Димәк ямьле язлар. Алда әле атар таңыбыз.. Язгы урамнардан,. Аерган юллардан,. Җитәкләшеп бергә барырбыз.. Сөям сине диям,. Назлы иреннәрең кагылам.. Сине генә өзлеп сагынам.

⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 5Следующая ⇒

Димә к ямьле язлар

Алда ә ле атар таң ыбыз.

Язгы урамнардан,

Аерган юллардан,

Җ итә клә шеп бергә барырбыз.

Тө шлә ремдә кү рә м,

Сө ям сине диям,

Назлы иреннә рең кагылам.

Сине генә кө тә м,

Сө ю бү лә к итә м,

Сине генә ө злеп сагынам.

Дилбә р. Тавышың тагын да моң лырак, Зө фә р Нариманович.

Зө фә р. Карагыз ә ле, кем килгә н. Исә нме, Дилбә р. Кайтканнан бирле синең белә н юньлә п сә йлә шеп булмый. Син Нә симә апа шикелле йө рә к суымны эчә ргә килмә гә нсең дер?

Дилбә р. Телә сә ң, узең сыйларсың. Ө йдә сиң а дип теккә н ике кү лмә к бар иде, киярең ә юктыр дип, шуларны алып килдем.

Зө фә р. Ә ллә ү зең тектең ме?

Дилбә р. (кө лә. ) Юк инде, син нә рсә? Зә йнә п апа сугыш беткә н кө ннә рдә теккә н иде.

Зө фә р. Йө рә к суын эчмим дигә н идең.

Дилбә р. Чө мереп эчә сең диюең ме?

Зө фә р. Сиң а ярый, Нә симә апа кебек, дө ньяң ны капчыкка салып, казах далаларына кач дип баш катырмассың.

Дилбә р. У-у, картлыкныкы бу дияр идем дә, бу планда нидер бар, бер уйласаң.

Зө фә р. Башлама да. Сө йлә, нилә р майтарасыз анда, мә ш килеп.

Дилбә р. Кичке уен. Син кил генә яме? Авылыбызда бә йрә м булмаганга байтак инде.

Зө фә р. Биюлә р биибезме?

Дилбә р. Җ ырларын да җ ырларбыз, сыйларбыз да. Райцентрдан туганнар, якташлар, сине белгә н кешелә р килә.

Зө фә р. Шыпырт кына кайтып булмады.

Дилбә р. Синең кебек егетлә ргә алай килешми. Кү рше авыллардан кызлар да килә — ү зең ә берә р кә лә ш тә табырбыз ә ле.

Зө фә р. Менә монысына мин каршы тү гел!

Дилбә р. Ә ллә ү земә генә ө йлә ндереп куярга инде?

Зө фә р ютә ллә п җ ибә рде.

Дилбә р. И, солдат башың белә н куркып, каушап киттең инде?

Зө фә р. Шатлыгымнан тын алырга онытканмын, биллә һ и!

Дилбә р. Кү лмә клә рең не киеп кара инде. Чаптым мин, бригадир кү ргә нче.

Кулына тә линкә, ипи тотып Нә риман керә.

Нә риман. Улым, менә, җ ылы чагында ашап кал. Вареник. Эремчек белә н, бә рә ң ге белә н.

Зө фә р. О-о, ә ткә й, столовыйга барып килим генә дигә н идем. Хә зер кул гына юыйм да.

Нә риман. Столовыйда мондыйны пешерә лә рме соң? (вилкага вареник кадап, улы артыннан йө ри. ) Кү рше авыл председателе Сә фиулла белә н сө йлә штем. Энесе Сарманда лесничествода эшли, сине дә хә терли. Ү з янына чакырды, мастер кирә к диде. Ү з ө ең не кү тә ргә нче лесник ызбасында яшә п була... Суына, улым, аша инде. (Улына вареник каптыра. )

Зө фә р. (Тастымалын Нә риман муенына сала. ) Бер-бер хә л булмасын дип, кү здә н ераккарак яшерергә уйладың мы ә ллә?

