизанам, газиз атам минем!

Кочаклашалар.

АНА. Син ирекле улым, ирекле!

ХАН. Ул ирекле генә түгел әле,

Дәрәҗә—абруйлы, милекле!

Мин сүз бирдем, әгәр кызны тапса,

Хатынлыкка аңа бирергә.

Мин сүземдә торам, теләмәсә,

Кызым гына каршы килергә.

АЙЗАРА. Синең сүздән чыга алмыйм атам,

Ул ят түгел минем күңелгә.

Сардар бу сүзләргә ышанырга да, ышанмаска да белми, аңа гаҗәпләнеп карап тора.

ГӨЛҖИҺАН. Әйт әле, Хан, инде нишләтерсең,

Соңгы кояшыңны күгеңдә?

ХАН. Бүгенге көн күпме язмышларны,

Бәхет сукмагына борачак!

Минем кояшым да үз янымда,

Минем өчен янып торачак.

Җитәр безгә хәсрәт белән яшәү,

Шатлыгын да бераз татырга

Тиештер без. Икәү рәхмәт әйтик,

Киявемә—Сардар батырга?

Баракка борылып.

Уең изге булган, шуның өчен

Ачу тотмыйм сиңа бүгеннән.

Син коткардың мине явызлыкның

Хурлык дигән авыр йөгеннән.

Тик шулай да Сардар кулында син,

Үзе белеп хөкем чыгарыр.

САРДАР. Капчыктагы без дә гомер буе

Анда ятмый, тишеп чыга бер.

Шуның кебек ачы хакыйкатьнең

Серләре дә бүген ачылды.

Унсигез ел безнең йөрәкләрдә

Улап торган давыл басылды.

Әнә шулар шатлыгыннан гына,

Ирек бүләк итәм мин аңа.

Аның күзләрендә богау иде,

Ирек белән баксын дөньяга.

АНА. Күк йөзендә якты кояш яна,

Җир йөзендә күпме аналар,

Балалары кеше булсыннар дип,

Изге теләк белән яналар.

Берсенең дә нечкә күңелләрен,

Ачулар, мәкерләр биләми.

Ана сөте белән баласына

Усаллык керсен дип теләми.

Кайвакытта сына көчле ирләр,

Бирешәләр язмыш көченә.

Өйрәнәләр, рәхимсез төстә,

Гаделсезлек, җәбер, үченә.

Һәм гасырлар буе җир өстендә

Явызлык Һәм намус көрәшә.

Берәүләргә газап, берәүләргә—

Бары шатлык кына өләшә.

Тик барыбер җиңеп чыга ирек,

Яшәүгә көч биргән нур булып.

Киләчәккә кала истәлеге,

Мәңге үлми торган җыр булып.

П Ә Р Д Ә.

⇐ Предыдущая 1 2 34