Я ўваходжу ў кожную з плянэт, і, дзякуючы Маёй энэргіі, яны не сыходзяць са сваіх арбіт. Я раблюся Месяцам і сілкую жыцьцёвымі сокамі ўсе расьліны.

ВЕРШ 2

адхаш чордхвам прасрітас тасйа шакха
гуна-правріддха вішайа-правалах
адхаш ча муланй анусантатані
карманубандхіні манушйа-локе

адхах - уніз; ча - і; урдхвам - уверх; прасрітах - якія распасьціраюцца; тасйа - яго; шакхах - галіны; гуна - гунамі матэрыяльнай прыроды; правріддхах - якія сілкуюцца; вішайа - аб'екты пачуцьцяў; правалах - парасткі; адхах - уніз; ча - і; мулані - карані; анусантатані - якія пашыраюцца; карма – зь дзейнасьцю; анубандхіні - злучаныя; манушйа-локе - у сьвеце людзей.

Галіны гэтага дрэва растуць уверх і ўніз і сілкуюцца трыма гунамі матэрыяльнай прыроды. Яго парасткі - гэта аб'екты пачуцьцяў. У гэтага дрэва ёсьць таксама карані, што растуць уніз і зьвязаныя з кармічнай дзейнасьцю ў сьвеце людзей.

КАМЭНТАР: У дадзеным вершы Крышна працягвае апісваць баньянавае дрэва. У яго ніжняй частцы знаходзяцца ўсе жывыя істоты разнастайных відаў і формаў: людзі, жывёлы, коні, каровы, сабакі, каты і г. д. Усе яны займаюць ніжнія галіны баньянавага дрэва, а на яго верхніх галінах разьмяшчаюцца жывыя істоты больш высокага ўзроўня: напаўбагі, гандхарвы і многія другія. Як звычайнае дрэва сілкуецца вадой, так і дрэва матэрыяльнага жыцьця сілкуюць тры гуны матэрыяльнай прыроды. Можна бачыць, як зямля з-за нястачы вады ператвараецца ў пустэльню, і наадварот, напоеная вадой, пакрываецца пышнай расьліннасьцю. Падобным чынам, у тых месцах, дзе пераважаюць пэўныя гуны прыроды, зьяўляюцца адпаведныя ім віды жыцьця.

Парасткі гэтага дрэва - гэта аб'екты пачуцьцяў. У залежнасьці ад уплыву матэрыяльных гун жывыя істоты атрымліваюць розныя органы пачуцьцяў, з дапамогай якіх яны могуць цешыцца разнастайнымі аб'ектамі пачуцьцяў. Канцы галін баньянавага дрэва - гэта органы пачуцьцяў: вушы, нос, вочы і г. д., якія хочуць цешыцца рознымі аб'ектамі пачуцьцяў. A яго парасткіі - аб'екты пачуцьцяў: гук, форма, дотык і г. д. Яго паветраныя карані - гэта розныя праявы прыхільнасьці і непрыязнасьці, спароджаныя пакутамі і асалодамі, якія нам давялося выпрабаваць. Схільнасьці да набожнай і грэшнай дзейнасьці - гэта другасныя карані, што растуць ва ўсіх кірунках. Галоўны корань гэтага дрэва знаходзіцца на Брахмалоцы, а ўсе іншыя карані - на плянэтах, населеных людзьмі. Нацешыўшыся вынікамі набожнай дзейнасьці на вышэйшых плянэтах матэрыяльнага сусьвету, жывая істота вяртаецца на Зямлю і пачынае нанава займацца кармічнай дзейнасьцю, каб ізноў узьняцца на вышэйшыя плянэты. Таму нашу плянэту, населеную людзьмі, называюць полем дзейнасьці.

ВЕРШЫ 3-4

на рупам асйеха татхопалабхйате
нанто на чадір на ча сампратіштха
ашваттхам энам су-вірудха-мулам
асанга-шастрена дрідхена чхіттва

татах падам тат парімаргітавйам
йасмін гата на нівартанті бхуйах
там эва чадйам пурушам прападйе
йатах правріттіх прасріта пурані

на - не; рупам - форма; асйа - гэтага (дрэва); іха - тут (у гэтым сьвеце); татха - таксама; упалабхйате - успрымаецца; на - ні; антах - канец; на - ні; ча - таксама; адіх - пачатак; на - ні; ча - і; сампратіштха - аснова; ашваттхам - дрэва баньян; энам - гэта; су-вірудха — якія моцна ўтрымліваюцца; мулам - той, карані якога; асанга-шастрена - сякерай безуважнасьці; дрідхена - моцным; чхіттва - сьсекшы; татах - потым; падам - месца; тат - тое; парімаргітавйам - якое трэба знайсьці; йасмін - у якое; гатах - пайшоўшыя; на - не; нівартанті - вяртаюцца; бхуйах - ізноў; там - да Яго; эва - неадменна; ча - таксама; адйам - да спрадвечнага; пурушам - да АсобыБога; прападйе - аддаюся; йатах - ад якога; правріттіх - пачатак; прасріта - якое распасьціраецца; пурані - старажытнае.