Нә риман. Яшерергә дип, ә йбә т урын, ызбасы кү л буенда. Син ө йлә нгә нче мин дә яның а кү чә рмен. Син кечкенә чакта кебек бергә балык тотарбыз, кү мердә бә рә ң ге тә гә рә тербез. Ә, улым?

Зө фә р. Карарбыз ә ле, ә ткә й.

Нә риман. Куркам мин, улым. Мин бит сине белә м. Зә йнә пне дә. Бер урамда яшә п. Авызда бә ла тә ме, улым.

Зө фә р. Бар да тә ртиптә булыр, ә ткә й.

Газинур керә.

Газинур. Ө йгә, ө йгә кайттың, брат! (Сапогиеннан калагын алып, тә линкә дә н кабып ала. ) Хә ллә р?

Зө фә р. Ялт иткә н, товарищ старшина! Извольте минем белә н чә йлә п алырга!

Газинур. Соң исенә ияреп килдем ич! Буген тегесе-монысы киң ә ш биреп йө дә тер дип оборона тотырга килгә н идем. (Тә линкә дә н тагын берне кабып ала. ) Ә коткарырга кирә к тү гел икә н, Нә риман абый ү зе оборона тота икә н.

Зө фә р. Кич белә н мине коткарырга кил. Дилбә р башта биетергә, аннары ү зенә ө йлә ндерергә җ ыена.

Газинур. Кайтырга ө лгермә де, ө йлә нә дә инде! Вот ичмасам егет! Ә бә йрә ме мул булырга ошаган, мә ш килә лә р. Авылның унбиш еллап болай быжлаганы юк. Ә ле ничә кешенең басу-кырдан кайтасы бар. (Тә линкә не кутә рә. ) Бик тиз бетте ә ле бу.

Нә риман. Соң ө йдә тагын бар, хә зер алып килә м!

Газинур. Син килгә нче, обед та бетә ич. Хатын каз бә леше салган, сине чакырырга дип, киттек безгә!

Зө фә р. И-э-эх, бә лешлә р, киттек билә мнә ргә!

Пә рдә.

Икенче пә рдә.

Ө ченче кү ренеш.

Бә йрә мчә бизә лгә н сә хнә дә биюлә р. Авылның яше-карты. Яшьлә р милли киемнә н. Кемдер кызу сө йлә шеп, рә хә тлә неп кө лә. Кемдер биючелә ргә карап кул чаба. Биюлә р бетеп “Наза” уены башлана. Уен азагында гармун кү тә ргә н Газинур белә н Зө фә р керә лә р. Зө фә рнең башына кемдер тү бә тә й кидертеп куя, аркасыннан кагалар, иң башына сө лге асып куялар.

Кызларның берсе. Гармунчылар булган авыл — бай авыл дилә р. Җ илкә лә ренә аскан гармуннары матурлык ө чен булмаса!

Газинур. Кө йлә ре бездә н, җ ырлары сездә н! (Зө фә ргә гармунны кидертә. Кө й башлануга уртага чыгып бии. )

Биюлә р гармунчысы уртада калган ә йлә н-бә йлә нгә ә верелә. Кинә т халык биюдә н туйктый, һ ә м ә кренлә п ике якка таралып китә, гармун тына. Яшел кү лмә ген кигә н Зә йнә п тора. “Кайларда” җ ырының кө е яң гырый. Югалып калган Зө фә р иң нә реннә н гармунын сала башлый һ ә м инструмент ө лгер Газинур кулларына тө шә. Зә йнә п, салмак кына килеп, каушауыннан кулларын кая куярга белмә гә н егет янына килеп баса. Еларга да, елмаерга да кыймаган Зө фә р белә н Зә йнә п кү згә -кү з карап торалар.

Халык арасыннан тавыш. Минзакир!

Газинур гармунда уйный башлый, янә бии башлаган кешелә р арасында Зә йнә п югала. Минзакир белә н Таһ ир кергә ч, тагын тынып калалар да, сә хнә кырыйларына чигенә лә р.

Минзакир. Бә йрә м итә сезме? Шә п, шә п.

