Жанна д Арк – ұлттық рухтың жебеушісі

Ә сілі мемлекеттік саясатта ұ лттық басқ ару жү йесінің қ алыптасуына Еуропа елдері негіз қ алады. Ө йткені ежелгі Иран, Рим, Қ ытай сияқ ты мемлекеттердің ұ лттық сипаты мен шекаралары қ ұ былып тұ рды. Британия мен Франция арасында 1337-1453 жылдары болғ ан шай-қ астардың нә тижесінде ұ лттық мемлекеттердің заң намалық қ уаты артты, қ ұ қ ық тық кепілдік кү ші беки тү сті. Еуропадағ ы соғ ыстар бір ғ асырдан астам жалғ асса да ол тарихта «жү з жылдық соғ ыс» деп аталып кетті. Сол дә уірде Британия бірегей ұ лы держава ретінде Францияның батыс ө лкесін ө зіне бағ ындырмақ болды. Британияның бұ л ө ктемдігіне кө нбеген Франция ү кіметінің ұ станымын қ олдағ ан француздар билікпен бірге жауғ а қ арсы халық тық майдан ашты. Еуропада ө ткен ғ асырлық шайқ астар – соғ ыс тактикасы, қ олданылғ ан қ ару-жарақ ү лгелері, психологиялық, қ оғ амдық -ә леуметтік жә не тағ ы басқ а қ ырлары тү бегейлі зерттелетін дү ние. Бірақ сол соғ ыстардың саяси-қ оғ амдық нә тижелеріне қ арағ анда – Францияда дұ шпанғ а қ арсы топтасқ ан француз халқ ының іс-ә рекеті ұ лттық бірліктің мә н-маң ызын кө теріп, «ұ лт» деген ұ лы кү штің маң ызды екендігін анық тады.
Бірнеше дү ркін шайқ астардан соң Франция ә бден ә лсіреді, 1422 жылы ағ ылшындар Парижді басып алып, Орлеан шаһ арына ауыз салды. Ол тұ ста Франция билігі мен ақ сү йектерінің ә лсіреген елді қ орғ ай алатындай қ ауқ ары қ алмағ ан-ды. Сондық тан француз халқ ы Орлеан қ аласын жаудан қ орғ ауғ а аттанды. Ағ ылшындар қ аланы екі жү з кү н қ оршауда ұ стады. Бірақ халық тың табанды ерлігінің арқ асында қ алағ а кіре алмастан кері шегінді.
Сол бір шақ та француз халқ ының қ аһ арман қ ызы Жанна д Арк ө з есімін мә ң гілік даң қ қ а бө леді. Ол ұ лттық қ аһ арман ретінде тарих жадында қ алды. Небары 18 жастағ ы Жанна Дарк (Жанна д Арк) Лоар ө зенінің оң тү стігінен Орлеанғ а қ арай бет алғ анда жол-жө некей ұ шырасқ ан мекендердің он мың дағ ан диқ ан мен шаруаларын Отанын қ орғ ауғ а ү гіттеп, ө зімен бірге ертіп жетті. Жанна Дарк қ алағ а жақ ын-дағ ан кезде жеті айғ а жуық шаһ арды жаудың толассыз шабуылынан қ орғ аушылар азық -тү лігі таусылып, дұ шпанғ а берілу алдында тұ рғ ан болатын. Жанна Дарктің келуімен қ ала қ орғ аушыларына жан бітіп, екіжақ ты шабуылмен ағ ылшын ә скерін тоғ ыз кү н ішінде артқ а шегінуге мә жбү р етті. Орлеан жең ісінің арқ асында француздардың ұ лттық рухы оянды. Соның арқ асында француз армиясы 1429 жылы ү лкен кү шке айналды. Жанна Дарктің жең істері билік басында отырғ ан шенеуніктерді де ү рейлендірді. Ө здеріне қ арсы кү шке айналып кетпес пе екен деп қ ауіптенді. Бірде британ армиясын Шампани қ аласынан қ уып шық қ ан тұ ста Жаннаның ө зі Компини қ амалының сыртында жау қ оршауында қ алып қ ояды. Франсуз билігі болса кө мек бермей оны ә дейі жалғ ыз қ алдырды. Сонда тұ тқ ындалғ ан Жанна 1431 жылы сиқ ыршы деген айыппен инквизация отына жағ ылды. Биліктің сатқ ындығ ы міне, сол.