Сапраўдную форму гэтага дрэва немагчыма ўбачыць у матэрыяльным сьвеце. Ніхто ня ведае, дзе ягоны канец, дзе пачатак і дзе аснова. Але, узброіўшыся сякерай безуважнасьці, трэба сьсекчы гэтае дрэва, што пусьціла глыбокія карані. Потым трэба знайсьці тое месца, адкуль мы ўжо ніколі ня вернемся ў матэрыяльны сьвет, і аддацца Вярхоўнаму Госпаду, які стаіць ля вытокаў усяго існага са спрадвечных часоў.

КАМЭНТАР: Тут ясна сказана, што сапраўдную форму баньянавага дрэва нельга ўбачыць у матэрыяльным сьвеце. Як адлюстраваньне, яно расьце каранямі ўверх, таму сапраўднае дрэва пачынаецца за межамі гэтага сьвету. Блукаючы па кроне матэрыяльнага дрэва, мы ня бачым, як далёка яно распасьціраецца і дзе бярэ пачатак. І ўсё ж мы павінны адшукаць яго аснову. «Я сын майго бацькі, мой бацька сын вось такога і гэтак далей», - гэты ланцужок прывядзе нас да Брахмы, якога спарадзіў Гарбхадакашайі Вішну. Нашы пошукі скончацца толькі тады, калі мы дасягнём Вярхоўнай Асобы Бога. Шукаць пачатак гэтага дрэва, Вярхоўную Асобу Бога, варта, маючы зносіны з тымі, хто ўжо ведае гэту Вярхоўную Асобу. Атрымаўшы ад іх веданьне пра Госпада, чалавек паступова зможа адмовіцца ад прыхільнасьці да ілюзорнага адлюстраваньня рэальнасьці. Веды дапамагаюць чалавеку разарваць свае сувязі з гэтым сьветам і дасягнуць сапраўднага дрэва.

У гэтай сувязі асабліва важным зьяўляецца ўжытае тут слова асанга, бо прыхільнасьць да пачуцьцёвых асалодаў і панаваньня над матэрыяльнай прыродай вельмі моцная. Таму мы павінны вучыцца безуважнасьці, слухаючы тых, хто валодае сапраўднымі ведамі, і абмяркоўваючы зь імі духоўную навуку, выкладзеную ў сьвятых пісаньнях. У выніку зносінаў з адданымі і абмеркаваньня зь імі духоўных тэм мы зможам дасягнуць Вярхоўнай Асобы Бога. Тады першае, што мы павінны будзем зрабіць, - гэта аддацца Госпаду. Тут апісана месца, адкуль жывая істота больш ужо не вяртаецца да ілюзорнага адлюстраваньня - дрэва матэрыяльнага жыцьця. Вярхоўная Асоба Бога, Крышна, - спрадвечная крыніца ўсяго існага. Каб атрымаць міласьць Госпада, трэба толькі скарыцца Ягонай волі. І гэта адбываецца, калі мы займаемся адданым служэньнем, якое пачынаецца са слуханьня, паўтарэньня і г. д. Госпад - прычына зьяўленьня матэрыяльнага сьвету. Ён сам ужо сказаў пра гэта. Aхам сарвасйа прабхавах: «Я крыніца ўсяго існага». Такім чынам, каб перастаць блукаць па галінах магутнага баньянавага дрэва матэрыяльнага жыцьця, трэба аддацца Крышне, а як толькі чалавек аддаецца Крышне, ён натуральным чынам зжывае прыхільнасьць да гэтага шырока распасьцёртага матэрыяльнага сьвету.

ВЕРШ 5

нірмана-моха джіта-санга-доша
адхйатма-нітйа вініврітта-камах
двандваір вімуктах сукха-духкха-самджнаір
гаччхантй амудхах падам авйайам тат

ніх - без; мана - ганарыстасьці; мохах - тыя, чые ілюзіі; джіта - пераможаны; санга - зносінаў; дошах - у кім заганы; адхйатма - у духоўным веданьні; нітйах - тыя, хто вечна; вініврітта - не зьвязаны; камах - тыя, хто пажадлівасьцю; двандваіх - процілегласьцямі; вімуктах - вызваленыя; сукха-духкха - шчасьцем і горам; самджнаіх - тымі, што завуць; гаччханті - прыходзіць; амудхах - той, каго няможна ўвесьці ў зман; падам - у прыстанак; авйайам - вечны; тат - тую.

Той, хто пазбавіўся ад ганарыстасьці, вызваліўся ад ілюзіі і разарваў усе падманныя сувязі, хто спазнаў вечнасьць, скончыў з матэрыяльнай пажадлівасьцю, хто, вольны ад уплыву дваістасьці, застаецца спакойным і ў шчасьці, і ў горы і хто ведае, як аддацца Вярхоўнай Асобе Бога, дасягае гэтага вечнага царства.