Таһ ир. Ә безне чакырмаганнар. Без дә бии белә без, лә баса. (Матросларча куллары белә н кү крә генә, тезлә ренә шапылдый да, тибеп куя. )

Минзакир. Менә власть вә киллә ренә нинди мө нә сә бә т. Ярар. Ярар. Бә йрә мнә рен Первомайдан да уздырырлык итеп ясаганнар. Ә нинди бә йрә м?

Зө фә р. Ни кылануың бу? Погон кигә ч, туып-ү скә н авыл кешелә ренә җ икеренеп тора алам дисең ме?

Минзакир. Ә -ә -ә, нинди бә йрә м дип, асылларның асылы, герой-фронтовик кайткан ич!

Зө фә р. Син кеше кимсетергә яраттың дилә р, хакка ошаган.

Минзакир. Я инде, урнә к егет, кыланма. Туып-ү скә н авыл кешелә ренә барысын да сө йлә п бирдең ме соң?

Таһ ир. Асылларның асылы, ү рнә к егет – контра һ ә м дезертир.

Зө фә р кисә к кенә сугып, Таһ ирны аягыннан ега.

Зө фә р. Сү злә рең не чамалап сайла, Себергә сө релгә н ак офицер малае миң а контра, дезертир диеп торсынмы ә ле!

Минзакир. (Борынын сө ртеп торган Таһ ирга битараф караш ташлый. ) Сугышның икенче елында ә сирлеккә элә ккә н солдат асылларның асылы була алмыйдыр ул. Пленнан соң ун ел Себер, биш ел “поражение в правах», бү ре пищә те. Шә һ ә рдә яшә ргә ярамый, кө н саен участковый янына килешле.

Таһ ир. Бер килгә не дә булмады.

Минзакир. (Таһ ирга кулы белә н каядыр барырга куша. ) Немчура кулына бирелгә н героебызның кайтканын бә йрә м итә сез. Шә п, шә п мин сезгә ә йтим. Җ ыеныгыз санкциясез, имзаланмаган. Таралышыгыз.

Халык тарала башлый.

Минзакир. Без синең белә н аң лаштык дип уйлаган идем.

Зө фә р. Аң лаштык, сү земнә н кире кайтмыйм.

Минзакир. Аң лаштык? Соң Зә йнә п монда булды ич!

Зө фә р. Мин аның янына килеп йө рмә м дигә н сө йлә шү булды.

Минзакир. Ү зе килгә ндер шул... Син минем белә н болай уголовниклар сыман итеп шомлы сө йлә шмә. Урман кискә н якларың да улеп кала алмагансың.

Зө фә р. Сугыштан качып утырып, якташларың ны стенага терә п атуга караганда, урман кисү лә р хә ерлерә ктер ул, иман да чиста.

Минзакир. Партия мине икенче, җ аваплы эшкә билгелә де!

Зө фә р. Ә лбә ттә, ә лбә ттә! Без фашистны кыйнаган арада син монда... (бармаклары белә н автоматтан аткан хә рә кә тлә р ясый. ) Мин байтак кына фрицны теге дө ньяга җ ибә рдем, лә кин син монда узең чә миннә н уздыргансың.

Минзакир. Ах, син контра! Минем белә н ничек сө йлә шә сең! Власовец! Да мин сине! (Кулын пистолетка салганда, терсә геннә н Газинур тотып ала. )

Газинур. Чу, егет. Атаң сине кыйнаганда бу кешелә ргә йө гереп килеп, ничә тапкыр качып ятканың ны оныттың бугай син. Атаң айныганчы сине ашаттылар, егетлә р сиң а ә йбә т киемнә рен кидерделә р. Балачак дустың ны атсаң, мине дә ат инде.

Кә рим. Мине дә, онытма, гражданин начальник.

Нә риман. Мине дә. Исемсез кабергә керергә ә зер.

Минзакир. (Ачынып кө лә. ) Сез! Син... Син. Син. Антисоветчиклар. Барыгызны да Себер кө тә! Барыгызга да нары ә зер!

Зө фә р. Ү зең ә дә ә зерлә. Чамасыз тырышканга иң ә йбә те – тә рә з янында. Кемгә ә йлә неп беттең син?