Британия мен Франсия арасында 116 жылғ а созылғ ан соғ ыстардың басты нә тижелері – Батыс Еуропаның саяси жағ рафиясы қ алыптасып, шекаралары мызғ ымастай бекітілді. Аталғ ан шайқ астарда Жанна Дарк франсуздардың ұ лттық қ аһ арманына айналды. Ұ лттық рух мемлекетті қ орғ ауда ғ аламат кү ш екендегіне кө з жеткізілді. Ал батыстың «демократияшыл» ақ сү йектері Азия елдеріне ұ лтшылдық ты қ ұ быжық етіп кө рсеткісі келеді. Неге? Отаршыл алпауыттардың ө здері мемлекеттердің ұ лттық саяси басқ ару жү йесін қ алыптастырды. Ө йткені ө здерін сол жү йемен қ орғ ап, дамытқ ысы келеді. Мемлекетті ұ лттық идеология арқ ылы басқ ару ә зірше мемлекеттің де, қ оғ амның да, азаматтың да мү ддесін қ орғ аудағ ы тиімді қ ұ рал екенін жақ сы біледі. Біздің билік те бұ л жө нінде Батыс елдерінен, Ресейден ү лгі алып, ө з моделін жасауғ а тиіс.
Ашыну – ә ділетсіздіктен
немесе масыл буржуазия асыл буржуазияғ а айналса …

Бұ рынғ ы кең ес бұ ғ ауынан азат болғ ан республикалардың саяси-тарихи жағ дайы батыстық отаршыл алпауыттардың тікелей ық палында болғ ан Африка-Азия елдеріне қ арағ анда айырмасы бар. Сол ү шін посткең естік республикалардың саяси билігіне ө з ық палын жү ргізу ү дерісі қ азірге дейін жү ріп жатыр. Отаршыл кү штер ө з мү ддесіне қ ызмет жасайтын саяси-қ оғ амдық топтарды іздейді. Қ азақ стан жағ дайында оларғ а «тамаша» қ ұ рал бола алатын екі топ бар. Олар еліміздің ұ лттық тұ ғ ырының биіктей беруі жолында ұ лттық мү ддені ойлай алмайтын орыс қ ол-ды азаматтар мен масыл буржуазия (бұ лардың тілі мен діні жоқ дү ниеқ оң ыздар, ұ лттық бейнеден ажырағ ан ұ лтсыздар, ұ рлық тарының қ исыны кете бастағ ан сә тте дү ние-байлығ ымен шетелге оп-оң ай қ оныс аударатындар) екендігі анық.
Олардың бірі – қ азақ тілінің табиғ и жә не қ арқ ынды дамуына билікте де кесірін тигізетін ық палды кү ш. Олар Ресей билігіне де арқ а сү йейді. Екіншісі – яғ ни масыл буржуазия, олар кезінде ел қ орының есепсіз байлығ ына есебін тауып қ ол жеткізіп байығ андар, ақ ша табудан басқ а арман-тілектері жоқ болғ андық тан қ азақ тілі, діні, салт-дә стү рі мен мә дениеті жалпы қ азақ тың ұ лттық болмысы оларды да қ ызық тырмайды. Қ азақ ты қ аперінде де ұ стап ә уре болмайды. Билік бірнеше рет кешірім жасап, олардың ұ лттық буржуазияғ а айналуларына мү мкіндік те берді. Бірақ ұ лттық есінен ажырап қ алғ ан олар қ азірге дейін ел ынтымағ ының іріткісі болып келеді. Сондай-ақ олар ә леуеті тө мен топтардың кө бейе беруіне ә рі наразылық тардың туындауына ү лкен себеп. Ендеше кө зімізді шындық қ а тура қ арап ү йретпейінше Қ азақ станның келешегі жарқ ын болмайды. Қ азіргі жағ дай жалғ аса берсе, Қ азақ стан ұ лттық бейнеден ада, ала-қ ұ ла қ оғ амғ а айналып кетуі ә б-ден ық тимал.
Біз кө п уақ ытымызды жоғ алтып келе жатырмыз. Егер қ оғ амымыздың сырқ атын терең ғ ылыми жолмен зерттей алмасақ жейтін таяғ ымыз ә лі алда. Шындығ ында билікте елге шынайы жанашыр жоқ деу ә бестік. Патриот азаматтар баршылық. Бірақ та масыл буржуазия билікте ү лкен кү шке ие. Олар алғ ашқ ы топпен бірге билік ішіндегі ұ лттық идеологтарымыздың жанашырлық ең бектеріне кә дімгідей кедергі. Сондық тан қ азақ тілі мен ұ лттық ә леуетіміздің талай жө н-жоспары ө зінің мол жемісін беруден кешеуілдеп келеді. Уақ ыт ө ткен сайын елі-мізде қ алыптасқ ан саяси-экономикалық тепе-тең дік қ азақ халқ ының зиянына қ арай ауысып барады. Сондық тан қ оғ амда орын алып жатқ ан тү рлі жайттарда қ азақ тардың бас кейіпкерге айналуы – заң дылық.