КАМЭНТАР: Тут вельмі добра апісана, як чалавек паступова аддаецца Госпаду. Перадусім патрэбна пазбавіцца ад ап'яняльнага ўплыву ганарыстасьці. Абумоўленая душа, якая ўявіла сябе валадаром матэрыяльнай прыроды, ганарыцца сабой, таму ёй вельмі цяжка аддацца Вярхоўнай Асобе Бога. Спасьцігаючы сапраўдныя веды, чалавек павінен зразумець, што ўладаром матэрыяльнай прыроды зьяўляецца не ён, а Вярхоўны Госпад. Вольнасьць ад ілюзій, спароджаных ганарыстасьцю, - гэта першая ўмова, якую трэба выканаць, каб аддацца Госпаду. Той, хто заўсёды чакае ўшанаваньняў у матэрыяльным сьвеце, ніколі ня зможа скарыцца Вярхоўнай Асобе. Гонар спароджаны ілюзіяй: чалавек прыходзіць сюды на кароткі тэрмін, а потым сыходзіць, але тым не менш з-за свайго глупства ён лічыць сябе гаспадаром сьвету. Тым самым ён толькі стварае непатрэбныя складанасьці і наклікае на сябе незьлічоныя беды. Увесь сьвет знаходзіцца ў гэтай ілюзіі. Людзі лічаць зямлю, на якой жывуць, сваёй уласнасьцю і, знаходзячыся ў гэтым змане, дзеляць яе між сабой. Перадусім патрэбна пазбавіцца хібнага ўяўленьня пра тое, што гэты сьвет належыць людзям. Калі чалавек перастае лічыць сябе ўласьнікам, ён разрывае ўсе ілюзорныя сувязі, спароджаныя прыхільнасьцю да сям'і, атачэньня і сваёй краіны. Усе гэтыя падманныя формы зносінаў толькі прывязваюць яго да матэрыяльнага сьвету. Абмінуўшы гэты этап, чалавек павінен засвоіць духоўные веданьне. Яму трэба зразумець, што сапраўды належыць яму, а што не. A навучыўшыся бачыць рэчы ў сапраўдным сьвеце, ён вызваляецца ад уплыву матэрыяльнай дваістасьці і перастае адрозьніваць шчасьце й гора, задавальненьне й боль. Так паступова ён знаходзіць дасканалыя веды і разам зь імі здольнасьць аддацца Вярхоўнай Асобе Бога.

ВЕРШ 6

на тад бхасайате сурйо на шашанко на паваках
йад гатва на нівартанте тад дхама парамам мама

на - не; тат - тую; бхасайате - асьвятляе; сурйах - сонца; на - не; шашанках - месяц; на - не; паваках - агонь (электрычнасьць); йат - у якую; гатва - прыйдучы; на - не; нівартанте - вяртаюцца; тат дхама - той прыстанак; парамам - вышэйшы; мама - Мая.

Гэты Мой вышэйшы прыстанак не асьветлены ні сонцам, ні месяцам, ні агнём, ні электрычным сьвятлом. Тыя, хто дасягае яго, больш не вяртаюцца ў матэрыяльны сьвет.

КАМЭНТАР: Тут апісаны духоўны сьвет, прыстанак Вярхоўнай Асобы Бога, Крышны, які называецца Крышналока, ці Голока Вріндавана. У духоўным сьвеце няма патрэбы ні ў сонцы, ні ў месяцы, ні ў электрычнасьці, бо ўсе плянэты там самі выпраменьваюць сьвятло. У гэтым сусьвеце ёсьць толькі адна такая плянэта, Сонца, а ў духоўным небе ўсе плянэты выпраменьваюць зьзяньне. Зьзяньнем гэтых плянэт (Вайкунтх) заліта ўсё духоўнае неба, і гэта зьзяньне называюць брахмаджйоті. Спрадвечнай крыніцай гэтага зьзяньня зьяўляецца плянэта Крышны, Голока Вріндавана. Частка брахмаджйоті пакрыта махат-таттвай, яна ўтварае матэрыяльны сьвет. Аднак вялікую частку духоўнага неба займаюць духоўныя плянэты, Вайкунтхі, галоўнай сярод якіх зьяўляецца Голока Вріндавана.

Пакуль жывая істота знаходзіцца ў цемры матэрыяльнага сьвету, яна будзе заставацца ў абумоўленым стане. Але як толькі яна разарве ўсе сувязі зь ілюзорным дрэвам матэрыяльнага жыцьця, якое зьяўляецца скажоным адлюстраваньнем духоўнай рэальнасьці, яна адразу дасягае духоўнага неба і вызваляецца. Пасьля гэтага яна больш не вяртаецца ў матэрыяльны сьвет. У абумоўленым стане жывая істота лічыць сябе ўладаром матэрыяльнага сьвету, але, атрымаўшы вызваленьне, яна ўступае ў межы духоўнага царства і атрымлівае магчымасьць мець зносіны з Вярхоўнай Асобай Бога. Там яна цешыцца вечнай асалодай, вечным жыцьцём і дасканалым веданьнем.

