Түзете дамыта оқытудың даму тенденсиялары

Тү зете дамыта оқ ытудың даму тенденсиялары

Білім беру жұ йесінің дамукезең дерң қ оғ амдағ ы ә леуметтік-экономикалық ө згерістерге байланысты кү рделеніп отырады. Бұ л бір жағ ынан білім беру жү йесінің парадигмаларының ө згерісін анық таса, екінші жағ ынан оқ ытудың мазмұ нын айқ ындаудағ ы (саралап оқ ыту, даралап оқ ыту, оқ ытудың ә дістері мен тә сілдері, оқ ытудың формалары ) шынайы механизмдерді қ ажететеді.

Қ алыптасқ ан педагогикалық жү йелер жаң ару мен дамут ү стінде. Отандық жә не Ресейлік теоритиктер мен практиктер ә рбір баланың білім беру мекемесінде білім алудың жалпы даму ерекшеліктермен қ атар, жеке-психологиялық ерекшеліктерін есепке алуды мойындауда.

1997 жылдан бастап Ресейде академик В. И. Лубовскийдің басшылығ ымен «Мү мкіндігі шектеулі тү лғ аларғ а арнайы білім берудің Мемлекеттік стандарты» атты жоба қ ұ рылды. Аталғ ан қ ұ жатттың қ ажеттілігі білім беру жү йесіндегі, жалпы қ оғ амның дамуындағ ы ө згерістерді анық тау. Стандартта білім берудегі мемлекеттік нормалардың есебінде білім беру жү йесінің параметрлері ұ сынылады. Кө рсетілген параметрлер мү мкіндігі шектеулі балалар категориясынң білім алуын міндеттесе, екіншіден оларғ а білім берудегі жеке ерекшеліктерді есепке алуды негізге алады.