Шетелдердегі қ азақ диаспорасы ө кілдерінің атамекенге сауда-саяхатына шектеу қ ойылуы мен елге тү пкілікті оралу мү мкіндігінің кемуі, тү рлі тосқ ауылдармен квота орындалуы қ арқ ынының баяулауы қ азақ тың басына тиген соқ қ ы болып тұ р. Атырау, Алматы, Тараз, Маң ғ ыстауда болғ ан оқ иғ аларда зардап шеккендер де, қ аза тапқ андар мен ө лтіргендер де қ азақ тар. Мен аталғ ан аймақ тардағ ы оқ иғ аларғ а қ а-тысқ ан жандарғ а қ ұ қ ық тық тұ рғ ыдан бағ а беруді кө здеп отырғ ан жоқ пын. Тек орын алғ ан оқ иғ алардың бә рінде қ ұ рбан болғ ан қ азақ тар екен. Қ азақ тар неге ашынып жү р?
Қ араң ыз, Америкада ақ нә сілділер ашынып жү рген жоқ. Тең дік іздеген африкалық пен азиялық тар. Сол ү шін бар нә рсені материалдық тұ рғ ыдан қ арамай, ә ділеттік пен ә ділетсіздік тудыратын қ оғ амдық -психологиялық қ ұ былыстарғ а да кө ң іл бө лген жө н екен. Ә ділеттікке негізделген саясат, азаматтардың паториоттық таза сезіммен тә рбие алуларына мү мкіндік береді. Ә ділетсіз саясаттың жемісі – кү йреген пси-хология. Ол тү рлі қ оғ амдық теріс қ ұ былыстардың басы-қ асында жү ретін топтарды ғ ана қ ұ райды. Қ азақ ө з елінде жү ріп, биліктің ылғ и ә кірең дегенін, ө зін кінә лай беруін кө ріп келеді, сө кет сө здер ести-ести сү мірейеді, шаршайды, жанына батады. Ө кімет қ азақ тың сө зін сө йлеп тұ рғ ан жоқ. Қ азақ тікі дұ рыс болса да оны басқ ағ а жығ ып береді. Ашыну ә ділетсіздіктен бастау алады.
Қ азақ тек кү ндеуге, айыпталуғ а жаралмағ ан ғ ой. Арман болып жү рген қ иялдағ ы бір мысалды келтірейін: Қ азақ стандағ ы буржуйлар бір сә тте ұ лттық буржуазияғ а айналып кетсе қ азақ тың тілі мен дінінің қ алпына келуіне жә не ә леуетінің кө терілуіне айтарлық тай сеп болар еді. Ал, олар тұ тастай ұ лттық бейнеге ауысса, Қ азақ стан сө зсіз ә лем елдері ішінде адамзат армандайтындай елге айналмақ. Яғ ни байлардың байлығ ы қ оғ амдағ ы кедейлер, жетім-жесірлер, қ араусыз қ алғ ан жандар мен мү гедектерге қ ызмет жасайды. Елдің шағ ын жә не орта кә сібі кү рт кө теріледі. Буржуазия қ оғ амның мә дени-рухани ахуалына жә рдем беріп жү рсе ә леуметтік ахуал тү бегейлі ө згереді. Нә тижесінде байлық бір қ олғ а шоғ ырланбай, капитал кең айналымғ а тү седі, жұ мыс орындары кө птеп ашылады. Ал керісінше байлық тың басым бө лігі шағ ын топтың қ олында шоғ ырлана берсе, жұ мыссыздық кө бейе тү седі, жалпы жұ ртшылық тың тұ рмысына қ ажетсіз аса қ ымбат тауарлардың тұ тынуына байланысты ақ ша айналымы азаяды, ә леуметтік ахуал кү рделене тү седі.