Гэтыя зьвесткі павінны ўзбудзіць у нас жаданьне трапіць у вечны прыстанак Госпада, вырваўшыся з пасткі гэтага падманнага сьвету, які з'ьўляецца толькі адлюстраваньнем рэальнасьці. Таму, хто занадта прывязаны да матэрыяльнага сьвету, вельмі цяжка разарваць гэтыя вязі, аднак, устаўшы на шлях усьведамленьня Крышны, чалавек можа паступова зрабіць гэта. Для гэтага яму трэба мець зносіны з адданымі, тымі, хто валодае сьвядомасьцю Крышны. Трэба знайсьці супольнасьць людзей, якія ўсьведамляюць Крышну, і навучыцца ў іх таму, як можна служыць Госпаду. Толькі тады можна вызваліцца ад прыхільнасьці да матэрыяльнага сьвету. Каб пазбавіцца ад прыцягненьня да матэрыі, мала апрануцца ў шафранавыя адзеньні. Неабходна перадусім прывязацца да адданага служэньня Госпаду. Таму трэба з усёй сур'ёзнасьцю паставіцца да таго факта, што шлях адданага служэньня, якому прысьвечана дванаццатая частка «Бхагавад-гіты», - адзіны спосаб выбрацца з гэтага ілюзорнага сьвету, адлюстраваньня рэальнага дрэва. У чатырнаццатай частцы расказвалася пра апаганьваючы уплыў матэрыяльнай прыроды на розныя віды і формы дзейнасьці. І толькі пра адданае служэньне гаварылася, што яно цалкам духоўнае.

Асаблівае значэньне маюць ужытыя тут словы парамам мама. Кожны куток стварэньня належыць Вярхоўнаму Госпаду, але духоўны сьвет называюць парамам, то бок споўненым шасьці ўласьцівасьцяў. У «Катха-упанішад» (2. 2. 15) таксама сказана, што ў духоўным сьвеце не патрэбна ні сонечнае, ні месяцовае, ні зорнае сьвятло (на татра сурйо бхаті на чандра-таракам), бо ўсё ў тым сьвеце азорана сьвятлом унутранай энэргіі Вярхоўнага Госпада. Дасягнуць гэтага вечнага прыстанку можна, толькі аддаўшыся Госпаду, і ніяк іначай.

ВЕРШ 7

мамаівамшо джіва-локе джіва-бхутах санатанах
манах-шаштханіндрійані пракріті-стхані каршаті

мама - Мая; эва - безумоўна; амшах - фрагмэнтарная часьцінка; джіва-локе - у сьвеце абумоўленага быцьця; джіва-бхутах - абумоўленая жывая істота; санатанах - вечная; манах - вум; шаштхані - (лікам) шэсьць; індрійані - і пачуцьці; пракріті - у царстве матэрыяльнай прыроды; стхані - зьмешчаныя; каршаті - спрабуе адолець.

Жывыя істоты ў матэрыяльным сьвеце – Мае вечныя адлучаныя часьцінкі. Апынуўшыся ў абумоўленым стане, яны змушаны весьці суровае змаганьне з шасьцю пачуцьцямі, да якіх належыць вум.

КАМЭНТАР: У гэтым вершы ясна апісана прырода жывой істоты. Жывая істота вечна застаецца аддзеленай часьцінкай Вярхоўнага Госпада. Ня трэба думаць, быццам яна валодае індывідуальнасьцю толькі ў абумоўленым жыцьці, а атрымаўшы вызваленьне, зьліваецца зь Вярхоўным Госпадам. Яна вечна застаецца аддзеленай часьцінкай Усявышняга. Тут ясна сказана: санатанах. Паводле Ведаў, Вярхоўны Госпад праяўляе Сябе ў Сваіх незьлічоных экспансыях. Яго першасныяэкспансыі называць вішну-таттвай, а другасныя - жывымі істотамі. Інакш кажучы, вішну-таттва - гэта асобавыя экспансыіГоспада, а жывыя істоты - Яго аддзеленыя экспансыі. Да ліку асобавых экспансыйГоспада адносяцца Яго разнастайныя формы: Госпад Рама, Нрысімхадэва, Вішнумурці і ўсе валадары плянэт Вайкунтхі. Аддзеленыя экспансыі Госпада, жывыя істоты, зьяўляюцца Яго вечнымі слугамі. Асобавыяэкспансыі Вярхоўнага Госпада, Яго індывідуальныя праявы, існуюць вечна. І гэтаксама аддзеленыяэкспансыі Ўсявышняга, жывыя істоты, заўсёды захоўваюць сваю індывідуальнасьць. Будучы часьцінкамі Вярхоўнага Госпада, жывыя істоты надзелены часткай Ягоных якасьцяў, адной зь якіх зьяўляецца незалежнасьць. Кожная духоўная іскра - жывая істота - зьяўляецца індывідуальнай асобай і мае нейкую долю незалежнасьці. Злоўжыўшы сваёй незалежнасьцю, вечная душа робіцца абумоўленай, а распарадзіўшыся ёю належным чынам, застаецца ў вызваленым стане. Ва ўсялякім разе жывая істота зьяўляецца вечнай, гэтак жа як і Сам Вярхоўны Госпад. У вызваленым стане жывая істота, не абумоўленая матэрыяльнай прыродай, служыць Госпаду ў трансцэндэнтнай сьвядомасьці, а калі абумоўліваецца, то трапляе пад уплыў матэрыяльных гун і забывае пра трансцэндэнтнае любоснае служэньне. З прычыны гэтага ёй даводзіцца весьці суровае змаганьне за існаваньне ў матэрыяльным сьвеце.