Жалпы білім беретін мектептегі тү зете дамыту жұ мыстары

Кей жағ дайларда ү лгермеушілік бастапқ ы оқ у кезінің 1-ші жә не 2-ші баспалдағ ында байқ алады, ал басқ а авторлар ү лгермеушіліктің пайда болуы 6-9 сыныптарда, яғ ни оқ ытудың негізгі кезең інде байқ алады деген пікірлер айтады. Кө птеген ә йгілі ғ алымдардың пікірлерінше оқ ытудың негізгі кезең індегі ү лгермеушіліктің себебі, оқ удың бастапқ ы кезінде білімді жә не оқ у ү рдісіндегі ә рекеттерді дұ рыс мең гермеу. Мектепке бейімделуде жә не оқ уды мең геруде қ иындық тарғ а ұ шырайтындардың кө пшілігі сенсорлық, сондай-ақ интеллектуалдық жә не тіл кемістігі бар балалар. Бастауыш сыныпта бұ л балалардың саны ә р тү рлі себептермен кӛ бейіп, жоғ арыда келтірілген авторлардың пікірлері тұ рақ тамайды. Бұ ндай балалардың санының кӛ беюі бү кіл елдерде етек алып, білім берудегі психологиялық - педагогикалық ӛ зекті мә селелердің бірі болып саналады. Оқ ушылардың білімді жеткіліксіз игерудегі себептердің бірі болып жү йке жү йесінің жә не соматикалық жү йенің ә лсіздігі болып саналады. Сондай-ақ оқ удағ ы қ иындық тар жеке эмоциялық сфераның дамуынан, танымдық ә рекеттердің дұ рыс қ алыптасуынан жә не басқ а да жағ ымсыз факторлардың ә серінен болады. Балалардың ү лгермеуіне негізгі себеп-даму жағ дайының қ олайсыздығ ы, кӛ бінесе танымдық, даму ә рекеттерінің стимуляциясының тӛ мендігі, ә сіресе мектепке дейінгі балалық шақ та байқ алады. Қ азіргі таң да оқ уда қ иыншылық тарғ а кездесетін балаларғ а байланысты бірте-бірте терминология табылмайды жә не мұ ғ алімге жеке тү зету жұ мыстарын ұ йымдастыруғ а қ осымша ешқ андай оқ у-ә дістемелік қ ұ рал жасалмағ ан. Мұ ғ алім бар ә дебиетке де сү йене алмайды. Себебі бір тү сінікті беретін сӛ здер ә ртү рлі атаулармен аталады( оқ у ү лгерімі тӛ мен балалар, ү лгермейтін оқ ушылар деген сияқ ты). Психологиялық дамуы тежелген «қ ауіпті балалар» педагогикалық ә лсіз, шыдамсыз т. с. с) Балалардың типологиялық ерекшеліктеріне, оқ итын жеріне, соның ішінде ә р тү рлі сыныптар: бейімделу сыныптары, денсаулық, педагогикалық талдау, терең детіліп, тү зетілген т. б сыныптарғ а байланысты жеке жұ мыстарды қ ұ ру мү мкін емес. Ә йтсе де білім беру министрлігінің нормативті қ ұ жаттарын жалпы білім беру мектептеріндегі оқ уы қ иын балалар, екі тү рдегі сыныпқ а топтастырылады-оқ уды тү зету жә не толық тыру сыныптары. Тү зету сыныптары дамуда тұ рақ ты кемшілігі бар «психикалық дамуы тежелген» балаларғ а психологтар мен дефектологтардың жү йесімен қ ұ рылғ ан. Мұ ндай балалар оқ у жылының 1 жә не 2 жартысында МПК жә не ПМПК-ның қ орытындысымен сыныптарғ а жібереді. Мектептегі бұ л сыныптардың оқ у мерзімі жалпы мектептен бір жылғ а артық болады. 5-9 сыныптарғ а балалар ӛ з қ ұ рдастарымен бірдей оқ иды. 9-сыныптарғ а балалар ӛ з қ ұ рдастарымен бірдей оқ иды. 9-сыныпты аяқ тағ анда балалар жалпы ү лгідегі қ ұ жат алады. Компенсациялап оқ ыту сыныптары интеллектісі сақ талғ ан, жалпы білім беру бағ дарламасындағ ы оқ уғ а ү лгеретін балаларғ а арналады. Қ иындық тары бар балалар жалпы білім беретін мектепте дә стү рлі тү рде оқ ыту қ иындық тарын туғ ызады, кей нормативтік қ ұ жаттардан кӛ рініс табады: бұ йрық № 103 Совминнің СССР 3 шілдеден 1981ж (нормативтік актілер бюллетені, Минпрос СССР № 36, 1982ж)жә не бұ йрық № 333 МОРФ 8- қ ыркү йектен 1992ж. Ресейдің ә р аймақ тағ ы педагогикалық ұ жым қ атары оқ уда спецификалық қ иыншылық тары бар балаларды бӛ лек сыныптарғ а тапсырмай-ақ тү зете-дамыту жұ мыстарын жү ргізеді. Тү зете-дамыту жұ мысы бұ л балаларғ а мұ ғ алімдер, психологтар, логопедтер жә не басқ ада мамандардың кӛ мегімен жү ргізіледі. Жұ мыс тү рлері мектеп компоненті базисінің оқ у жоспарында қ ұ рылып, кең ес беру сағ аттарында ә р тү рлі ә рекеттер тү рін дамытатын эстетикалық ү йірмелерде, мамандық қ а бағ ыттау т. б тү рлерде жү ргізіледі. Дифференсациялық оқ ытудың бір тү ріне педагогикалық қ олдау сыныптары жатады. Терең детіліп, мамандық қ а даярлап оқ ытатын сыныптарды бағ дарламағ а сә йкес, 6-шы сыныпта баладан ә лі ПДК диагнозы алынбай, немесе МПК енді қ ойғ ан кезде ашу қ ажет. Халық қ а білім беруді басқ ару бұ л категориядағ ы балаларғ а оқ у жоспарын ұ йымдастыру мектеп ұ жымына ӛ те қ иынғ а тү седі. Бұ л жұ мыс жағ дайының педагогикада тү рлі мамандық тардың топтамасын қ ажет етуіне: психология, медицина, ә леуметтану, коррекциялық педагогика. Тү зету жә не компенсациялық оқ ыту сыныптарының тиімді ең бектеріне сү йене отырып, оқ уда тұ лғ аны дамытуда тиімді жағ дайлар тудырып, қ иын балалардан жақ сы нә тиже алуғ а болады. Осылайша ПДК балалардың бастауыш мектепті аяқ тағ ан соң қ осымша оқ у жылдарымен қ атар жалпы мектепте оқ уғ а дайын болады. 