Психологиялық дамуының тежелуі бар оқушылармен жұмыс түрлері

Стр 1 из 3Следующая ⇒

. 3 Бала дамуындағ ы бұ зылудың тү рлері жә не ауытқ ушылық тарды

тү зету, тексеру жұ мыстарының қ ағ идалары мен ә дістері

Даму – ү здіксіз процесс. Басқ аша айтқ анда, адамның даму ү рдісі оның

бү кіл ө мір бойына тә н қ ұ былыс. Ә сіресе, ол балалық шағ ында қ арқ ынды дами-

ды. Балалық шақ қ оғ амның рухани қ ұ ндылық тары арқ ылы сипатталады. Ә рі,

балалық шақ қ а ә р тү рлі ғ ылым саласындағ ы мамандар кө п кө ң іл бө леді.

Бала кезінде адамның қ оршағ ан ортаны тануғ а деген ұ мтылысы белсенді

болады. Бала кезде адам айналасын танып, ерте есейгісі келеді. Бірақ, даму

ә рқ ашанда біртекті немесе біртіндеп, баяулап жү рмейді. Ол жедел қ арқ ынмен,

мақ сатқ а жетуге ұ мтылумен ерекше мазмұ нда болуы мү мкін.

И. П. Павлов

«Даму – ішкі жү йке ү рдістерінің жә не қ оршағ ан шындық ө мірдің адамғ а

ү здіксіз кө рсетіп отырғ ан сыртқ ы ық палдарының ө зара ә рекеттесуі, айналадағ ы 11

шындық тың адамғ а ық пал етуі», – деп санағ ан. Даму қ арапайымнан

кү рделіге, тө меннен жоғ арығ а, белгіліден белгісізге, ескіден жаң ағ а қ арай

бағ ыт ұ стайды.

Жалпы, даму – адамның дене жә не рухани кү шінің сандық жә не сапалық

ө згерістерінің объективті процесі.

Мұ ндай дамудың бірнеше тү рлері бар.

Дененің дамуы

– бойдың, салмақ тың, кү штің, дене пропорциясының ө з-

герістері.

Физиологиялық даму

– жү рек-қ ан айналымындағ ы, жү йке жү йесіндегі,

ас қ орыту қ ызметіндегі ө згерістер.

Психикалық даму

– адамның ақ иқ атты бейнелеу ү дерістерінің, яғ ни,

тү йсіктің, қ абылдаудың, ойлаудың, естің, сезімнің, қ иялдың, сондай-ақ, психи-

каның жоғ ары қ ызметінің кү рделенуіндегі, қ ажеттіліктің, ә рекет мотивтерінің,

қ абілеттіліктің, қ ызығ ушылық тың, қ ұ ндылық -бағ ыттылық тың ө згерістері.

Ә леуметтік даму

– қ оғ амдық, идеологиялық, экономикалық, ө ндірістік,

қ ұ қ ық тық т. б. қ атынастар жү йесіне қ амтылу.

Рухани даму

– адам баласының ө мірде ө з орнын сезінудегі, қ азіргі жә не

болашақ ұ рпақ алдында жауапкершілік сезіміндегі, ә лем табиғ атының

кү рделілігін тү сінудегі, адами жетілу дең гейіне ұ мтылудағ ы ө згерістер.

Л. С. Выготский

бала дамуындағ ы жас ерекшелікке байланысты дағ дары-

старды анық тағ ан жә не сол дағ дарыс салдары ретіндегі даму ү рдісін сипаттағ ан

(1-кесте).

1-кесте. Л. С. Выготский бойынша бала дамуының кезең дері

Дағ дарыс

кезең і

Баланың басты іс-ә рекеті мен моторикалық дамуы

Нә ресте кез-

дегі дағ да-

рыс

0-1 жас ара-

лығ ы

Бала ү шін ө мірге келудің ө зі дағ дарыс. Бала жаң а жағ дайғ а

тү седі. Іштегі ана қ ұ рсағ ынан сыртқ ы ортағ а орын ауыстыру –

баладағ ы бү кіл физиологиялық механизмді ө згертеді. Нә ресте

бұ рынғ ы ортасынан температурасы тө мен жә не ашық ортағ а

тү седі, қ оректенудің жаң а тү ріне кө шеді. Бала ү шін сорудың

ө зі кү рделі ә рекет. Нә рестеде шартты рефлекстер пайда бола-

ды. Ол салмақ жинайды, ортамен ө зара байланысы бастала-

ды.