Усе жывыя істоты, ня толькі людзі, каты ці сабакі, але й вялікія ўладары матэрыяльнага сьвету - Брахма, Госпад Шыва і нават Вішну, - зьяўляюцца неад'емнымі часьцінкамі Вярхоўнага Госпада. Усе яны існуюць не нейкі адведзены ім тэрмін, а вечна. Вялікае значэньне мае ўжытае ў дадзеным вершы слова каршаті («суровае змаганьне, сутычка»). Абумоўленая душа нібы закута ў жалезныя кайданы. Яна закута ў кайданы падманнага эга, і галоўнай сілай, якая кіруе яе дзеяньнямі ў матэрыяльным сьвеце, зьяўляецца вум. Калі вум знаходзіцца ў гуне даброці, дзеяньні жывой істоты дабрадзейныя для яе, вум у гуне жарсьці прымушае яе дзейнічаць, наклікаючы на сябе турботы, а вум у гуне невуцтва прыводзіць да дэградацыі ў ніжэйшыя формы жыцьця. Аднак з дадзенага верша вынікае, што матэрыяльнае цела, а таксама вум і пачуцьці - гэта ўсяго толькі абалонкі абумоўленай душы; калі яна атрымлівае вызваленьне, матэрыяльныя абалонкі спадаюць, але яе духоўнае цела па-ранейшаму захоўвае індывідуальнасьць. У «Мадхйандінайана-шруті» гаворыцца: са ва эша брахма-ніштха ідам шарірам мартйам атісріджйа брахмабхісампадйа брахмана пашйаті брахмана шріноті брахманаіведхам сарвам анубхаваті. Тут сказана, што, вызваліўшыся з матэрыяльнага палону, жывая істота ўваходзіць у духоўны сьвет, дзе адраджаецца яе духоўнае цела, якое дае ёй магчымасьць сузіраць Вярхоўную Асобу Бога. Там мы можам чуць Госпада, гаварыць зь Ім і спасьцігнуць Яго такім, які Ён ёсьць. З смріті мы таксама даведваемся: васанті йатра пурушах сарве ваікунтха-муртайах - усе насельнікі духоўных плянэт маюць такі ж выгляд, як і Вярхоўная Асоба Бога, то бок будова цела аддзеленых часьцінак Госпада, жывых істот, і экспансый вішну-мурті на духоўных плянэтах аднолькавая. Іншымі словамі, вызваліўшыся з матэрыяльнага палону, жывая істота з ласкі Вярхоўнай Асобы Бога атрымлівае духоўнае цела.

Асаблівай увагі заслугоўваюць таксама ўжытыя тут словы мамаівамшах («фрагмэнтарныя неад'емныя часьцінкі Вярхоўнага Госпада»). Калі гаворыцца пра часьцінку Вярхоўнага Госпада, не маецца на ўвазе, што яна адкалолася ад Яго, як адколваюцца часткі матэрыяльнага прадмета. Мы ўжо даведаліся з другой часткі пра тое, што душу немагчыма разрэзаць на часткі. Духоўная часьцінка не мае аналягаў у матэрыяльным сьвеце. Дух адрозны ад матэрыі, якую можна падзяліць на часткі, а потым злучыць ізноў. Да дадзенага выпадку падобныя ўяўленьні недастасоўныя, на што паказвае ўжытае тут санскрыцкае слова санатана («вечны»). Часьцінка Вярхоўнага Госпада вечна застаецца часьцінкай. Напачатку другой часткі таксама сказана, што ў кожным матэрыяльным целе знаходзіцца аддзеленая часьцінка Вярхоўнага Госпада (дехіно 'смін йатха дехе). Калі гэта аддзеленая часьцінка вызваляецца з матэрыяльнага палону, яе спрадвечнае духоўнае цела адраджаецца і яна трапляе на адну з плянэт духоўнага сьвету, дзе можа цешыцца зносінамі з Усявышнім. Аднак з дадзенага верша таксама вынікае, што жывая істота, зьяўляючыся аддзеленай часьцінкай Вярхоўнага Госпада, якасна неадрозная ад Яго, таксама як дробка золата - ад залатога зьлітка.

ВЕРШ 8

шарірам йад авапноті йач чапй уткраматішварах
гріхітваітані самйаті вайур гандхан івашайат

шарірам - цела; йат - якое; авапноті - атрымлівае; йат - якое; ча апі - таксама; уткраматі - пакідае; ішварах - уласьнік цела; гріхітва - забраўшы; этані - гэтыя; самйаті - ідзе; вайух - паветра; гандхан - пахі; іва - як; ашайат - ад крыніцы.

У матэрыяльным сьвеце жывая істота пераносіць свае ўяўленьні пра жыцьцё, падобна на тое як паветра пераносіць пахі. Так, атрымаўшы адно матэрыяльнае цела, яна потым пакідае яго, каб атрымаць другое.