Екіншіден, буржуазия қ оғ амның ә ділетті қ атынасының ө рістей тү суіне ық пал етеді. Халық тың кө ң іл-кү йі кө теріле бастайды. Қ азақ станда керектінің бә рі бар. Ө йткені қ азақ халқ ының дү ниеуи сауаты мен тарихынан мұ ра қ алғ ан рухани байлығ ы мен Қ азақ станның жер асты-жер ү сті байлығ ы қ иялдағ ыдай ел болуғ а толық мү мкіндік береді. Қ азақ стан сонда ғ ана ұ лттық идеология орнына адами идеология, адамдар ү шін ортақ идеологияғ а қ ол жеткізуге негіз қ алай алады. Қ азіргі кезде билік қ азақ ты дана дейді, таза дейді, бауырмал дейді, сауатты дейді… Бірақ оның ұ лттық болмысын сыйламайды. Ә леуетін ойламайды. Билікті бұ л қ айшылық қ а қ андай кү штер ұ рындырып отыр? Ә рине ішкі фак-торларды былай қ ойғ анда сыртқ ы отаршыл кү штердің тұ зағ ы болуы ық тимал. Шын мә нінде тә уелсіздік ұ лт пен мемлекеттің мү ддесін қ орғ ау, ө зге елдермен сондай мү дделер ү шін достасу болып табылады. Ішкі саяси тартыстарда тү рлі ағ ымдар ө з еліне шынайы ық ыласын, халқ ының «қ азақ қ азақ ты дауғ а қ иса да, жауғ а қ имайды» деген қ ағ идатын ұ лттық идеологиясының іргетасы етіп қ алауғ а тиіс. Қ азақ қ а достық пен бейбітшілік керек, бізді билеп-тө стегісі келетіндерге қ азақ тың алауыздығ ы мен жауластығ ы керек.
Билік қ азақ қ а сү йенгенде ғ ана баянды

Қ азақ стан Республикасы ұ лттық мемлекет ретінде адамзат тарихында жаң аша азаматтық қ оғ ам қ ұ руда ө згелерден ө згешелеу, тым жаң а бастамаларғ а бастау бола алатын ө зіндік сара саяси жолын бү кіл ә лем жұ ртшылығ ына таныстырып келе жатыр. Қ азақ стан шын мә нінде ә лемдік саяси тә жірибеге сү йене отырып, саяси-қ оғ амдық, мә дени-рухани, экономикалық -ә леуметтік, ұ лттық -азаматтық жағ дайының тү йін-дерін айрық ша сипаттағ ы тә сілдермен шеше ала ма? Мә селен «Нұ рлы кө ш» пен «Мә дени мұ ра» бағ дарламалары нұ р ү стіне нұ р болып, қ азақ елін ө з қ андастарымен табыстырып, тарихи терең тамырларымен жалғ астырып келе жатқ ан кешенді бағ дарламалар ретінде ел саясатын айрық ша ерекшелендіріп тұ р. Бірақ соны ө з биігінде орындай алып келе жатырмыз ба?
Қ азақ ты жан-жақ қ а тартқ ылап, ұ лттық ынтымағ ын бұ зу ү шін оны жік-жікке бө луге тырысып жатқ ан кү штер де баршылық. Елдің тұ тастығ ына мә йек бола алатын ұ лттық идеологияның жү зеге асыру мерзімін ұ зартып барамыз. Қ азақ ұ лтының тағ дырына жанашырлық пен жауапты қ арайтын уақ ыт жетті. Қ азақ ты ө зінің саяси тағ дырына белсене атсалысуғ а тарту қ ажет. Мұ ны жү ргізе алмағ ан саясат мемлекет тағ дырына қ ауіп тө ндіруі мү мкін. Қ азақ тың тілі, діні, ұ лттық қ ұ ндылық тары саяси ойынның қ ұ ралына айналмауғ а тиіс. Билік те тіл саясатында қ азақ ты ақ ымақ қ ыла беру ойынын тоқ тататын кезі жетті. Билік қ азақ қ а сү йенгенде ғ ана баянды. Қ азақ стандағ ы тұ рақ тылық пен тыныштық ты тү рлі диаспоралар емес тек қ азақ халқ ы ғ ана қ амтамасыз ете алады.
Ұ лттық идеология – Қ азақ станның келешегі. Бізге елімізде тұ ратын тү рлі ұ лт ө кілдерінің қ ұ қ ық тарын қ орғ ай отырып, олардың мә дени дамуына қ амқ орлық жасайтын қ азақ и ұ лттық қ оғ ам қ ажет. Қ азақ қ азақ қ а сенетін, ұ лттық қ ұ ндылық тарына сү йене отырып, тұ тастанатын, бір-бірін айдан іздемей, жерден іздейтін, аянбай ұ лтына қ ызмет ететін кү н қ ажет. Иншалла, соғ ан жетелік!

⇐ Предыдущая 1 2 345 Следующая ⇒