Бір жастағ ы

дағ дарыс

Балада ә р нә рсеге деген қ ызығ ушылық пайда бола бастайды.

Ересектермен нақ ты бір қ атынас тү рлері жү зеге асырылады.

Баланың былдырлап, уілдеп, ө зінше сө йлеуі, дауысқ а деген

реакциясы дами бастайды. Ө з бетінше жү ру қ абілеті толық

қ алыптаспаса да, сә би ересектердің кө мегімен тік тұ ра алады.

Вербальды емес қ арым-қ атынасты мең гере бастайды.

Ү ш жастағ ы

дағ дарыс

Сә би ө з бетінше тік жү ре алады. Оның сө зі ұ ғ ынық ты болып,

ересектермен қ арым-қ атынас жасай алады. Кө бінесе бұ л

жастағ ы сә биді сипаттайтын қ ылық тар мен қ асиеттерге

қ ырсығ у, ө з дегенін орындату, белгілі бір тә ртіпке, ық палғ а

қ арсылық таныту жатады. Сонда, ү ш жастағ ы дағ дарыста екі

жақ ты қ ұ былыс кө рінеді. Біріншіден, бала қ иқ арлық кө рсетіп,

ашу-ызасын шешесіне, ойыншық тарына ұ рсу арқ ылы

білдіреді. Екінші жағ ынан қ арағ анда, баланың мұ ндай

қ ылық тары оның ө з бетінше ә рекет етуге жә не дербестікке,

белсенділікке ұ мтылысын кө рсететін сияқ ты.

Жеті

жастағ ы

дағ дарыс

Баланың мектепке келіп, «оқ ушы» атануы, белгілі бір ереже-

лерге бағ ынып, ойын ә рекетінен оқ у ә рекетіне кө шуі оғ ан

бірқ атар қ иындық тар ә келеді. Жеті жастағ ы баланың бойы тез

ө сіп, едә уір физикалық, психологиялық, физиологиялық ө з-

герістер орын алады. Бұ л кезең де баланың тісі тү сіп, оның ор-

нына жаң а тістер шығ ады. Жеті жастағ ы баланың дағ дарысы

ү ш жастағ ы дағ дарыстан ә лдеқ айда кү рделі сипатта болады.

Бала кө бінесе қ ырсығ ып, айтқ анғ а кө не кетпейді. Оның жү ріс-

тұ рысында анық байқ алатын ө згерістер пайда болады. Мінез-

қ ұ лқ ында, жү ріс-тұ рысында ерекше қ ылық тар пайда болады:

бала ұ шқ алақ тық, қ ылжақ бастық, кү лдіргі қ ылық тар танытып,

ө зін сайқ ымазақ ретінде кө рсетеді.

Он ү ш

жастағ ы

дағ дарыс

Бұ л кезең де баланың ересек ө мірге біршама жақ ындауы ба-

сталады. Оның қ арым-қ атынас жасау ортасы ө згереді. Бұ л

жастағ ы жеткіншек ү шін қ ұ рбы-қ ұ рдастары ө мірінің бір бө л-

шегі іспеттес болады. Жеткіншекке ата-ананың іс-ә рекетіне,

сө зіне қ арсы шығ у жиі орын ала бастайды. Сонымен қ атар, ө з

дегенін жү зеге асыру, ө з ү йінен безіп, қ ашқ ақ тау сияқ ты қ ы-

лық тары белең алады.

Сонда, дағ дарыс кезінде қ ай жаста болмасын балаларғ а аса кө ң іл бө лу

керек. Қ азіргі уақ ытта балалардың дамуындағ ы ауытқ улар кө бінесе қ оғ амдағ ы,

отбасындағ ы кейбір келең сіз жағ дайлармен байланысты. Ә сіресе, ата-

аналардың кө пшілігі ә р тү рлі себептермен бала жағ дайына жеткілікті дә режеде

кө ң іл бө ле бермейді. Бір жағ ынан, отбасындағ ы тапшылық та рухани жә не

мә дени қ ұ ндылық тарғ а ә рқ ашан бағ дарлануғ а мү мкіндік бере қ оймайды. Ата-

ананың кө пшілігі ең алдымен отбасының тіршілігіне қ ажетті қ аражат табуғ а

тырысады. Сонымен қ атар, ата-аналардың ө з балаларына қ амқ орлық танытып,

кө здерінен таса қ ылмай, тә рбие беруіне уақ ыттары да жетпей жатады. Содан

баланың денсаулығ ы мен даму мә селесі екінші орынғ а ысырылып қ алады.

