Beýik Parfiýa döwleti döwründe hat-ýazuw.

Beý ik Parfiý a dö wleti dö wrü nde hat-ý azuw.

Parfiý a dö wletiniň medeniý etiniň mö hü m wakalaryndan biri hem hat-yazuwyň ý ü ze ç ykmagydyr. Gynansak-da, ş ol hat elipbiý i

bitewiliginde bize gelip ý etmä ndir. Onuň nusgalary ilkinji gezek

1948-nji ý ylda tä ze Nusaý yň iki galasynyň gü norta bö leginde ý erleş en, hö kü mdaryň kö ş gi hasaplanan otagyň diwarynyň teý in-

den tapyldy. Soň ra ş onuň ý aly ý azgyly kü ý ze dö wü kleri (ostrakon-

lar) kö ne Nusaý galasynyň demirgazygyndaky arhitektura toplumyn-

dan hem ý ü ze ç ykaryldy.

B. e. ö ň ki 2-1-nji asyrlara degiş li ş eý le dokumentleriň umumy

sany 2, 5 mü ň ç emesidir. Edebiý atda bu hatlara “Nusaý arhiwi”

ý a-da “ Nusaý hazynalary” hem diý ilý ä r. Gadymy Parfiý a haty arameý hatynyň bir gö rnü ş i bolupdyr. Ol hat megerem Mitridat 1

dö wrü nde ý ü ze ç ykypdyr. Hat gara syya bilen kü ý ze dö wü kleriniň

ý ü zü ne ý azylypdyr. Nusaý dokumentleriniň dili yerli parfiý an diý a-

lektleriniň birine degiş li bolupdyr.

Parfiý anyň ş aý lyklary.

Parfiý a dö wletinde Mitridat 1 dö wrü nden baş lap, milli pul

ç ykarylyp baş lanyldy. Ol pullar, esasan hem kü mü ş den zikge-

lenipdir. Pul birligine “drahma” diý ipdirler. Puldaky hatlar irki

dö wü rde grek-makedon ý azuwynda, soň ra ý erli Parfiý a hatynda

ý azylypdyr. B. e. ö ň ki 2-nji asyr bilen 1-nji asyryň sepgidinde

drahma goň ş y ý urtlaryň bazarlarynda uly hyrydarlykdan peý -

dalanypdyr.

Nuizmatika Parfiý a dö wletinde dü rli metallrdan pullar

zikgelenipdir. Parfiý a dö wletiniň satrap merkezlerinde pul zikge-

lený ä n ý ö rite kwartallar ý erleş ipdir. Senetç iler esasan hem ý erli

materiallary ulanypdyrlar. Zikgelenen teň ň e pullaryň ý ü zü ne dö w-

let nyş anlary, patyş alaryň ş ekilleri, ş anly senelere bagyş lanan

ş ekiller ý erleş dirilipdir. Mysal ü ç in, Midridatyň tagt ü stü ndä ki

gö reş i, eý ersiz ahal teke atyň gö rnü ş i ş eekillendirilipdir. Eý ersiz at diý mek ö zbaş dak erkin dö wlet diý mekligi aň ladypdyr.

B. e. ç enli 247-nji ý ylda Parfiý anyň ş asy Ä rsak ş a diý ip jar edilý ä r. Ä rsak soň ra Parfiý a dö wletiniň ruhy paý tagty‚ ş ol dö wletiň ş alarnyň ý adygä rlikleriniň ý ygnalý an ý eri bolan Nusaý galasyny ö zü ne paý tagyt ediný ä r. Parfiý a dö wletiniň ş aý yç ylyk sungaty ý urduň ý aş an wagtynyň bü tin dowamynda anyk resmi hä siý ete eý e bolupdyr, sebä bi ş aý ylyklar ş anyň adyndan zikgelinipdir.

Parfiý anyň ş aý lyklarynda dö wletň syý asy taryhy aý dyň gö rkezilipdir, ol bolsa esasanam rowaý atlarda gö rkezilý ä r. Ä rsak derejesi gö rkezilmedik ilkinji ş aý lyklaryny ç ykaryndan soň ý ü zü ne grekç e “Ş a Ä rsak” birneme soň rak bolsa, “Allanyň nazar salan

ş asy ä rsak” diý en sö zler ý azylan ş aý ylyklary ç ykardý ar.

Peý dalanylan edebiý atlar.

1. Saparmyrat Tü rkmenbaş y, Ruhnama, Aş gabat, 2001.

2. Saparmyrat Tü rkmenbaş y, Ruhnama, ikinji kitap, Aş gabat, 2004.

3. Durdyý ew M. Nusaý Parfiý a Dö wletiniň Paý tagty. Aş gabat, 1992.

4. Ģ. Ý azlyý ewіň. Tü rkmenistanyň taryhy 1-nji kitap. Aş gabat, 1994. Sah. 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56.

5. “Tü rkmeniň beý ik Parfiý a dö wleti“ Tü rkmenisatan gazeti, Aş gabat 03. 09. 2004.

6. H. Yusupow „Parfiý a ş alarynyň nesil daragty” Esger gazeti,

Aş gabat 22. 07. 2005.

7. H. Yusupow „Parlar kimler bolupdyr“ Tü rkmen sesi gazeti,

Aş gabat 12. 1997.

8. H. Yusupow „Arş akiler kelam agyz“ Tü rkmenistan gazeti,

Aş gabat 29. 01. 1998.

9. H. Ý usupow „Parfiý a pederleriniň edermenligi ý a-da Haram

sö weş i hakynda“ Edebiý at sungat gazeti, Aş gabat 30. 07. 2004.

10. “Beý ik Parfiý a dö wletiniň ş alary“ Watan gazeti, Aş gabat

19. 04. 2003.

[1]Saparmyrat Tü rkmenbaş y, Ruhnama, Aş gabat, 2001, 43 sah.

⇐ Предыдущая 1 2 3 45