5. Тау кен құқықтық қатынастары: түсінгі, белгілері, қатысушылары, мазмұны

Жер қ ойнауы — табиғ и ортаның бір бө лігі, ол халық шаруашылығ ының мұ қ таждары мен ө зге де мұ қ таждарды, оның қ ұ рамдас бө ліктерін алу арқ ылы қ анағ аттандыруғ а немесе жер асты ғ имараттарын орналастыруғ а, зиянды заттар мен ө ндіріс қ алдық тарын кө муге, сарқ ынды суды ағ ызуғ а пайдаланылуы мү мкін. Бү л анық тамадағ ы табиғ и ортаның бір бө лігінің қ ұ рамдас бө ліктерін алу (бө ліп алу) деген ұ ғ ымнан пайдалы қ азбалар жә не осы табиғ и ортаның басқ а да пайдалылығ ын аң ғ артады. Сондық тан пайдалы қ азбалар жер қ ойнауының қ ұ рамдас бө лігі болып табылады жә не материалдық ө ндіріс саласында пайдалану ү шін ө ндіріліп, ү қ сатылуы мү мкін, қ атты, сү йық жә не газ кү йіндегі заттарды қ амтиды деп тү сінік берілген. Қ азақ стан Республикасында жер қ ойнауы пайдаланылатын бө ліктерге жә не пайдаланылмайтын бө ліктерге бө лінеді. Екеуі де мемлекеттің жер қ ойнауы меншік қ орына кіреді. Сонымен бірге Қ азақ стан Республикасында минералдық ресурстар пайдалы қ азбалар кен кө здерінің, техногендік қ ұ рылымдарының (ө ндіру мен ұ қ сату қ алдық тары) біртү тас мемлекеттік жер қ ойнауы қ орын қ ұ райды. Жер қ ойнауы қ ұ қ ық тық қ атынастары — жер қ ойнауы жә не минералдық шикізатты ұ қ сату туралы заң дарымен реттелетін қ атынастар. Сондық тан да Қ азақ стан Республикасының жер қ ойнауы жә не минералдық шикізатты ү қ сату туралы заң ы осы саладағ ы қ атынастарды екіге бө ліп кө рсетеді. Біріншісі — жер қ ойнауына иелік ету, пайдалану, игеру қ атынастары. Екіншісі — минералдық шикізатты ұ қ сату қ атынастары. Сондық тан жер қ ойнауы қ ұ қ ық тық қ атынастарының тақ ырыбын осы аталғ ан қ атынастар қ ұ райды. Жер қ ойнауы баска табиғ и ортаның объектілерімен, соның ішінде жер, су, орманмен тығ ыз байланыста болады. Сондық тан оларды табиғ и ортаның қ ұ рамдас бө лігі жер қ ойнауынан бө ліп, оларды пайдалану жә не қ орғ ау жө ніндегі қ атынастар Қ азақ стан Республикасының арнаулы заң дарымен реттеледі деп кө рсетеді. Бірақ, жер қ ойнауы туралы заң (жерасты жә не арасан суларынан басқ асы) арнаулы заң дармен реттеледі дейді. Оның себебін кө рсетпейді. Қ азақ стан Республикасының Су кодексі жерасты жә не арасан суларын су қ ұ қ ық тық қ атынастардан бө ліп алмайды. Онда жер асты сулары жә не жер бетіндегі сулар Қ азақ стан Республикасының су қ орына жатқ ызылғ ан. Соғ ан орай жерасты суларын, арасан суларды сауық тыру мақ сатында, соның ішінде курорттық мақ саттарғ а павдалану кө зделген. Жер қ ойнауын пайдалану тү рлері ішінде жерасты жә не арасан суларды пайдалану жоқ. Бірақ бұ л сулар геологиялық зерттеулердің объектісі. Геологиялық зерттеулер аталғ ан жер қ ойнауын пайдаланудың бір тү рі болып саналады. Осы жағ дайларды ескере отырып, жерасты жә не арасан сулар жө ніндегі қ ұ қ ық тық қ атынастарды екі топқ а — жер астындағ ы, арасан суларды пайдалану қ ұ қ ық тық қ атынастарына, сондай-ақ жер астындағ ы жә не арасан суларды геологиялық зерттеулер жө ніндегі қ ұ қ ық тық қ атынастарына жатқ ызуғ а болады. Бірінші топтағ ы су қ атынастары су заң дарымен, екінші топтағ ы су қ атынастары жер қ ойнауы заң дарымен реттеледі, яғ ни соң ғ ысы жер қ ойнауы қ ұ қ ық тық қ атынастардың тақ ырыбына жатады. Жер қ ойнауы қ ұ қ ық тық қ атынастарының объектісіне жер қ ойнауы жатады. Қ азақ стан Республикасында жер қ ойнауы біртү тас мемлекеттік қ ор болып табылады. Оның пайдаланылатын бө ліктері мен пайдаланылмайтын бө ліктері де, сондай-ақ, кө п тарағ ан жә не кө п тарамағ ан тү рлері де жер қ ойнауының біртұ тас мемлекеттік қ орына кіреді. Бірақ, бұ дан жер қ ойнауын пайдалану объектісінде жер қ орының мемлекеттік біртү тас қ оры жә не оның жекелеген тү рлері бар екенін де ескеру керек. Себебі жер қ орының мемлекеттік біртұ тас қ оры — пайдалануғ а берілетін тек қ ана мемлекеттік меншік объектісі. Кә сіпорындарғ а, мекемелерге, ү йымдарғ а, шетелдік ү йымдар мен жеке тү лғ аларғ а, оның жер астында немесе жер ү стінде орналасқ ан белгілі тү рі беріледі. Жер қ ойнауы қ ұ қ ық тық қ атынастары субъектілеріне заң да кө рсетілген тә ртіп бойынша жер қ ойнауының белгіленген объектісі берілген пайдаланушылар қ ауымы жатады. Олар жер қ ойнауының пайдалану тү рін белгілі мақ сатқ а алғ ан кү ннен бастап субъективті қ ұ қ ық тар мен міндетте ие болады. Олардың қ атарына Қ азақ стан Республикасында жер қ ойнауын пайдалануғ а меншіктің барлық тү рлеріндегі аттестацияланғ ан кә сіпорындар, ұ йымдар мен мекемелер, сондай-ақ азаматтар жатады. Жер қ ойнауы радиоактивті шикізатты ө ндіру мен ұ қ сату ү шін тек мемлекеттік кә сіпорындарғ а беріледі.

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