13. Жер қойнауына меншік құқығы.
Жер қ ойнауы жә не оның қ ұ рамындағ ы пайдалы қ азбалар Қ азақ стан Республикасының Конституциясына сә йкес мемлекет меншiгi болып табылады. Егер контрактiде ө згеше кө зделмеген болса, минералды шикiзат меншiк қ ұ қ ығ ымен жер қ ойнауын пайдаланушының меншiгiне жатады (Қ азақ стан Республикасының мемлекеттiк кә сiпорнына - шаруашылық жү ргiзу немесе жедел басқ ару қ ұ қ ығ ымен). Техногендiк минералдық тү зiлiмдер мен техногендiк сулар жер қ ойнауын пайдаланушының меншiгi болып табылады. Техногендiк минералдық тү зілімдерді игеру кезiнде жер қ ойнауын пайдаланушы не жер қ ойнауын пайдаланушыдан техногендiк минералдық тү зiлiмдерге меншiк қ ұ қ ығ ын алғ ан ү шiншi тұ лғ а кен орнын игеру кезiнде салық тө ленбеген пайдалы қ азбалардың қ орына мемлекеттiк сараптама жү ргiзуге жә не қ ұ зыреттi органмен оны ө ндiруге келiсiм-шарт жасасуғ а мiндеттi. Мемлекет меншiгiндегi техногендiк минералды тү зiлiмдерден алынғ ан пайдалы қ азбаларғ а иелiк ету қ ұ қ ығ ы контрактыда айқ ындалады. Жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ы Қ азақ стан Республикасында аттестацияланғ ан барлық меншік иелеріне жә не шетелдік ү йымдар мен жеке тұ лғ аларғ а беріледі. Жер қ ойнауының бө лігі берілген кү ннен бастап олар жер қ ойнауын пайдалану субъектісі болады. Кә сіпорындарды тексеру тә ртібін Қ азақ стан Республикасы Ү кіметі белгілейді. Жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ының мазмұ ны жоғ арыда аталғ ан заң да белгіленген жер қ ойнауын пайдаланушнлардың қ ұ қ ық тары жә не міндеттерімен астасып жатады. Жер қ ойнауын қ азбалар ө ндіруге, минералдық шикізатты ұ қ сату жә не ө зге де мақ саттарғ а пайдалану шарты арқ ылы жү зеге асырылады. Оның екі жолы бар. Біріншісі, жер қ ойнауын минералдық шикізатты ө ндіру жә не ұ қ сату, ө зге де мақ саттарғ а пайдалану қ ұ қ ығ ын Қ азақ стан Республикасы Ү кіметі немесе жергілікті ө кілді жә не атқ арушы органдары жер қ ойнауын пайдаланушылармен шарт жасасу жолымен іске асырады. Екіншісі, жер қ ойнауын минералдық шикізатты ө ндіру мен ұ қ сатуғ а пайдалану, ө зге де мақ саттарғ а пайдалану шарты жер қ ойнауын пайдаланушының қ олында кен бө лігіне жасалган акт жә не кә сіпорынның тиісті сараптамадан ө ткен жобасы болғ ан жағ дайда жасалады. Жер қ ойнауын пайдалану шартында жер қ ойнауын пайдаланудың мерзімі, ережелері, оны қ орғ ау жө ніндегі шаралар, тараптардың қ ұ қ ық тары мен міндеттері, экологиялық талаптар, шартты бұ зғ аны ү шін жауаптылық, тағ ы басқ а да жер қ ойнауын заң ғ а сә йкес пайдалану тә ртіптері қ аралады. Жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын жү зеге асыру тә ртіптері жер қ ойнауын пайдалану тү рлеріне қ арай Жер қ ойнауы туралы заң дарда кө зделген. Жер қ ойнауын пайдалану мерзімі уақ ытша жә не шексіз болуы мү мкін. Жер қ ойнауын пайдалану жә не ө ндірістің барлық ү рдістерінде жер қ ойнауының жай-кү йін мемлекеттік есепке алу, ө ның ішінде осы саладағ ы мемлекеттік кадастрларды жү ргізу жер қ ойнауын пайдалану жә не оны қ орғ ау қ ұ қ ығ ыя іске асыруғ а қ ызмет етеді. Олардың ережелері заң да толық қ арастырылғ ан. Қ азақ стан Республикасы зандарында кө рсетілген реттерде жер қ ойнауын пайдаланушылардың қ ұ қ ық тары мемлекеттік мү дделерді немесе жер қ ойнауын басқ а да пайдаланушылардың мү дделерін кө здеп шектелуі мү мкін. Жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын тоқ тату мынадай негіздерде жү зеге асырылады: 1. Жер қ ойнауын пайдаланудың белгіленген мерзіміетіп кетсе, не оны пайдалану қ ажеті болмаса; 2. Қ ызметкерлер мен халық тың ө міріне немесе денсаулыгына қ атер тө ндірсе; 3. Кен бө лігі актісінің немесе шарттың ережелері бұ зылса; 4. Жер қ ойнауын пайдаланудың жә не оны қ орғ аудың ережелері бұ зылғ ан жағ дайда; 5. Жер қ ойнауы учаскелерін басқ а да мемлекеттік жә не қ оғ амдық мү қ таждар ү шін қ айтып алғ ан реттерде; 6. Егер пайдаланушы жер қ ойнауын пайдалануғ а екіжыл ішінде кіріспесе; 7. Жер қ ойнауы пайдалануғ а берілген кә сіпорындарнемесе ө зге де шаруашылық қ ызмет субъектісі жойылғ ан жағ дайда. Жер қ ойнауына жә не айналадағ ы табиғ и ортағ а зиян келтірген ретте азаматтар ө здеріне тиесілі жер учаскелерінің шегінде кең тарағ ан пайдалы қ азбалар ө ндіру мен жер астының суын пайдалану қ ұ қ ығ ынан айырылуы мү мкін. Жер қ ойнауынан пайдалы қ азбалар ө ндіру, ө зге де қ азбаларды ө ндіру мен басқ а мақ саттар ү шін пайдалануғ а беру тә ртібі Жер қ ойнауы заң дарына сай реттеледі.
|