Осығ ан орай тү рлі апаттардың, инфекциялардың зардабынан жә не орталық

жү йке жү йесіне байланысты науқ асқ а шалдық қ ан балалардың саны жыл санап

кө бейіп келеді.

Тү зете оқ ыту ү рдісіндегі психологтың рө лі

Білім бер жү йесіндегі тү зете-дамыта оқ ытудың теориялық негізі

Тү зете дамыта оқ ытудың даму тенденсиялары

Тү зете оқ ытудың ұ йымдастыру ұ станымдары

XX ғ асырдың басында дә рігерлер мен психологтардың бай тарихи тә жірибесі мү мкіндігі шектеулі балаларды окытудың ұ йымдастыру жә не мазмұ нына сә йкес келетін білім беру мекемелерін қ ұ руғ а себеп болды.

Соң ғ ы 10 жылда мү мкіндігі шектеулі балаларды арнайы оқ ыту мен тә рбиелеудің ұ йымдастыру формасы мен ә дістерін жү зеге асыру мақ сатында мамандардың
кү ші белсендендірілді. [3]

Қ азіргі кезде Қ азақ стан Республикасының мү мкіндігі шектеулі балаларды ә леуметтік бейімдеумен айналысатын тә жірибеден ө ткен кө птеген мекемелер ү шін «ерекше балаларды» қ оғ амғ а біріктіру жү йесінің ары қ арай дамуының ғ ылыми іргетасының қ алануы ө зекті мә селенің бірі болып табылады. Бұ л жерде мү мкіндігі шектеулі тұ лғ аларды ә леуметтік бейімдеудің алғ ашқ ы сатыларының аспектілері қ ызығ ушылық тудырады.

Қ азіргі таң да мү мкіндігі шектеулі тұ лғ аларғ а деген қ оғ амның кө зқ арасы ө згерген сайын оларды ә леуметке бейімдеудің кө птеген тү рлері қ арастырылуда. Кейінгі онжылдық та бү кіл ә лемде сонымен қ атар тә уелсіздік алғ ан біздің елімізде де мү мкіндігі шектеулі балаларғ а деген кө мек кө рсету жү йсі тү бегейлі ө згеріске ұ шырап деинституализация жағ ына қ арай бет бұ рды. Мұ ндай ілгерлеу процестері мү гедек балаларды қ оғ амғ а жә не білім ордасына біріктіру, яғ ни интеграииялау қ ажеттілігімен сипатталады. Бұ л процестертер тө ң ірегнінде интернат жү йесінің жұ мысы, арнайы білім беру жү йесінің ө згеруінің тиімділігіні қ амтамасыз ететін заң намалық база қ арастырылады. Қ азіргі педагогикадағ ы ө зекті мә селелердің бірі болып тү зете дамыта оқ у ү рдісі ү боп табылады. Дамыта сө зінің негізінде «білімді мең геру, игеру, дағ дылану» секілді сө здермен тү сіндіріледі. Осығ ан орай, қ азіргі таң да мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алуына оң тайлы психологиялық -педагогикалық, ә лепуметтік жағ дай жасау мемлекеттік саясаттың е маң ызды міндеті болып саналады. Сонымен қ атар, біздің республикада мү мкіндігі мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алу қ ұ қ ығ ы Қ азақ стан Республикасының

Конститутциясына, «Бала қ ұ қ ық тары туралы», «Білім туралы», «Мү гедектерді ә леуметтік қ орғ ау туралы», «Мү мкіндігі шектеулі балалардың ә леуметтік-педагогикалық медециналық коррекциялық қ олдау туралы», «Мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алу қ ұ қ ығ ы, «Арнайы ә леумметтік шарттар туралы» задарына Біріккен Ұ лттар Ұ йымының Бас Ассамблиясы қ абалдағ ан «Бала қ ұ қ ық тары туралы Конвергенцияғ а сә йкес жү зеге асырылады.