КАМЭНТАР: Жывая істота названа тут ішварам, гаспадаром уласнага цела. Па сваім жаданьні яна можа атрымаць дасканалае цела ці адправіцца ў ніжэйшыя формы жыцьця. Так выяўляецца падараваная ёй частковая незалежнасьць. Тое, якім будзе яе наступнае цела, залежыць ад яе самой. Сьвядомасьць, якую чалавек сфармаваў у гэтым жыцьці, у момант сьмерці перанясе яго ў новае цела. Калі яго сьвядомасьць мала чым адрозьніваецца ад сьвядомасьці катоў і сабак, у сваім наступным жыцьці ён атрымае цела ката ці сабакі. Той, у каго атрымалася разьвіць у сабе боскія якасьці, у наступным жыцьці стане напаўбогам. Калі ж ён валодае сьвядомасьцю Крышны, то адправіцца на Крышналоку, у духоўны сьвет, дзе будзе мець зносіны з Крышнай. Уяўленьні пра тое, што са сьмерцю нашага цела ўсяму прыходзіць канец, не адпавядаюць рэчаіснасьці. Індывідуальная душа пераходзіць з аднаго матэрыяльнага цела ў іншае, і яго цяперашняе цела, гэтак жа як і яго дзейнасьць у гэтым жыцьці, вызначае тое, якім будзе яго наступнае цела. Жывая істота атрымлівае матэрыяльнае цела пэўнага віду ў залежнасьці ад сваёй кармы, але ў прызначаны тэрмін ёй давядзецца пакінуць гэтае цела. Тут сказана, што тонкае цела жывой істоты, у якім закладзена канцэпцыя яе будучага цела, фармуе гэтае новае цела ў ейным наступным жыцьці. Перасяленьне душы з аднаго матэрыяльнага цела ў другоее і тое змаганьне, якое яна вядзе тут, - усё гэта разам называецца каршаті, змаганьнем за існаваньне.

ВЕРШ 9

шротрам чакшух спаршанам ча расанам гхранам эва ча
адхіштхайа манаш чайам вішайан упасевате

шротрам - у вушы; чакшух - у вочы; спаршанам - у орган дотыку; ча - таксама; расанам — у язык; гхранам - у орган нюху; эва - таксама; ча - і; адхіштхайа - увойдучы; манах - у вум; ча - таксама; айам - ён; вішайан - аб'екты пачуцьцяў; упасевате - выкарыстоўвае для асалоды.

Увойдучы ў новае грубае цела, жывая істота атрымлівае новыя вушы, вочы, язык, нос і скуру (орган дотыку). Усе гэтыя пачуцьці разьмешчаны вакол вума, і зь іх дапамогай жывая істота цешыцца даступнымі ёй аб'ектамі пачуцьцяў.

КАМЭНТАР: Інакш кажучы, калі жывая істота апаганьвае сваю сьвядомасьць так, што яна набывае якасьці сьвядомасьці катоў ды сабак, у наступным жыцьці гэта істота атрымлівае цела ката альбо сабакі і цешыцца ў ім. Спрадвечная сьвядомасьць жывой істоты празрыстая як вада. Але калі дадаць у ваду якую-небудзь фарбу, яна зьменіць свой колер. Падобным чынам, датыкаючыся з рознымі гунамі матэрыяльнай прыроды, сьвядомасьць жывой істоты набывае ўласьцівыя ім якасьці. Сапраўдная сьвядомасьць кожнай жывой істоты - гэта сьвядомасьць Крышны. Таму, разьвіўшы ў сабе сьвядомасьць Крышны, мы вяртаемся да чыстага жыцьця. Але калі наша сьвядомасьць так ці інакш апаганена ўплывам матэрыі, у сваім наступным жыцьці мы атрымаем адпаведнае матэрыяльнае цела. І гэта не абавязкова будзе цела чалавека, гэта можа быць цела ката, сабакі, свіньні, напаўбога - ці цела любога іншага тыпу ь ліку 8 400 000 відаў жыцьця.

ВЕРШ 10

уткрамантам стхітам вапі бхунджанам ва гунанвітам
вімудха нанупашйанті пашйанті джнана-чакшушах

уткрамантам - які пакідае (цела); стхітам - зьмешчанага (у целе); ва апі - або; бхунджанам - які атрымлівае асалоду; ва - ці; гуна-анвітам — які знаходзіцца пад уплывам гун матэрыяльнай прыроды; вімудхах – неразумныя людзі; на - не; анупашйанті - бачаць; пашйанті - убачыўшы; джнана-чакшушах - тыя, чые вочы - веданьне.

Неразумныя людзі ня ведаюць, якім чынам душа пакідае свае цела і як яна, зачараваная гунамі матэрыяльнай прыроды, цешыцца целам. Але той, чые вочы прасьветленыя ведамі, можа ясна бачыць усё гэта.