5-ші сыныпта нормативтік уақ ытқ а оқ ытылып, 9 сыныпты жақ сы аяқ тайды. Кей жағ дайларда балалар дамудағ ы тұ рақ ты кемшілікке байланысты арнайы тү зету сыыптарында 9-сыныпқ а дейін оқ ып шығ ады. 9 сыныпты жақ сы аяқ тағ ан соң бұ л балалардың кӛ пшілігі ПТУ, техникум, кешкі мектептерге барады. Тә жірибе кӛ рсеткендей егер ПДК баланы 5-6 жасында мектепке дейін де тү зете - дамыту топтарымен немесе тү зету-диагностикалық кластарында дайындайтын болса, бұ л балалардың 80 %-ғ а жуығ ы жалпы білім беру мектептерінде дұ рыс білім ала алады. Қ иын балаларды оқ ытуда оқ у- тә рбие процесін дұ рыс ұ йымдастыру кӛ птеген жағ дайларғ а байланысты. Ең негізгісі болып бұ л балалардың пайда болып жә не шығ у себептері кездесетін қ иындық тар. Оқ удағ ы, тұ рақ ты қ иындық тар жә не мектептегі дезадаптация қ азіргі таң дағ ы терең жан-жақ ты зерттеліп, ә р сала мамандық тарына белгілі. Дамудағ ы тү рлі кемшіліктерді классификациялау, баланы оқ уының қ иындық тарының себептерін анық тау жә не ата-аналар мен мұ ғ алімдерге кең ес беру міндеті ПМПК мамандарына жү ктеледі. Тү зету жұ мысын нақ ты анық тау ү шін оқ уы қ иын балаларғ а диагностика жү ргізу қ ажет. Бірақ мектептегі практика жұ мыстарында бұ л себептер ескерілмейді. Тү зете-дамыту жұ мысы диагностикамен бірлесе жү зеге асуы тиіс. Мұ ғ алімнің зейіні ү лгермеушілікке, ә рекет пен дағ дының қ алыптасуына аударылады. Қ иындық туғ ызатын жағ дайлар мұ ғ алімге тү сініксіз, сондық тан тү зету жұ мыстарын анық тау да қ иын. МОРФ №333 8 қ ыркү йектегі 1992 жылғ ы бұ йрық ты қ олдана отырып педагогикалық ұ жым компенсациялық, коррекциялық, емдік сауық тыру жә не адаптациялық сыныптар аша бастайды. Мұ ндай сыныптардың қ ұ рылуы мектеп комиссиясының кӛ мегімен жү зеге асады. Осылардың қ ұ рамына: психолог, логопед, дә рігер кірмейді. Компенсациялық оқ у сыныптарында дамуында тү рлі кемшілігі бар балалар оқ иды. Оның ішінде ақ ыл-ой дамуы кешеуілдеген, сӛ йлеу тілі бұ зылғ ан, психологиялық дамуы кешеуілдеген, ДЦП танымының бұ зылуы, сондай-ақ эмоциялық ерік сферасы дамымағ ан балалар. Оқ ушылардың бірің ғ айлы еместігі оқ ушыларғ а компенсациялық оқ уғ а тү зете дамыту жұ мыстарын жү ргізуге кедергі келтіреді. Мектеп басшылығ ы 7 жастағ ы балаларды 1-3 нұ сқ ағ а ауыстырады. Бірақ қ осымша тү зету жоспарымен де методикалық жұ мыстармен де қ амтамасыз етеді. Бұ л жұ мыстағ ы негізгі қ ателік-денсаулық сақ тау бӛ лімімен қ атынастың жоқ тығ ы. Балаларғ а медициналық бақ ылау да ұ йымдастырылмағ ан. Оқ ушыларды профилактикаландыру, дә рігердің жү йелік жұ мыстарында қ арастырылмағ ан компенсациялық сыныптардағ ы оқ ытуды ұ йымдастыру қ иын жағ дайларды туындатып, міндетті тү рде шешімін қ абылдауды қ ажет етеді. Мұ ғ алімдерді осы дең гейдегі жұ мыс жасауғ а жоғ арғ ы орындарды дә стү рлі тү рде дайындау жеткіліксіз: Психологиялық дайындаудан ӛ ткен, бастауыш сыныптарғ а оқ ытатын мұ ғ алімдерді даярлау, арнайы пә ннен беретін мұ ғ алімдер, ә р саладағ ы дайындық тан ӛ ткен дефектологтар, психологтар, логопедтер. Міндетті тү рде психологиялық -медициналық -педагогикалық жұ мысын реттеуге, мұ ғ алімге жү ктелген психологтың, дефектологтың жұ мысын шешуге кӛ мегі қ ажет. Қ иын балаларғ а білім беру жү йесін талдай келе бірізділік конференциясын, бір ұ ғ ымдарды, балаларды тә рбиелеуде жә не оқ ытуда бір жү йені қ олдану керек деген тұ жырымғ а келеміз. 1993 ж коррекциялық педагогика институтында бірізділік концепциясы ойлап табылып «Жалпы білім беру жағ дайындағ ы тү зете-дамыта оқ ытудың концепциясы» деген атқ а ие болды.

⇐ Предыдущая 1 23