Минзакир. Миң а ү гет-нә сыйхать бирергә кем булдың син?

Нә риман. Китик, егетлә р. Хө кү мә т белә н талашып булмас.

Китә лә р. Ялгыз калган Минзакир янына Таһ ир чыга.

Таһ ир. Зә йнә пкү ренмә де. Кешене кумасак та була иде.

Минзакир. Синең ө йрә тү лә рең генә җ итмә гә н иде. Маң ка агызырга җ ыенасың мы ә ллә?

Таһ ир. Маң ка дип... Егет тә мугтан кайта алган. Фиргә вен хө рмә тлә ренә кү мергә димим, ә лбә ттә. Заговорлар оештырмый, тыныч кына эшли, мастерскойдан чыкмый, эчми. Яшә сен ү зенә.

Минзакир. Кечкенә стукач егетем бар. “Зә йнә п бакча артлары белә н су буена таба тө шеп китте” дип ә йтте.

Таһ ир. Мескен Петрны кимсетү лә р... Ярты чилә к колхоз бә рә ң гесе ө чен шушы хә тле кыйналгач, син ишетергә телә гә нне ә йтер ул.

Минзакир. Юк, иптә ш участковый, син аң ламыйсың бугай. Монда барысы да миң а каршы. Бер мизгелгә кү зең не йомарсың, аркаң а пычак килеп кадалыр. Һ ә рвакыт каршы иделә р.

Таһ ир. Мин бу авылда бишенче ел яшим. Шулай да, барысы каршы дип, һ ә рвакыт шулай булды дип ә йтмә с идем.

Минзакир. Без кечкенә чакта Зә йнә п минем белә н иде. Аннары Зө фә р пә йда булды. “Их, уң ган кыз ү сә, тиң булырлык Зө фә р белә н кавышсалар ускә ч, бик матур пар булырлар”, дип кө не-тө не димлә гә ч шулай булды. Кү ршелә р, туып-ускә н авыл кешелә ре дисең ме? Мин берә рсенә опергруппа белә н килсә м, бө тен тирә кешелә ре балаларын кочаклап ө йлә ренә кача. Пә рдә кырыйларыннан гына кү зә теп торалар. Бер җ ан кисә ге генә “кү ршем белә н ни булды микә н? ” дипчыксын. Тычканнар шикелле.

Таһ ир. Анысы шулай инде.

Минзакир. Чегә н авылына кереп кара — җ ыеннары белә н убырылып ташланалар. Сә нә к-балталар кү тә реп каршыга чыгалар. Берә сенә арест белә н килсә ң — армия белә н килешле.

Таһ ир. Зө фә р белә н нишлә мә кче буласың?

Минзакир. Анысында эшең булмасын.

Таһ ир. Сине Казанга кү черә лә р дип ишеттем.

Минзакир. Дө рес ишеткә нсең. Тик бу эшлә рне бетермичә китә ргә җ ыенмыйм. Ә син нә рсә, иптә ш участковый? Ә ллә кү ң еллә рең тулып киттеме? Ә ллә халык дошманы, власовецны яклап чыгарга исә бең ме?

Таһ ир. Делосын укыдым. Власовец диюлә ре... Ул бит немец ягында сугышмаган. Пленнан качып, партизаннарга кушылган. Хә йран гына диверсия оештырган. Шул партизан егетлә р җ ыелып, Зө фә рне табып коткардылар.

Минзакир. Укыдым, укыдым. Мин дә укый белә м, белә сең килсә. Мин аң ладым. Аң ладым! Син дә миң а каршы. Уеның ны чамалап уйна, иптә ш участковый. Яң а дусларың белә н Колымага китү дә н саклан. (ялкау гына честь биреп чыгып китә. )

Дү ртенче кү ренеш.

Яраткан тә бә нә к скә миясендә гармун тотып Зө фә р утыра. Еракта ә тә ч кычкырган тавышлар. Болын чикерткә се “сайрый”. Ә крен генә гармунын тарта башлый.

Мин ерак иллә рдә йө ргә нмен,

⇐ Предыдущая 1 2 345 Следующая ⇒