Арнайы білімі беру тү зету дамыту бағ ытында психологиялық ауытқ ушылық тардың алдын алу, тү зету, тұ лғ а тә рбиесінің дамуының тү рлі ә діс тә сілдерін қ арастыру арқ ылы жү зеге асырылады. Қ азіргі таң да қ оғ амда болып жатқ ан ә леуметтік мә селелер: отбасылық, экологиялық, экономикалық дағ дарыстар жү йке жү йелері бұ зылғ ан, психикалық ауытқ улары бар ә р тү рлі жастағ ы балалардың кө беюіне ә келіп соқ тыруда. “Бала кемістігінің даму дең гейі неғ ұ рлым тө мен болса, соғ ұ рлым мұ ғ алімнің білім дең гейі жоғ ары болуы керек” неміс педагог-дефектологі П. Шуман. Ел ө мірінің қ ай кезең іне кө з жіберсек те, балалар тағ дыры кімді болса да бейтарап қ алдырмай, ө зекті ә селенің бірі болғ аны белгілі. Ү лгермеуші оқ ушыларды анық тауда дұ рыс диагностика жү ргізу, оларды табысты жә не нә тижелі оқ ытуғ а, ал болашақ та ә леуметтік ортағ а бейімделіп кетуіне жағ дай тудыратын арнайы сыныптар мен топтарғ а орналастыру-қ азіргі уақ ыттағ ы аса маң ызды ә леуметтік жә не педагогикалық мә селе болып табылады. Жас ұ рпақ ты оқ ыту-тә рбиелеу жұ мысын қ азіргі заман талабына сай стандартқ а енгізуді оқ ушылармен жеке дифференциалды жұ мыс істеу нә тижесінде қ ол жеткізуге болады. Бұ л мә селені шешуге бағ ытталғ ан ә дістердің бірі дә стү рлі оқ ыту ә дістерін интеграциялық жә не дифференциалды ә дістерді сабақ тастырып жү ргізу болып табылады. Оқ ытудың бұ л жаң а ә діс тә сілдері - тү зете-дамытушылық оқ ытудың концепциясында айқ ын кө рініс тауып, арнайы сыныптар жұ мысына ең гізілді. Жалпы орта білім беретін мектептерде ү лгерімі тө мен оқ ушылардың 50% психикалық дамуы тежелген (ПДТ) балалар жә не аутизм, жү йке жү йесі бұ зылғ ан, ақ ыл ой белсенділігі тө мен балалар қ ұ райды.
Психикалық даму тежелісі (ПДТ) дегеніміз ғ ылымда психика дамуының уақ ытша артта қ алуы деп тү сіндіріледі. Мұ ндай балалар мектепте жә не ү й жағ дайында ерекше қ адағ алауды қ ажет етеді. Бұ л балалармен жұ мыс істеу арнайы біліммен қ атар бұ л балалармен жұ мыс істеудің нақ ты жолдарын білуді, оларды танып білумен қ атар, оларғ а арнайы тү зеу жұ мыстарын ұ йымдастырып, мұ ғ алімге жә не ата-анағ а бағ ыт-бағ дар бере білу керек. Қ азіргі уақ ытта ПДТ балаларды этимологиялық қ ағ ида негізінде жіктеу қ олданылуда. Тү зете-дамыта оқ ыту бағ дарлмасы нені қ арастырады?

