1. Тау кен құқығы: түсінігі, пәні, әдістері.

1 блок

1. Тау кен қ ұ қ ығ ы: тү сінігі, пә ні, ә дістері.

Жер қ ойнауы - топырақ қ абатынан, ол жоқ болса - жер бетiнен жә не тең iздердiң, кө лдердiң, ө зендердiң жә не басқ а да су айдындарының тү бiнен тө мен орналасқ ан, ғ ылыми-техникалық прогрестi ескере отырып жер қ ойнауын пайдалану жө нiндегi операцияларды жү ргiзуге болатын терең дiкке созылғ ан жер қ ыртысының бө лiгi. Жер қ ойнауының пайдалы қ азбалары қ айтадан қ алпына келмейтін байлық қ а жататыны белгілі. Қ азба байлық тарды пайдаланудағ ы кемшіліктер де аз емес Оларды кешең ді, яғ ни толық пайдалану жү зеге асырылмайды. Таукен ө ндірістері кеннің ө зіндік қ ұ нының арзандығ ына қ ызығ ып, кен байлығ ының қ аймағ ын ғ ана сыпырып алады, яғ ни тау жынысының кенге бай жерін ғ ана пайдаланады. Қ осымша кендер ү йіндіге кетеді. Республикамыздың кен байлығ ы — халқ ымыздың негізгі байлық кө здерінің бірі. Оны неғ ү рлым халқ ымыздың йгілігі ү шін толығ ырақ пайдалану — барлық Қ азақ стан Республикасы азаматтарының мү дделі ісі. Ол ү шін қ олда бар мү мкіндіктерді, соның ішінде шет елдік заң ды ү йымдар мен жеке тү лғ алардың қ атысуымен жер қ ойнауының байлығ ын пайдалануымыз керек. Бү л салада туындайтын барлық қ атынастарды реттейтін жаң а заң дарымыз да бар. Ол заң дардың ережелерін, талаптарын жузеге асыру — мемлекеттік шараларғ а жатады. Алдымен, Қ азақ стан Республикасының Жер қ ойнауы жә не жер қ ойнауын пайдалану туралы Заң ның жә не осы заң ғ а байланысты қ абылданган ережелер, нү сқ аулар мен басқ а да заң ды актілерді біліп алып, қ ызметте жү зеге асырып отырса, аталғ ан игілікті іске ә р адам ө зінің ү лесін қ осатыны сө зсіз. Таукен қ ұ қ ығ ының дербес айқ ындайтын бірқ атар субъективтік жә не объективтік факторлары бар. Олар: 1)Ол – ө здерінің сипаты мен мазмұ ны бойынша ерекшеленетін біртектес қ оғ амдық қ атынастардың болуынан байқ алады. Таукен қ ұ қ ығ ының пә ні – жер қ ойнауын қ орғ ау жә не пайдаланумен байланысты туындайтын қ оғ амдық қ ұ қ ық тық қ атынастар. 2)Таукен қ ұ қ ығ ының ө зіндік қ ұ қ ық тық нормалардың жү йесі бар. 3)Таукен қ ұ қ ығ ының ерекше қ оғ амдық, саяси жә не экономикалық маң ыздылығ ы бар. 4)Таукен қ ұ қ ығ ының ө зіндік реттеу ә дістері бар. Таукен қ ұ қ ығ ы дегеніміз – жер қ ойнауын пайдалану мен қ орғ ауғ а байланысты қ атынастарды реттейтін мемлекетпен бекітілген нормалардың жиынтығ ы. Жер қ ойнауын игеру – бұ л кү рделі процесс болып табылады. Оның ө зі бірнеше ө зара байланысты кезең дерден тұ ру арқ ылы оныі ә рбірінің белгілі бір қ оғ амдық қ атынастардың туындауына себепші болады. Бұ л қ атынастар жер қ ойнауын зерттеуге байланысты қ атынастар, жер қ ойнауын ө зге де мақ саттарда пайдалану ( жер асты қ ұ рылыстарын салу, мұ най, газды сақ тау) арқ ылы кө рінеді. Алайда олардың арасында мұ ндай айырмашылық тар аз болса да, олардың барлығ ы жер қ ойнауына байланысты біріккен негізде пайда болады. Сондық тан да, жер қ ойнауын иелену, пайдалану, билік етумен байланысты қ атынастар, яғ ни таукен қ ұ қ ығ ымен байланысты осы салада туындайтын қ оғ амдық қ атынастарғ а, пә ннің қ ұ рылымдық бө лімдері мен қ ұ қ ық тың ә сер ететін айта кету керек. Қ оғ амдық қ атынастардың тү рлерінің жіктелуі, ө зге де қ оғ амдық қ атынастар сияқ ты, тү рлі негіздер бойынша бө лінеді. Осы негізде таукен қ оғ амдық қ атынастарын абсолютті жә не қ атыстылығ ы бойынша бө луімізге болады. Жалпы қ алыптасқ ан пікір бойынша, абсолюттік қ ұ қ ық тардың спецификасы ретінде нақ ты тұ лғ аның міндеттеріне қ арсы емес, барлық ү шінші тұ лғ алардың міндеттеріне қ арсы ә рекеттерімен абсолюттік қ ұ қ ық қ а қ ысым жасаудан байқ алады. Ал, абсолюттікке қ арағ анда, қ атыстылық қ ұ қ ық тық қ атынастардың сипатталуы, ө кілеттік қ ұ қ ық тары бар тұ лғ алар нақ ты субъектілердің міндеттеріне қ арсы туындайды десек болады. Қ азақ стан Республикасында жер қ ойнауы пайдаланылатын бө ліктерге жә не пайдаланылмайтын бө ліктерге бө лінеді. Екеуі де мемлекеттің жер қ ойнауы меншік қ орына кіреді. Сонымен бірге Қ азақ стан Республикасында минералдық ресурстар пайдалы қ азбалар кен кө здерінің, техногендік қ ұ рылымдарының (ө ндіру мен ұ қ сату қ алдық тары) біртү тас мемлекеттік жер қ ойнауы қ орын қ ұ райды. Жер қ ойнауы қ ұ қ ық тық қ атынастары — жер қ ойнауы жә не минералдық шикізатты ұ қ сату туралы заң дарымен реттелетін қ атынастар. Сондық тан да Қ азақ стан Республикасының жер қ ойнауы жә не минералдық шикізатты ү қ сату туралы заң ы осы саладағ ы қ атынастарды екіге бө ліп кө рсетеді. Біріншісі — жер қ ойнауына иелік ету, пайдалану, игеру қ атынастары. Екіншісі — минералдық шикізатты ұ қ сату қ атынастары.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