Ялгышмасам, Барак шикелле?

Стр 1 из 4Следующая ⇒

ОЛУГ ХАННЫҢ ФӘРМАНЫ.

(пьеса—әкият.)

КАТНАШАЛАР:

САРДАР

АЙЗАРА

БАРАК

КАГИЛ

ХАН

ГӨЛҖИҺАН

АТА

АНА

ВӘЗИР

ЯЗМАЧЫ, сакчылар, кызлар.

БЕРЕНЧЕ ПӘРДӘ.

Хан сарае каршында халык җыены уздыра торган, яисә мөҺим дәүләт боерыклары игълан итә торган мәйдан. Ул түгәрәк, калку урында тора. Мәйданның бер кырыенда җәза урыны икәнне ачык сөйли торган дар агачы Һәм янәшәсендә бер түмәр. Арткы планда ханның мәҺәббәт сарае күренеп тора. Аңа алып барган юлның ике як кырыенда да куаклык. Дар агачы, баш чаба торган түмәр Һәм шул ук вакытта яшеллек күңелне актарып, аңлатып бетерә алмаслык сәер күренеш тәшкил итә. Әнә шул күренештә дөньяны мактап кошлар сайравы—яшәү белән үлем янәшә икәнне бәян итә сыман. Ике сакчы, кулларына Һәм аякларына богау салынган Сардарны алып керәләр. Аларга кәгазъ тоткан язмачы ияргән.Кечкенә баскычтан калкулыкка күтәрелеп, сакчылар Сардарны дар агачына бәйләп куялар. Язмачы кәгазьне сүтеп укый башлый.

ЯЗМАЧЫ. Күгебездә якты кояш сыман,

Төндә айга тиңдәш ханыбыз,

Бүген менә шундый фәрман бирде,

Барыгыз да колак салыгыз!

Олуг ханның югалган кызына

Унсигез яшь тулган чагында,

Җиде көн буена бар кешеләр,

Шул аз вакытның Һәр таңында,

Гүзәл Айзәрә югалуына

Сәбәп булган угры йөзенә,

Төкереп узарга тиеш була,

Савап алып шуннан үзенә.

Кыз туган көн соңгы көн санала,

Һәм явызның башы чабыла.

Ә гәүдәсе, озын бауга бәйләп,

Атның ияренә тагыла.

Йөртәчәкләр аны шәҺәр буйлап,

Күрсәтергә бөтен халыкка.

Башы аның утыртып куелыр,

Мәйдан уртасында—казыкка!

Язмачы кәгазъне урап тота да Сардарның битенә төкереп китә. Аның артыннан ике сакчы да бер—бер артлы төкереп китәләр.

САРДАР. Сез ник төкердегез минем биткә?

ЯЗМАЧЫ. Фәрман шулай, аңламадың әллә?

САРДАР. Куркуыгыз чиктән ашкан, ахыры…

ЯЗМАЧЫ. Ә син нишләр идең шундый мәлдә?

САРДАР. Малай чакта яшел болыннарда,

Урман эчләрендә бер булып.

Уйнап йөргән көннәр күңлегездә,

Торып калган икән кер булып.

Үзебез генә белгән сукмакларда,

Күңел ача идек куышып.

Шул хатирә сезнең йөрәкләргә,

Елан булып кергән шуышып.

Язмачы башын иеп читкә китә.

ЯЗМАЧЫ. Фәрман… фәрман…

САРДАР. Сез. Сакчылар әллә

Оныттыгыз малай чакларны?

Сугыш уеннарын бергәләшеп,

Өйрәндек бит менеп атларны.

Сезнең кулда корал, миндә—богау,

Тиздән ул салыныр, күрерсез…

Ә сез менә үз намусыгызга,

Мәңге әсир булып йөрерсез.

Көн итәрсез ялган яшәү белән,

Тик намусны алдап булмасын,

Бер белерсез әле, Ходай сезгә

Әсирлектә түзем юлласын.

БЕРЕНЧЕ САКЧЫ. Фәрман… (Башын иеп читкә китә.)

ИКЕНЧЕ САКЧЫ. Фәрман…( Башын иеп читкә китә.)

ЯЗМАЧЫ. Фәрман…

САРДАР. Фәрман!.. (Шашып көлә башлый.)