КАМЭНТАР: Вельмі важным у дадзеным вершы зьяўляецца слова джнана-чакшушах. Людзі, пазбаўленыя ведаў, не могуць зразумець ні таго, як жывая істота пакідае сваё цяперашняе цела, ні таго, якое цела яна атрымае ў наступным жыцьці, ні нават таго, як цяпер яна жыве ў сваім матэрыяльным целе. Каб зразумець усё гэта, трэба атрымаць веды, якія зьмяшчаюцца ў «Бхагавад-гіце» і іншых пісаньнях, пачуўшы іх з вуснаў сапраўднага духоўнага настаўніка. Той, хто навучыўся бачыць сьвет праз прызму гэтых ведаў, можа лічыць, што яму пашчасьціла. Кожная жывая істота, якая патрапіла пад уплыў чараў матэрыяльнай прыроды, пакідае матэрыяльнае цела ў пэўных акалічнасьцях, жыве ў пэўных акалічнасьцях і ў пэўных акалічнасьцях атрымлівае задавальненьне, і пры гэтым ёй здаецца, што яна цешыцца жыцьцём. Людзі, якіх увесь час абдурваюць пажадлівасьць і жаданьні, губляюць усялякую здольнасьць зразумець, як яны зьмяняюць целы і чаму цяпер знаходзяцца менавіта ў такім целе. Гэта недаступна іх разуменьню. Аднак тыя, хто знайшоў духоўныя веды, бачаць, што душа адрозная ад цела і, зьмяняючы целы, па-рознаму цешыцца ў кожным зь іх. Чалавек, які валодае ведамі, разумее таксама, чаму і як жывая істота пакутуе, знаходзячыся ў матэрыяльным сьвеце. Таму тыя, хто дасягнуў высокіх ступеняў сьвядомасьці Крышны, не шкадуючы сілаў імкнуцца перадаць гэтае веданьне звычайным людзям, якія пакутуюць, ведучы абумоўленае існаваньне. Яны павінны скончыць са сваім абумоўленым існаваньнем, знайсьці сьвядомасьць Крышны і вызваліцца з матэрыяльнага палону, каб вярнуцца ў духоўны сьвет.

ВЕРШ 11

йатанто йогінаш чаінам пашйантй атманй авастхітам
йатанто 'пй акрітатмано наінам пашйантй ачетасах

йатантах - якія прыкладаюць высілкі; йогінах - трансцэндэнталісты; ча - таксама; энам - яго; пашйанті - бачачы; атмані - у сабе; авастхітам - зьмешчанага; йатантах - якія спрабуюць; апі - хоць; акріта-атманах - тыя, хто яшчэ не спасьціг сябе; на - не; энам - яго; пашйанті - бачаць; ачетасах - тыя, чый розум не разьвіты.

Трансцэндэнталісты, якія няўхільна імкнуцца да мэты і ўсьвядомілі сваю духоўную існасьць, валодаюць падобным бачаньнем. Але тыя, чый розум не разьвіты, хто яшчэ не спасьціг сваёй духоўнай прыроды, ня могуць разабрацца ў тым, што адбываецца, нават калі спрабуюць зрабіць гэта.

КАМЭНТАР: Сярод мноства трансцэндэнталістаў, якія імкнуцца ўсьвядоміць сваю духоўную прыроду, толькі тыя, хто ўжо дасягнуў самаўсьведамленьня, бачаць, як жывая істота зьмяняе свае целы. У гэтай сувязі асабліва характэрнае слова йогінах. Сёньня многія спрабуюць займацца йогай, яднаючыся ў так званыя суполкі йогі, але ўсе яны мала што разумеюць у навуцы самаўсьведамленьня. Звычайна яны абмяжоўваюцца выкананьнем розных фізычных практыкаваньняў толькі для таго, каб зрабіць сваё цела прыгожым і здаровым. Гэта ўсё, што яны ведаюць пра йогу. Такіх людзей называюць йатанто 'пй акрітатманах. Зь вялікай стараннасьцю займаючыся такой, з дазволу сказаць, йогай, яны тым не менш не дасягаюць самаўсьведамленьня і не разумеюць, якім чынам душа перасяляецца з аднаго цела ў другое. Зразумець, як гэта адбываецца, могуць толькі тыя, хто, займаючыся сапраўднай йогай, усьвядоміў сваю духоўную прыроду, спазнаў навакольны сьвет і Вярхоўнага Госпада - адным словам, бхакті-йогі, паглынутыя чыстым адданым служэньнем у сьвядомасьці Крышны.

ВЕРШ 12

йад адітйа-гатам теджо джагад бхасайате 'кхілам
йач чандрамасі йач чагнау тат теджо віддхі мамакам

йат - якое; адітйа-гатам — якое зыходзіць ад сонца; теджах - зьзяньне; джагат - сьвет; бхасайате - асьвятляе; акхілам - увесь; йат - якое; чандрамасі - на месяцы; йат - якое; ча - таксама; агнау - у агні; тат - тое; теджах - зьзяньне; віддхі - ведай; мамакам - Маё.

Зьзяньне сонца, што расьсейвае пануючую ў гэтым сьвеце цемру, зыходзіць ад Мяне, і ад Мяне ж зыходзіць сьвятло месяца і агню.

КАМЭНТАР: Неразумныя людзі і невукі ня могуць зразумець прычыну зьяваў гэтага сьвету. Але, зразумеўшы тое, пра што Госпад кажа ў дадзеным вершы, мы пачнём прылучацца да веданьня. Кожны з нас бачыць сонца, месяц, агонь і электрычнае сьвятло. Нам застаецца зразумець, што крыніцай сонечнага сьвятла і сьвятла месяца, сьвятла агню і электрычнасьці зьяўляецца Вярхоўная Асоба Бога. Такія ўяўленьні аб жыцьці знаходзяцца ў вытокаў свядомасьці Крышны і даюць абумоўленай душы выдатную магчымаьсць для духоўнага разьвіцьця ў матэрыяльным сьвеце. Жывыя істоты па сваёй прыродзе зьяўляюцца часьцінкамі Вярхоўнага Госпада, і ў дадзеным вершы Ён паказвае ім шлях, які прывядзе іх дамоў, да Госпада.