- Жалпы білім беру циклы сабақ тарында, сондай - ақ арнайы оқ ыту кезінде ә р баламен жеке жұ мыс жү ргізу:
-Тү рліше ә діс- тә сілдермен қ ажудың алдын алу, яғ ни, ақ ыл-ой мен тә жірибелік жұ мыстарды алмастырып отыру;
-Қ ызық ты жә не ә семделген дидактикалық заттарды дайындау, кө рнекіліктің тү рліше ә діс-тә сілдерін қ олдану;
-Баланың білім алу іскерлігін барынша белсенді етіп, олардың сө йлеуін дамытатын жә не оқ у іскерлігіне қ ажетті дағ дыны қ алыптастыру ә дістерін қ олдану;
-Оқ у бағ дарламасының нақ ты бір бө лігін мең геру, қ оршағ ан орта жайлы тү сініктерін қ алыптастыру.
Тү зете-дамыта оқ ытудың мақ саты:
-Балаларды оқ ып, жазып, санап ү йрету;
-оқ у іс-ә рекетінің негізгі біліктілігі мен дағ дыларын қ алыптастыру, сө йлеу жә не жү ріс-тұ рыс мә дениетін дамыту, жеке гигиена мен салауатты ө мір негіздерін ү йрету;
- тиімді ә діс-тә сілдерде қ олдана отырып, оқ ушылардың психологиялық сауығ уына ық пал ету, жеке тұ лғ а қ ызығ ушылығ ын арттыру жә не оның дамуындағ ы ә ртү рлі қ иыншылық тарды тү зеу;
- балалардың танымы мен белсенділігін, зияткерлік қ абілеттерін, ө з бетімен білім алу дағ дыларына жағ дай жасау;
- ата-аналармен, мұ ғ алімдермен, ә леуметтік жұ мыскерлермен байланыс жасау;
- мү мкіндігі шектеулі оқ ушылардың қ азіргі экономикалық жағ дайында ө з орнын таба алуына жағ дай жасау.
Тү зете - дамыта оқ ытудың міндеттері:
Оқ ушының психикалық, тұ лғ алық дамуындағ ы ауытқ уды болдырмау,
-жеке тұ лғ а қ алыптастыру, оқ у дағ дысы мен біліктілігін дамыту;
-педагогикалық тұ рғ ыдан қ араусыз қ алғ ан балаларғ а коррекциялық тү зету сабақ тарын, танымдық ө рісінің дамуына бағ ытталғ ан жеке сабақ тар жү ргізу;
- ПМПК-мамандарымен, дефектолог, логопед, психолог, ә леуметтік педагог мамандармен бірлесе отырып жұ мыстану арқ ылы тү зеу жұ мыстарын тиімді ұ йымдастыру;
- жеке, топтық сабақ тар нысанында тү зету-дамыту жұ мыстарын жү ргізу;
- отбасы жағ дайында даму мү мкіндіктері шектеулі балаларды тә рбиелеу мә селелері бойынша ата-аналарғ а (немесе оларды аустыратын тұ лғ аларғ а) ақ ыл-кең естер беру, оқ ыту;
- оқ ушының психикалық дамуында кездесетін сә тсіздіктердің алдын алу, диагностика бойынша алдын-ала болжау;
- сө йлеу, интеллект, кө ру, есту жә не есте сақ тау қ абілеті, тірек қ озғ алыстары аппараты, эмоциялық еріктік саласы бұ зылғ ан, оқ уда немесе қ арым-қ атынас жасауда, мінез-қ ұ лқ ында қ иыншылық тары бар балалар мен жасө спірімдерді психологиялық -педагогикалық тү зеу жә не оң алту тү рінде кешенді психологиялық -педагогикалық кө мек кө рсету.

Тү зете-дамыта оқ ыту сыныптарына:
Тү зете-дамыта оқ ыту сыныптарына ә ртү рлі биологиялық, ә леуметтік себептер салдарынан ( орталық нерв жү йесінің ) функциональді жетілмеуі
- соматикалық ә лсіздік, педагогикалық қ араусыз, оқ уда қ иындық кө ретін балалар;
- оқ у материалын мең геруде тұ рақ ты қ иындық туғ ызатын церебральді- органикалық негізінде психикалық дамуы тежелген балалар қ абылданады;
- білім спасына мемлекет тарапынан реформалар жү ргізілгенімен, оқ у нә тижесінің болмауы;
- оқ ушылардың ө здігінен білім алу дағ дысының болмауы;
- сабақ қ а қ азығ ушылығ ының тө мендігі;
- оқ ушылардың жә не оқ ытушылардың бірлескен шығ армашылық ең бегінің болмауы;
Тү зете-дамыта оқ ыту жұ мысы бойынша кү тілетін нә тижелер:
- баланың оқ у процесіне ынтасын жоғ арылату;
- интеллектуалдық, сө йлеу, психоэмоционалдық даму ү рдісін дамуы;
- дамуы шектелген баланың ә леуметтік жағ дайда ө з орнын табу жә не психологиялық денсаулығ ын дамыту;
- оқ ушылардың жалпы даму дең гейін кө теру жә не ауытқ уларын тү зету;
- соматикалық жә не психикалық қ алпын нығ айту;
- балалардың ой-ө рісін байыту, оқ ушығ а оқ у материалын саналы тү рде қ абылдауына мү мкіндік беретін орта қ алыптастыру;
- баланың мектеп жағ дайында сә тті бейімделуін қ амтамасыз ететін ә леуметтік-адамгершілік мінез-қ ұ лқ ын қ алыптастыру;
- оқ ушының сө здік қ орын, тіл байлығ ын арттыру, сйлеу тілін жетілдіру,
- тү рлі танымдық процестерін дамыту арқ ылы оқ ушы тұ лғ асын дамыту;
- оқ у материалын толық тай игеруі.