Инде китә башлаган ике сакчы Һәм язмачы туктап борылалар да, әле генә үлемгә дучар итү турында фәрман ишеткән Сардарга гаҗәпләнеп карап торалар.

ЯЗМАЧЫ. Акылыннан язган бугай инде…

Ике сакчы Һәм язмачы чыгалар. Сардар, соңгы сүзне ишетеп, артларыннан ачынып кычкырып кала.

САРДАР. Алай җиңел генә акылны

Җуя торган нәселдән түгел мин.

Язмыш җиңә алмый батырны!

Сезнең шикелле бер өрәк булып,

Йә күләгә булып йөргәнче…

Мин курыкмыйм ханнан, ишетегез,

Әйтеп калам шуны үлгәнче.

Кайдадыр халык шаулавы ишетелеп ала: «Фәрман, фәрман!…», «Явызның

Башы чабыла!..», «Җиде көн буена!..», «Башы-казыкка!..» Сардар куркудан түгел, үз исеменә яуган каҺәрләрдән шомланып тирә-ягына карана. Бераздан, үзенең көчсез икәнлегенә ачынудан да, гарьләнүдән дә башы салынып төшә. Кагил белән Барак керәләр.

БАРАК. Әнә тора Сардар, димәк, фәрман,

Дөрес булган, мондый язмышны

Күрермен дип уйламаган идем,

Мин ялгыштым, ахры, ялгыштым…

КАГИЛ. Кылган эшләреңә бүген килеп,

Үкенергә калды дисеңме?

Бар да әйт соң, ялганладым диген,

Шул мизгелдә синең исемне,

КаҺәр белән телгә алачаклар,

Мәрхәмәт юк җирдә языкка.

Сардар богавыннан котылыр да,

Синең башың торыр казыкта.

БАРАК. Синең сүзне тыңлап эшләдем мин,

ГөнаҺ алдым шулай үземә.

КАГИЛ. Инде бүген акыл керде әллә,

Бәя бирәсеңме сүзеңә?

БАРАК. Әйе, бирәм, кылган эшемә дә,

Сүземә дә беләм бәясен.

Син өйрәттең миңа явызлыкның

Бөтен нечкәлеген, хәйләсен.

Мин явызлык кылдым, шул көннән соң,

Кара янды эчем, йөрәгем…

Синең теләкләрең эшкә аша,

Аннан булмас минем кирәгем.

КАГИЛ. Алай димә, мин сине ташламам,

Гел минем тирәдә йөрерсең.

БАРАК. Сизеп торам, син хан булып алгач,

Мыскыл итем миннән көлерсең.

Бир син миңа, Кагил, Айзараны,

Тугры хезмәт өчен бүләккә.

Бәлки шуннан җаным эрер иде,

Шифа булыр иде йөрәккә.

КАГИЛ. Синең йөрәккә дә сөю килгәч,

Ни әйтерсең башка затларга?

Кеше булыйм дисәң, миңа гына

Тугрылыкны тырыш сакларга.

Мин хан булып алу белән сине,

Вәзир итеп куям үземә.

Рәхәт гомер итим дип уйласаң,

Каршы килмә минем сүземә.

БАРАК. Айзараны миңа биргән чакта,

Ханның башы булыр казыкта.

КАГИЛ. Ул дөньядан югалырга тиеш,

Мәсхәрә Һәм чиксез газапта.

Әгәр бөеклеккә үрлим дисәң,

Хатын итәгенә ябышма.

Олы мәртәбәне яулап була,

Аяу белми торган алышта.

Килешәсеңме син шуның белән?

БАРАК. Артка юл юк, намус сатылды.

КАГИЛ. Намус белән дөнья көтеп булмый,

Хәйлә белән кеше акыллы.

Мин ханны күрергә тырышырмын,

Ә син үзеңне бик танытма.

БАРАК. Яшь чагында, истә калдырырлык,

Таныш түгел идем халыкка.

Кагил сарайга карап китә. Барак, чигенергә урын калсын, дигән шикелле куркып кына тирә—ягына каранып мәйдандагы калкулыкка якынлаша, әкрен генә менә. Аның аяк тавышын ишетеп, Сардар башын күтәрә. Алар беравык бер—беренә карашып торалар. Барак борылып китмәкче була.