З гэтага верша таксама вынікае, што сонца асьвятляе ўвесь сусьвет. Ёсьць шмат сусьветаў, шмат сонцаў і месяцаў, але, як вынікае з гэтага верша, у кожным сусьвеце ёсьць толькі адно сонца. У «Бхагавад-гіце» (10. 21) сказана, што месяц адносіцца да катэгорыі зорак (накшатранам ахам шаші). Крыніцай сонечнага сьвятла зьяўляецца зьзяньне, разьлітае ў духоўным небе, зьзяньне Вярхоўнага Госпада. З узыходам сонца пачынаецца дзейнасьць людзей. Яны разводзяць агонь, каб гатаваць на ім ежу, яны запальваюць агонь, каб запусьціць заводы й фабрыкі. Практычна ні ў адной сфэры дзейнасьці немагчыма абысьціся без агню. Ад месяцовага сьвятла наліваюцца сокам расьліны. Таму сьвятло сонца, агню й месяца такія дарагія людзям. Бязь іх немагчыма жыць. І калі мы зразумеем, што сьвятло і зьзяньне сонца, месяца і агню зыходзяць ад Вярхоўнай Асобы Бога, Крышны, з гэтага моманту ў нас пачне разьвівацца сьвядомасьць Крышны. Такім чынам мы зможам зразумець, што жывём міласьцю Вярхоўнай Асобы Бога, Крышны: безь Яго міласьці не было б сонца, безь Яго міласьці не было б месяца і безь Яго міласьці ў нас не было б агню, а без дапамогі сонца, месяца й агню ніхто не зможа жыць. Такія разважаньні здольныя абудзіць у абумоўленай душы сьвядомасьць Крышны.

ВЕРШ 13

гам авішйа ча бхутані дхарайамй ахам оджаса
пушнамі чаушадхіх сарвах сомо бхутва расатмаках

гам - у плянэты; авішйа - увойдучы; ча - таксама; бхутані - жывыя істоты; дхарайамі - падтрымліваю; ахам - Я; оджаса - (Сваёй) энэргіяй; пушнамі - сілкую; ча - таксама; аушадхіх - расьліны; сарвах - усе; сомах - месяц; бхутва - стаў; раса-атмаках - якая дае сок.

Я ўваходжу ў кожную з плянэт, і, дзякуючы Маёй энэргіі, яны не сыходзяць са сваіх арбіт. Я раблюся Месяцам і сілкую жыцьцёвымі сокамі ўсе расьліны.

КАМЭНТАР: З дадзенага верша вынікае, што ўсе плянэты трымаюцца ў паветры толькі дзякуючы энэргіі Госпада, які ўваходзіць у кожны атам, кожную плянэту і кожную жывую істоту. Пра гэта расказвае «Брахма-самхіта», дзе, у прыватнасьці, гаворыцца, што ў выглядзе адной са Сваіх поўных экспансый, Параматмы, Вярхоўная Асоба Бога ўваходзіць ва ўсе плянэты, сусьветы, жывыя істоты і нават атамы. Менавіта Параматма, уваходзячы ва ўсё існае, падтрымлівае існаваньне ўсёй сьветабудовы. Пакуль душа знаходзіцца ў целе, чалавек можа, напрыклад, вольна трымацца на паверхні вады, але як толькі душа пакіне цела, яно робіцца мёртвай матэрыяй і адразу тоне. Безумоўна, згнілае цела плавае на паверхні вады, нібы салома, але адразу пасьля сьмерці чалавек ідзе да дна. Aналягічным чынам, плянэты трымаюцца ў паветры дзякуючы наяўнасьці ў іх вышэйшай энэргіі Вярхоўнай Асобы Бога. Сваёй энэргіяй Госпад трымае кожную з плянэт, як прыгаршчу пылу. Пакуль мы трымаем у руцэ прыгаршчу пылу, ён не падае на зямлю, але як толькі мы кінем яго ў паветра, ён зваліцца ўніз. Таксама і ўсе гэтыя плянэты, якія плаваюць у космасе, трымае ў Сваёй руцэ сусьветная форма Вярхоўнага Госпада. Сваёй магутнасьцю і энэргіяй Ён утрымлівае на сваіх месцах усё рухомае й нерухомае. У ведычных гімнах гаворыцца, што дзякуючы Вярхоўнай Асобе Бога сьвеціць сонца і рухаюцца па сваіх арбітах плянэты. Калі б не Ён, усе плянэты разьляцеліся б па сусьвеце, як парушынкі ў паветры, і загінулі. Таксама і месяц сілкуе сокамі ўсе расьліны і надае садавіне і гародніне іх смак дзякуючы Вярхоўнай Асобе Бога. Безь месяцовага сьвятла гародніна не змагла б ні расьці, ні налівацца сокам. Вельмі важным у дадзеным вершы зьяўляецца слова расатмаках. Усе плады набываюць свой смак дзякуючы Вярхоўнаму Госпаду, які праяўляе Сябе ў выглядзе месяцовага сьвятла. Людзі працуюць, атрымліваюць усё патрэбнае для жыцьця і цешацца ежай толькі дзякуючы Вярхоўнаму Госпаду. Інакш ніхто не выжыў бы.

⇐ Предыдущая 123 Следующая ⇒