Тү зету сыныбы мұ ғ алімі міндетті тү рде оқ ушыларының пә н бойынша білім сапасын, жазба жұ мыстары бойынша білім сапасын жә не оқ ушылардың жалпы оқ у ү лгерім сапасын анық тап, мониторинг жасап отыруы тиіс. Салыстырмалы тү рдегі мониторинг кө рсеткіші оқ ушының оқ у материалын қ аншалық ты дә режеде мең гергендігін, мұ ғ алім назары алдағ ы уақ ыта неде болуына жә не ө ткен оқ у материалының қ ай бө лімін, қ ай оқ ушымен қ аншалық ты тү рде жұ мыс жасау керектігіне жә не алдағ ы уақ ытта оқ у барысының нә тижелігіне болжау жасауына ық пал етеді.
Сонымен бірге тү зету сыныбы мұ ғ алімінің жинақ папкасында бұ л диаграмма тү ріндегі салыстырмалы кө рсеткіштер ең кемінде 5 жылғ а дейін сақ талуы керек.
Тү зету сыныбы мұ ғ алімінің қ ұ жаттары:
-“Даму мү мкіндігі шектеулі балаларды ә леуметтік жә не медика-педагогикалық тұ рғ ыдан қ олдау” туралы заң.
-Жалпы білім беретін мектептердегі тү зету сыныптары туралы жалпы ережелер жиынтығ ы /Положение о классах коррекционно-развив. обучения/
-Ү стемақ ығ а ең гізілген ө згерістер туралы ү кімет қ аулысы. /Постановление правительства РК о внесении дополнений к заработной платы/
-Арнайы оқ у жоспары жиынтығ ы / Типовой учебный план коррекционной школы для детей с ЗПР/
-Тү зете-дамыта оқ ыту сыныбының ашылуы туралы бұ йрық.
-Тү зете-дамыта оқ ыту сыныбының оқ у жылына арналғ ан оқ у жү ктемесі.
-Аймақ тық психологиялық -дә рігерлік-педагогикалық кең ес қ орытындысы.
-Тақ ырыптық кү нтізбелік жоспар
-Тә рбие-тә лімдік жоспар
-Тү зету сыныбында оқ итын оқ ушылар туралы толық мә лімет.
-Тү зету сыныбы оқ ушыларымен жұ мыстанатын мұ ғ алідер туралы толық мә лімет.
-Сынып тізімі жә не ата-аналардың арызы
-Сабақ кестесі
-Оқ ушылардың педагогикалық -психологиялық тұ рғ ыдан мінездемесі.
-Оқ ушылардың оқ у ү лгерімі туралы мә тіндік жә не салыстырмалы мониторингтік есебі.
Еліміздің ертең і бү гінгі жас ұ рпақ қ олында, ал жас ұ рпақ тың тағ дыры ұ стаздың қ олында”
Н. Ә. Назарбаев
Жас та берілген тә рбие, жас қ айың ды игендей”, - дейді, олай болса қ ұ рметті ә ріптестер”тең ізге” тамшыдай тамып, жә рдеміміз тиіп жатса, біз ешнә рседен аянбай қ иын да, қ ызық қ а толы ұ стаздық жолда ерінбей ең бек етіп, ең бегіміздің жемісін кө ре берейік.

Психологиялық дамуының тежелуі бар оқ ушылармен жұ мыс тү рлері

Психологиялық дамуының тежелуі бар балалармен жү ргізілетін психологиялық тү зету дамыту жұ мыстарының тү рлері кө п. Психологиялық тү зету жұ мыстарын жү ргізудің принциптері тө мендегідей:

1. Баланың жеке тұ лғ алық ерекшеліктерін анық тау;

2. Шаршамауын қ адағ алау;

3. Оқ у ә рекетін ойын тү рінде ұ йымдастыру, кең істікті бағ дарлауын дамыту

4. Сыныптан тыс тә рбие сағ аттарына қ атыстыру;

5. Ойын дағ дыларын оқ у ә рекетіне аудару;

6. Арнайы ә дістемелермен оқ ытуды ұ йымдастыру;

7. Жылдық диагностикалық даму дең гейін салыстыру.

Мамандардың оқ ыту тү зету ү дерісінде ә дістемелік нұ сқ ауларды дұ рыс жә не жоғ ары дең гейде ұ йымдастыруына байланысты психикалық дамуы тежелген балаларды ө з жасындағ ы балалардың даму дең гейіне жеткізуге болады.

Білім беру мекемесінде оқ итын психикасының дамуы тежелген балалар ә р уақ ытта нә тижеге жету ү шін бақ ылаудан тыс қ алмауы қ ажет.

Психолог, сынып жетекшісі, ата-ана тығ ыз байланыста болғ ан жағ дайда баламен жү ргізілетін жұ мыс нә тижелі болады, яғ ни баланың ө зіне деген сенімділігін арттыра отырып, танымдық ү дерістерін тү зете дамыту жұ мыстарын жү ргізу тиімді. Баланың танымдық ү дерістерінің бірі – зейінін қ алыптастыру мә селесі ө зінің тамырын адамзат тарихының терең інен алады. Ежелгі грек ғ алымы жә не философы Сократ ө з оқ ушыларының зейінін қ алыптастыруғ а ү немі кө ң іл бө ліп отырғ ан. Адамның ақ ыл ойын, зейінін, қ абілетін дамыту арқ ылы оны бақ ыт жолына жеткізу мә селесіне бірнеше кү рделі ең бектерін тікелей арнағ ан. Оқ у тә рбие ү рдісінде мұ ғ алім баланың мұ ң -мұ қ тажына, кө ң іл-кү йіне, денсаулығ ына сабақ ү лгеруіне ү немі зейін қ ойып отыруы тиіс. Ө йткені, бала зейінінің, ой-ө рісінің ө суі мұ ғ алімдер ү шін аса қ ажетті нысан. Зейінді дербес психикалық ү рдіске жатқ ызуғ а болмайды. Зейін адам санасының барлық жақ тарымен қ осақ тасып, оның психикасын белгілі бір нысанғ а бағ ыттап жинақ тайды. Зейіннің басты бір қ асиеті оның – тұ рақ тылығ ы. Сабақ ү стінде баланың зейінін белгілі бір ә рекетке ғ ана шоғ ырландырып, оны ү немі тұ рақ ты етуге, ол ү шін алаң датушы тітіргендіргіштермен кү ресе білу шарт. Зейін ә сіресе, жас балаларда шашыраң қ ы келеді. Ө йткені, олардың сыртқ ы тітіргендіргіштерге ә серленгіш тізгіні кү шті. Шашыраң қ ылық ө з ойымен ә лек болу, қ олайсыз эмоциялық кү й бала зейінін ауытқ ытып, тү рлі нә рселерге ә серлендіреді.

Бала зейінін тә рбиелеуге кө мектесу қ ажет. Балаларғ а біркелкі жалық тыратын жә не тартымдылығ ы аз іс-ә рекет тү рлерін жеткілікті ауыстырып отыруғ а негізгі себеп болып табылады.

Психологиялық дамуының тежелуі бар оқ ушылардың зейінін тү зете дамыту жұ мыстарында тө мендегі мә селелерге кө ң іл бө лген жө н:

баланың қ оршағ ан ортағ а бейімделуі;
мінез-қ ұ лық ерекшеліктері;
ө з-ө зін тө мен бағ алауы;
қ оршағ ан ортағ а сенбеушілікпен қ арауы;
ө з кү шіне деген сенімсіздігі;
белсенділігі тө мен.

Баланы оқ уғ а қ ызық тыру жә не дамыту мақ сатында сабақ алдында, ашық тық, сенімділік дең гейін, эмоциялық еркіндікті, топта бірауыздылық орнатуғ а жағ дай жасайтын психологиялық жаттығ улар ө ткізу керек. Адамдардың бір-бірімен қ арым-қ атынасы ө те кү рделі ү деріс.

Қ оршағ ан адамдармен қ арым-қ атынас жасауда қ иындық кө ретін балалар, біріншіден ұ жымғ а бейімделуінде, білімді мең геруінде кедергі болады. Сол себептен танысу, қ арым-қ атынас орнатуғ а арналғ ан «Кө ң іл-кү йімізді жаттық тыру», «Кім екенін тап», «Кө пір», «Ауызша волейбол» т. б. жаттығ у ө ткізу ұ сынылады.

12 3 Следующая ⇒